کتاب: فتح العلی فی تصحیح و تشریح دیوان مخدوم غلی
فتح العلی فی تصحیح و تشریح دیوان مخدوم غلی
تألیف: استاد محترم عبدالرحمن آخوند تنگلی حفظه الله
زبان: ترکمنی
موضوع: تشریح اشعار مخدوم غلی فراغی، عارف و شاعر نامی ترکمن
قطع: وزیری
ناشر: تنعیم
پیرامون کتاب: محبوبیت اشعار مخدوم غلی فراغی عارف و شاعر پر آوازه ترکمن در بین ترکمن زبانان از یک سو و عدم درک واقعی معانی اشعار این عارف از سوی دیگر، استاد تنگلی را بر این داشت تا چهره واقعی از اشعار و شخصیت این عارف ترکمن ارائه دهد. تألیف این کتاب در سال 1373 هجری شمسی به اتمام رسید و در سال 1394 هجری شمسی به زیر چاپ رفت. این فایل به صورت پی دی اف بوده و حجم آن 1.8 مگابایت میباشد.
دانلود کتاب: فتح العلی فی تصحیح و تشریح دیوان مخدوم غلی
فهرست مطالب
برنجی فصل، حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ طنگری نی توصیف ادمک دا ثویلان قصائدلری 13
اِکِنجی فصل، حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ طنگری تبارک و تعالی ننگ درگاهنا ادگن مناجات لری 25
اُچِنجی فصل، حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ پیغمبرمِذ محمّد مصطفی صلی الله تعالی علیه و سلم ننگ حقندا ثویلان قصیده لری. 39
دوردنجی فصل، حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ بَیِلکِی پیغمبرلر حق دا آیدن قصیده لری و یوسف علیه السلام حق دا ثویلان ثوذلری 71
باشنجی فصل، حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ، حضرت علی کرم الله وجهه ننگ حقندا آیدن قصیده لری 91
آلتنجی فصل، حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ بیک کشی لری وسیله توتب آیدن قصیده لری 103
یَدِنجِی فصل، حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ قیامت حقندا آیدن قصیده لری 123
ثَکِّذِنجی فصل، حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ قیامتنگ علامت لری حقندا آیدن قصیده لری 161
دُوقِّذنجِی فصل، حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ اوچماح ننگ حقندا آیدن قصیده لری 179
اوننجی فصل، حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ گورن دیش لری حقدا آیدن قصیده لری. 193
بِسم الله اَلرَّحمن اَلرَّحیم
مقدمه
حرمتلی مسلمان دوغن لر بلنگ و آگاه بولنگ، بذنگ عارفمذ حضرت مخدوم غلی ایشان عام و خاص ننگ یانندا معروف بولب شهرتی جهانا دولثادا، اوکنج بلن اوننگ آدنا نسبت برلن دیوان لر، ها تازکی لر بولثن، ها کونَکِی لر بولثن، بارثی یلنگِش یذلب در، هیچ بر نسخه ثی شو وقت غا چنلی تصحیح بولماندر. بد غرض لی آدم لر، فاسد عقیده لرنی ایل لرگا جی ادمک اُچِن یُذ جورا اشعارلر یثاب، مخدوم غلی ننگ دیوان لرنا غوشب درلر. تاریخ لرغا ترث، آیت حدیث لرغا مخالف، احکام شریعت غا غرشی بولن مفهوم لر بلن مُنتَشِر بولبدر. ادبیات دن آنگی بار آدم، عروض قافیه دُشِنیان آدم، شریعت یول لرنی بلیان آدم، هیچ بیرنی قبول ادر یالی بولمان در. شیلا بولن یغدی لردا، یوقرقی سوادلی دوغن لرمذدن، بر نچا ثویگلی لر، بذ حقیر دن تمنّی ادّی لر، ثن مخدوم غلی ننگ دیواننی تصحیح و تشریح ادب بِذِنگ غول یترمذدا غویب، ایلات لرمذی خیرلندرثنگ دیدی لر. گرچا مننگ لیاقتم یوق، قصورم کان، وقتم دار، دوغن لر اثلگنا اهمیت برب مخدوم غلی ایشاننگ دیوانندن بر ناچا غوشغی نی ثایلاب شرح و بیان ادمک لگنگ اوغرنا چقب، بیک پروردگارم دن توفیق اثلاب، و اوننگ فضل و کرمندن کمک دلاب، قلم جلونی کاغذلر میدانندا گوبرب « فتح العلی فی تصحیح و تشریح دیوان مخدوم غلی » آدندا بولغن کتابمی یذمقلغا شروع اَدِّم. امید ادیارن ترکمان ایلم اُچن خیرلی و منفعت لی بولمق لغنی.
عبدالرحمن تنگلی بن ملا آنا محمد.
عرفان آباد 1373 هـ ش
برنجی فصل
(توجّه)
1ـ هر نوع دا هر ناچا قصیده بولثا فقط بر فصل دا اُیشِردِم.
2ـ اصل عبارت لری یوقردا غویب معناثنی جدولنگ اتگندا یذدم.
3ـ پاورقی دا عدد لرنگ ایذندا غویلن «ع» نی کلمه ننگ عربی بولمغندن، «ف» نی فارسی بولمغندن، «ت» نی ترکمانی بولمغندن علامت آیلندردم.
بسم الله الرحمن الرحیم
برنجی فصل[1]
حضرت عارف مخدوم غلی ننگ طنگری نی توصیف[2] ادمک دا ثویلان قصائدلری[3].
«ربّم جلیل» مُخَمَّس[4]
اون ثـکِّذ منگ عالَم[5] اَهـلِن[6] بـار اَدَن ربّـم جـلیـل
دونـدرِب درگـاهـنـا[7] هَـم[8] ذار[9] اَدَن ربّـم جـلیـل
قدرت اِیلا عرش[10] اُویِن دَوَّار[11] اَدَن ربّـم[12] جـلیـل
هیبَت اِیلا[13] فرش[14] نی هَموَار[15] اَدَن ربّـم جـلیـل[16]
امــر ادب بـر بیـضـه[17] نـی انـوار[18] ادن ربّـم جـلیـل.
آیــری ســودایـا [19] ثـلِیبـان رأینـی[20] هـر بنـده[21] ننـگ
خوش عجب سرشته[22] برله[23] مرده [24]نی هـم زنده[25] ننـگ
مـاشـــه[26] اچــرا آرثـلـن[27] یـرتـجـی درنــده[28] ننـگ
یـر یُـذِنـدا مـورچـه ی[29] آنٍ[30] دا، ثَن جنـبنـده[31]ننـگ
رزقـنــی مـقـســوم[32] ادب، تـیـّار ادن ربـّـم جـلـیـل.
نـچـا پـیـغمـبــر[33]لـرا، قـلـدنـگ عـطائـی[34] دولـتـی
امتـحـان[35] ایـلاب نچـا، غُـل لرغـا دردی[36] محنـتی[37]
لطف[38] ادیبان برگج اول موسی[39] غا فتحی[40] نصرتـی[41]
دنیـا دعـوت[42] ایلگج فرعـون[43] ننگ آرتب شوکتی[44]
چوب[45]هِمَّت[46] نی جانخوار[47] مـار[48] ادن ربّـم جـلیل.
کِم نـی درویـش[49] ایلمش، گویا تَنِـن دا جـانـی یُوق
کِم نـی عِشـرَت[50] بلن کِمِنگ، اِیمـاگا نـانـی[51] یوق
کم لری قـارون[52] کبی یِغمِش خیر[53] احسانی[54] یوق
هـم بـو دنیـا هم او دنیـا[55] کم لـرنگ آرمـانـی یُوق
کم لـرنگ اُورِنـن[56] عذاب النار[57] ادن ربّـم جـلیـل.
ای خــدا مـخـدوم غُلی غـا لطـف احسان اَیـلَگِـل
بـارچا اُمَّت جُرمنی[58] عفونگ[59] دا، یکسـان[60] ایـلگـل
دنــیــــا آخـــر مــرادم کــلّ آســـان[61] ایـلـگـل
کشـف[62] ادب علم لَـدُن[63] نی اهـل عرفـان[64] ایلـگل
بی خبـر دِل[65] لرگا، سِـر[66]آشکار ادن ربـم جـلیـل.
«انسان یردّی» رُباعی[67]
بِـر الله غـا آیـدیـنـگ حـمـد ثـنـا[68] نـی
بــر غِـثِـم[69] طـوفرق دن انـسـان یـردّی
تَـن قـفـس[70] نـی قـِلـمـق اُچِــن مـُنَــوَّر[71]
بـیک بـویـرغـنـدن شِـرِن جـان[72] یردّی.
گـوذگـا، گورمک بَرِب دِل گـا مقالت[73]
جــانـی غـویدی تـن دا باش گُن آمانت
ازل[74] دا، هــر کمـا قِــثــا عِـنـایَـت[75]
کـوکـرگـن[76] دا نـور ایمـان یــردّی.
اوّل دا یــــردّی[77] آدم[78] آتــــانــی
آنـگـا جُـفـت اَیــلَـدِی حــوّاء انـانــی
فردوس اعـلـی[79] دا بـــردی مـکـانـی
اولرغا دشـمـان ابلیس[80] شـیطان یـردّی.
حق دن نـزول ادّی مـوسی غـا تورات[81]
داود[82] زبـور[83] اوقیب قـلـدی منـاجات[84]
عیسـی[85] وصفن انجیل[86] ایلدی ثَبات[87]
مـحمـَّد[88] نـی صاحب قـرآن[89] یـتردّی.
اونـی رحـمـت ادب عـالَـم جـهـانـا
دیــدی ثَـن پـیـغـمـبری آخـر زمـانــا
وحی[90] بـلـن جـبـریـل[91] قـلـب روانــا
یـر یُـذِنـدا حـاکـم ثـقــلان[92] یــردّی.
بیرن پـس[93] ایـلـدی بـیـرثـن بـلنـد[94]
بیرن فـقیر ایـلاب بـیـرن دولتـمـنـد[95]
بیرن خوار[96] ایـلدی بیرثـن اَرجـمنـد[97]
بیرن گدا[98] بـیرن سـلـطـان[99] یـردّی.
غرا یردن یاشـل[100] سبزی[101] گوگردب
هر آغـج دن دُرلـی میـوه[102] دُورَدِب
بـارا، بـارا، باغ لـر، پودغـی آرتـب
گُــل آچـلـب بـاغ بـسـتـان[103] یـردّی.
مخـدوم غـلی آیـدر حـق غـا ستایش[104]
هر مشکل[105] ایشما ثَن ثِنگ گشایش[106]
گیجا، گندِیـذلـرگـا بـرب نَـمـایِـش[107]
خـورشید[108] ایلا مـاه[109] تـابان[110] یـردّی.
« بار اَدَن کریم » مُخَمَّس
اون ثـکّـذ مـنگ عـالـمـی بـردم دا بـار ادگـن کـریـم
یـدی غـبـرا[111] نـه[112] فـلـک[113] نـی بـرقـرار ادگـن کـریـم
بـنـده لـرگـا رحـمتـن[114] هـر دم نـثـار[115] ادگـن کـریـم
اول مـلائـک لـرنی گونگ دا بـی شـمار[116] ادگن کـریـم
قدرتـنــی اکی جـهـان دا آشـکـار ادگن کـریـم[117].
کـم لـری گُـمـراه قـلـب بردی آنـگا راه ضـلال[118]
کـم لـری مـؤمـن[119] قـلـب اُوذِن طـنـِدِّی بـی مـثــال[120]
هـر کمی بِـر کُـی گـا ثـلـدِی اول حـکیم[121] لا یـزال[122]
نـچـالـر طـاعـت بـلا عـمـرن اوتـردی مـاه سـال[123]
نـچـالـرنـی مـعـصـیـت دا شـرمـسـار[124] ادگـن کریـم.
انبـیـآء[125] لـر افـضـلی[126] اول مـصطفی[127] خیـر البـشـر[128]
هم ملائک[129] لر گـورب قـلـدی آنـی تـاج[130] سـر[131]
یـا شفـیـعَ المُـذنبـین[132] دیـب یـاد ادر مَـن هر سـحر[133]
قـدرتـنـدن اول مـسـیـح[134] نـی یـردّی بـی پـدر[135]
اُودنی ابـراهیـم خـلیـل[136] غا لاله زار[137] ادگـن کریم.
کم لـرا بـردی خـدایم عـیش عشرت بـی حسـاب
کمثـالر حـسـرت[138] بلا نـان طبمیِـن بغـری کـباب
کـم لـرا راحـت بغـِشـلاب کم لـرا بـردی عذاب
دنیـا بر کاروان سَـرَا[139] اودّی موندن شیخ[140] شاب[141]
هـر کما تقدیر[142] قسمت روزگار[143] ادگن کریـم.
کم لـری شـاه اَیلـَیِب بردی مُـرَصَّـع[144] تاج آنـگا
کم لـری فـقـر و فـنـا[145] دا ایـلـدی محتـاج آنـگا
نـچـالرگا بـردی دولـت نـچـالـر غـلاّج[146] آنـگا
دوسـتم دیب لطف قـلدی لیلـة المعراج [147]آنـگا
مصطفی ننـگ دوستلـرن چاریار[148] ادگن کریم.
اوّلاً هــر دو جـهــانـی بـار ادن قــادر خــدا
نـچـا غُـل لـر حـق یـولـنـدا اَیـلَـدِی جـانـن فـدا
نـچـالـر فـسـق فـسـاددا قــلـدی لـر عـمـرن ادا
دنـیاگـا گـلـگن گـچــر بـای فـقیـر، شـاه گـدا
بـارچا غُـل نـی اولم الِنـدا، زار[149] ادگن کـریـم.
مـقـصدنگ مـخـدوم غُـلی ثـن حـق دن دِلا
غـافـل اولما گیجا گُندیذ بُول خـدا ذکری بـلا
بِذ دک عاصی[150] غُل لرا، شاید[151] خدا رحمت قِلا
عمرنگی ضایع[152] گچرما، طاعتنگ[153] برمـا یـلا[154]
بـارچـالرننـگ جاینی آخر زمان[155] ادگن کریم.
اِکِنجی فصل
حضرت عارف مخدوم غلی ننگ طنگری تبارک و تعالی ننگ درگاهنا ادگن مناجات لری.
« یا ذا الجلالم » رباعی
یـا یــردن قــادر، قـدرتــلـی جَـبـّــار[156]
آرمـان دا غـویـمغِـن یَـا ذَا الـجَـلالِـم[157]
نفـسـمنـگ رایـنـدا کـرمـلـی غَــفَّـار[158]
حیـران[159] دا، غـویـمـغِـن یا ذَا الـجَلالـم.
ثـقـلغِـل غیغـی دن غـم دن مـحنـت دن
خـالـی[160] قِـلـمـا دنـیـالـکـدن دولـت دن
ناامیـد ادمـا شـفـاعـت دن رُؤیَـت[161] دن
درمـانـده[162] غـویـمـغِـن یـا ذا الـجـلالـم.
تـنـم[163] کـسـل[164] قـلـمـا اُوذمِــی غَـلاّج
گونگلمی[165] گینگ اد، غویما آج یلنگاج
ظالـمـا دوش ادمـا، نـامـردا مـحـتـاج
غَـمَّـان[166] دا، غـویمغـن یـا ذا الجـلالـم.
اَیَـا[167] قـادر[168] ثـن دن قـدرتـلی کِـم بـار؟
کـرمنـگ گُیجـلِـی در گُنـاهِم بسـیـار[169]
بـر ظــالم غـولنـدا ایــلاب گـرفـتـار[170]
فـرمانـده[171] غـویمـغـن یـا ذا الـجـلالـم.
مـخـدوم غُـلـی شـر هـم بـولثـا شأنندا[172]
خیـرا دُونـدر آرمـان غـویمـا جـاننـدا
دنیـا آخـر دوسـت دُشمـاننگ یـاننـدا
شـرمـنـده[173] غـویمغـن یـا ذا الـجـلالـم.
« گذشت ایلا » رباعی
ای کــریــم کـــار ســـاز[174] گـنـاهـم گذشـت[175] ایـلا
ای رحـیـم چـــاره ســـاز[176] گـنـاهـم گـذشـت ایـلا.
ارمـثـــا[177] کـــرم ثـــن دن گتـــدی اخـتـیار مـندن
جُــرمِـم چِـقـردم چَـنــدَن گـنــاهم گـذشـت ایــلا.
یُـذ غــم بـلا تَنـدا جـان اِثـتَیَـر ثَــن دن آمـان
فـضـلنـگ بـلا یـا سـبحان گـنــاهم گذشـت ایـلا.
گـرچـه بـولـدم گـنـاه کـار سـتـر[178] ایـلا عیـبم سـتار[179]
کَـرَمـنـگ بــلا یـا غـفّـار گـنـاهـم گذشـت ایــلا.
لطفنگ نـی اظـهار[180] ایـلاب گـونگـلم نـی قرار ایـلاب
تـوفیـقنگ[181] نی یـار ایـلاب گـنـاهـم گـذشـت ایـلا.
عـقـل یـدمـذ ذاتــنـــگا[182] فـکـر اَرَر[183] صـفـاتـنگـا[184]
بـرلـگـنـگ حــرمــاتـنـا گـنـاهـم گـذشـت ایــلا.
مـالـک[185] مـخلـوق[186] هَــرنـا کم یدّی صنعنگ[187] سِرِنا؟
اُچ منگ اسمنگ[188] خاطرنا گنـاهـم گـذشـت ایـلا.
بِـذ بـیـچاره اُمَّت[189] ننـگ اُمَّــتِ مـحمّـد ننـگ
حـرمـاتنـا احـمـد[190] ننـگ گنـاهـم گـذشـت ایـلا.
صـنعنگ دُشِـب شَـوقِنـا[191] اَدِّنـگ احـمـد ذَوقِـنـا[192]
آسـمـان زمـیـن حَقـِنـا گـنـاهـم گـذشـت ایـلا.
سـخی[193] لـر احسانی اُچِن شـهیـد[194] لـر غــانی اُچِـن
جُنبِیـده[195] لـر جانـی اُچِـن گـنـاهـم گـذشـت ایـلا.
گونگ دا یلدذ حرمـاتنـا یـردا نـوروز[196] حـرماتنـا
گیجـا گُندِیـذ حرمـاتنــا گُنـاهـم گـذشـت ایــلا.
بلنـد داغ لـر حرمـاتـنـا چول دا، غِر[197]لر حـرماتنـا
یـرلـر، ثُـولـر حـرمـاتـنـا گنـاهـم گـذشـت ایـلا.
ثـن دن بـولـمثـا هـرای[198] بـو مننـگ حالـما وای[199]
فـراغی[200] دیر یا خدای گنـاهم گـذشـت ایـلا.
« یغدر سبحانم » رباعی
ثــننــگ دک قـــادردن، دِلَــک دِلارَم
رحــم ایـلیِـب یـغمِـر یـغــدِر سُــبحَـانِـم[201]
غـــریبـم، غـمـگینــم نــالِــش[202] ایــلارم
رحــم ایـلیـب یـغـمـر یـغـدِر سُـبـحانـم.
قـادر الله دوکـگن نـصـرت[203] بـارانــی[204]
اکی نـنگ هَـمـدَمـی[205] یـکانـگ یـارانی[206]
یرنگ، گُونگِنگ، عرش کُرسِنگ[207]رحمانی
رحــم ایـلیـب یـغـمـر یـغـدِر سُـبـحانـم.
بـلبـل لـر مَسـت[208] اولـب، ایـل لـر آیِـلـثِن[209]
غیغـی لـر دَب[210] بـولـب، دُشـمـان ثـایِلثِـن[211]
نوشِــروان[212] وقتـی دک عَـدل[213] یایِـلثِـن[214]
رحـم ایـلیب یـغـمِر یــغـدِر سُـبحـانـم.
رحـمتنگ ایـشـگی عـرش دن آچِـلثِـن
نـورنـگ اِیـنِـب یـر یُـذِی نـا ثَـچِـلـثِن
غُبـَار[215] اوچِـب عالـم گـردی[216] گوچِـلثِن
رحـم ایـلـیب یـغـمـر یـغـدر سـبحـانـم.
عـالم تـقدیـر[217] گـوذلار قدرت فرمـانـی[218]
جـهـانـی بســط[219] ایـلا چِقثِــن آرمـانـی
ثـن دن بتــر دردلـی لــرنگ درمـانـی
رحــم ایـلیب یـغـمر یـغـدر سـبحـانـم.
بنـــده ی فـرمـانـم[220] نـا بـادر مــن دا؟
رحیـم ثـن، رحمان ثـن، کَـرَملِک ثـن دا
کــرمـنـگ بــولمثـا غـالـدم درمــانـده[221]
رحـم ایـلـیب یـغمــر یـغدر ســبحـانـم.
درگـاهنگ دن دِلار حـاجتــلی غـول لـر
یــلـبــرِب، یَــوذَرِب، ثَــرِلَـر اَل لَـــر
یمــن لــق گـوتـرلـب، ییِـلثِـن ایــل لـــر
رحــم ایـلیـب یغـمـر یـغـدر ســـبحانـم.
مـخـدوم غـلـی عشـقنـگا ایـــلار اِرادا
ارادانـــی کـــامــل اَدگِـــن بــورادا[222]
یـتــرگِــن بــارچــانـی مـقـصــد مـرادا
رحـم ایـلـیـب یغـمـر یـغــدر سُبـحانـم.
« حالما مننگ » رباعی
کـرم ایـلا یـا رب قـدرتـلی سُـبحـان
غریـب[223] غمگین گَچَـن حـالمـا مننـگ
عقـلم حیـران دا دِر اَدمِـشَم پِشـمـان[224]
بِلـمَـذلِـگ دا گـچـن سـالمـا[225] مننگ.
مـحشـر[226] گن بولمـثنگ ثَن منگا دلدا[227]
یـا رب یغدی ناهیل بولـر شو حال دا؟
ایـمــان مـتـاعنـی[228] آپـرلن[229] یُـول دا
راهـزن[230] لـر غـویمـغِن یُـولمـا مننـگ.
دیـن غِلجِـن اورثـم تـن دا ذورم یُـوق
محتاج غا نان[231] بَرثَم اَل دا زَرِم[232] یُـوق
فقیر منم ثَن دن اُوذگا[233] بِـرِم[234] یُـوق
بـر تسـلّی[235] برگـن گونگلـمـا مننگ.
اِثلَثـا دنـگ دوش لـر بشـا آلتن تـاج
فـقیـرلـق مـلکندن مـنگـا برگن پـاج
یـا یــردن ادمــا نـامــردا[236] مـحتـاج
دِلَـگِـم دوش ادمـا ظـالـمـا[237] مـننـگ.
عـاجـز مَنَـم ثـن دن اوذگـا کِـمِم بـار
اُوذ بَـرَن جـانِنگا جبـر[238] ادمـا جبّـار
مـخـدومغـلی آیـدر: کـرمـلـی غفّـار
یمـنلـِــق یَـتِـرمَـا پـالـمـا[239] مـننـگ.
« چِقَردِم چَن دَن » رباعی
جـلـیـل ای جـبّـار اوذنـگ بـلـر ثَـن
جـهان اچـرا جُـرمِم چِـقردِم چَـن دن
بنـدانگ من نـا قلثنـگ اُوذنگ قـلر ثَن
گنــاهـم گُیج آلب بثـدی گُن گُن دَن.
درگــاهنـگ دن درمـان دِلارِم نـچـا
اوذیـن عمـرم ثـانِن صـرف اَدِّم هیـجـا
یُک آغـر یُـول یراق[240] غرنگقـی گیجـا
جـان هم جُولان[241] اورر چقماغـا تن دن.
راهـــرودم[242] مــانـدا[243] بـولب اوتــردم
سُــبــحـانــا ثِغِـنـِب پــنــاه گـتــردم
یُـولـدشِــم یُــوق اَدِّم یُـولی یـتـردم
نفـس هـچن چِـقــر اشبــو تِیـهِنـدن[244].
یـاذقـم[245] یُک یُک در گُـوندا[246] لـگمدن
اولـم آنگثــاد منـگـا زنـــدا لـگمـدن
خـجـالـتــا غـالــدم بنـــدا لـگمـدن
ثـنگـا لایـق عمــل گلـمــدی مـنــدن.
اولـی اوکنـج بلـن خسران[247] دا غـالـدم
ال ثــرب یلـبــرِب درگــاه گـلـدم
نفـس بلا شـیطـاننگ حمَّالی[248] بـولـدم
لَطِیـفَـا[249] لطف ادب غوطرغِـل آنـدن.
اخـلاصم آری[250] قِــل یـلنِـم یُــوق اَد
دلـمـی اوذیــن اَد، یُــذِمــی آق اَد
خطر[251] دن حفظ[252] ایلا حرام دن پاک اَد
تـوفیقنگ یـار اَیلاب توبه بَر چِن دن.
مـخدوم غُـلی آشنـالق[253] بـَر عِشـق اِلا[254]
سینـامی[255] سِـر[256] بِلا چَشمی[257] اَشک[258] اِلا
اَعمــالم[259] آنگــلثم غـالـدِم مُـشـکِلا[260]
یـرم یُـوق آیرلب بـررغـا ثَـن دن.
« آد اِثلارِن » رباعی
کــرم اَدثـنـگ قـــادر الله دنیـالـگ دا آد [261] اِثــلارِن
طـالِــعِم[262] اوقـِـدا غـالمِــش بـر آچِـلغـن بغت اِثــلارن.
یُوقثِـذلِق بـِر یمـن یُـول در فـقیر منـم غـولِـم غــلدِر
حــلال رزق بِر کَسب بِـلدِر کیمیا[263] آدلـی اوت اِثــلارِن.
یـلــن دنـیـــا دا گَـذمـاگـا دولـت بَر عشـرت ثُـرمـاگـا
عمر اکـلاب گُـن گُورمـاگـا ثَگثَن یِل فُرصَت[264] اِثـلارِن.
حـاجی بکتـاش[265] عبدالقـادر[266] خوجا احمد[267] امام رضا[268] در
فریـدالـدیـن[269] بـر اولـیـاء در بـارثنـدن هـمـّت[270] اِثـلارن.
فـراغـی عِـشـقـا اوغـرشـدِم دریـا گیردم موجا[271] دُشدِم
هور غالمثِن پشت در پشتـم[272] بَـرقـرار[273] دولت اِثـلارن.
اُچِنجی فصل
حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ پیغمبرمِذ محمّد مصطفی صلی الله تعالی علیه و سلم ننگ حقندا ثویلان قصیده لری.
« گورگچ رسول » مُخَمَّس
دُشـدِی بر خـوشلق جهـانـا نُصـرتنگ گورگچ رسـول[1]
سرنگون[2] بـولدی صـنم[3] لر لَمعَتِنگ[4] گورگچ رسـول
کُــلّ عـالـم بـولـدی اقــرار سـنتـنـگ گورگچ رسـول
راه ظـلمت[5] بـولـدی روشـن آیتنگ[6] گورگچ رسـول
طبدی دُوزَخ[7] دن آمان کم صُحبتنگ[8] گورگچ رسـول.
ثَـن که گلـدنگ دنیـاگا بُت[9] لر بُولِنـدِی[10] سـرنگون
آرتــدی اســلام شـهرتـی کـافرلـر اولـدی هـم زبـون[11]
هـم ابـابکـر و عـمـر عثـمـان چــو[12] بولغــچ رهـنمــون[13]
بـولـدی کـافر ضــد[14] ثـنگـا اســم مـقـرّبـنگ[15] مـؤمنون[16]
اکـی دنیـا بولـدی خوشنـود[17] رحمتنگ گـورگچ رسـول.
حـرمـت الا حـــق ســلام بـرگـن صـفـی الله[18] کبــی[19]
عـالـمــی غــرق ایـلـگـن نـوح نـبــی الله[20] کبــی
گونگ دا گُـن گـا یـار اولـن عِـیسـی رُوحُ الله[21] کبــی
نـچـا مِنگ پـیغـمـبـر اُول، موســی کـلـیـم الله[22] کبــی
غالـدی لر حیران دا لولاک خلقتنگ[23] گورگچ رسول.
اُول شــبی[24] مـعـراج خبـر یـدگج ثنـگا معـشـوقـدن[25]
عرش کـرس اُولمِش تجلّی[26] چون موننگدک شـوقدن
بـو مــقــرّب لـر بـسـی[27] بـا بـهره[28] در بـو ذَوقــدن[29]
هم بسـاط قـرب[30] اُذا بـردِنـگ، اوتـردنگ فوقـدن[31]
غویدی دیش برماغنا مونلر[32] قربتنگ گورگچ رسول.
دور سابـق[33] دا گـچن لـر هـم لـواحـق[34] آخـریـن[35]
نـور جمـالنگ گورمـک اِثـلاب، آرزو ادّی لر بُتِین[36]
غُـلِّغِنـدا گُـن خجـالت اچـرا غالمـش، هـم زمـین
هم فلـک اُذرا ملـک لـر دیدی لـر صـد آفـریـن[37]
بو مقـام اعـلی اِلا، عُـلُو همّتنـگ[38] گورگچ رسـول.
حمـدنگا[39] دِل لر قصور[40] در عرش فرش لر[41] آغلدِی
بـی دهـان[42] بـی زبـان[43] اوت آغـچ لـر آغـلـدِی
اشـک آبـن[44] جوشـدرب[45] بو داغ داش لر آغـلـدِی
یـدی گُن کـعبـه دشندا غورد غـوش لر آغـلـدِی[46]
آیـدیار مـخـدوم غُلـی بو فرقتـنگ گورگچ رسـول.
« یول دا ثنی » رباعی
حـبیـب الله[47] ثـنــی اِثتــان طفـر قیـثی یــول دا ثـنـی؟
والله[48] گـورماگـا مشتاقدر[49] بگـدا[50] خـانـدا[51] غُـل[52] دا ثنـی.
عـاشـقـلر[53] گُل یُذِی ثُـولر مِنگ گُن آغلار بِر گُن گُلَر
بـلبـل[54] پـاینــده[55] آرزولار تـازه غُنـچـه[56] گـل دا ثنـی.
نا گوهر ثَـن یوق قیمتنگ[57] جهـانـی تـودمش همـّتنـگ
دورمـذ یـاد اَدَر اُمّـتنـگ[58] دُذدا، داغ دا، چـول دا ثنـی.
اَرَن لـر[59] یـولنگ اِیـذلار درویش لر[60] سرنگ گیذلار
مغرب مشرق تمام گوذلار بـارچـا ثـغ دا ثـول دا ثنـی.
دولـت بلنـگ بِیلَه[61] دونـَر کم دن اوچـر کم گـا غـونر
گـورمثـا عاشــق لـر یـنـر هـر هـفتـه[62] آی یـل دا ثنـی.
بِـذَم[63] امتنگ هـاس لـرن[64] یـاد اَدَرِن خــواص[65] لـرن
چـاغـرب مـدد[66] اِثـلارِن یـمـن یـوِذ[67] حـال دا ثـنی.
مخدوم غُـلی مـرادم[68] بار عرضم بار حـق غا دادم[69] بار
شفاعت[70] دیب اُمِیدم بار غِل کوفری دا[71] دلدا[72]ثـنی.
« ای پری » مُخَمَّس
مسکنی مکـه مـدینـه ثـکّـذ اوچمـاح[73] لالـه[74] ثی
هر ثـوذنگ اِیذِنـدا، یُذ منگ قُـمرِی[75] بلبـل ناله[76]ثی
شب چراغ[77] در عالما، اول گُل یُذِنگ ننگ شعله ثی
قـد قـامتـی بـلنـد ای نـور حـق ننـگ والـی[78] ثی
سیر اَدَن دُوقِّـذ فـلک آسـمانی ثَـن ثَـن ای پـری[79].
مکـه دن گَشت[80] اَیلَدِنگ شهـری ولایت کـانی ثن
رَفرَف[81] کوفه طرف بصره[82] حلب[83] شـروانی[84] ثن
هـم مصـر[85] هـم قیصـر[86] شـیراز[87] اِلا اصـفهانی[88]ثن
خـیبــر[89] هــرات[90] لـکنــا هـو[91] لکـوانـی[92] ثـن
رَاهِبِیـن[93] بو عـالـمنگ سـلطـانی ثَن ثَن ای پـری.
معجـزه[94] اِلا صالحنگ[95]داش دن چقب در مایثی[96]
نـوح طوفـاننـدا[97] تنهـا[98] غـالدی نوحنگ دایثی[99]
یـا مـحـمّـد احـمـدم یـا دیـن اسـلام پـایَـثِـی
گلـدی لـر اقـرار ادب اول شــیر[100] دُلـدُل[101] ایثـی
بغـش اَدَن[102] دُلـدُل بِـلَن قَمـقَـامِی[103] ثـن ثـن ای پـری.
شــهر فرخار[104] قرص[105] تفلیـس[106] روم[107] بغداد[108] سـیستان[109]
یزد[110] کرمان[111] شـام[112] موصل[113] بش دا بولردی با عیان
غیـرثـی خُرَّم[114] ختار[115] غِبـجـق[116] فرنگی[117]جـامشـان[118]
شرقی غـربی هنـد[119] سنـد[120] دکن[121] دِر دَورِی جهان
دُورد طریق[122]ننـگ جمع اُولن عُمَّانی[123]ثن ثن ای پری.
پیــرونگــدا[124] کـاف[125] شــقّ[126] دُوسـران[127] لـولـوبـی[128]
اول آشـاغـی کـانی غـلا[129] در غیـرثی اورس محلی[130]
یـوقرثـی شـهر زلانـد[131] کـانبــرا[132] در اول بَلِـی[133]
آیـدیار مخـدوم غلـی ثن ثن جهـاننگ چِـن گُلی[134]
دینـا ثلـغـن فـارسـی[135] ایرانی[136] ثـن ثـن ای پـری.
« آچدی محمّد» رباعی
اوَّل دثـلاب بـرِب خیبـر داغـنـدا
کـافـرلـر غـاننـی ثچـدی مـحـمّـد
لکناهـو دا لکـوان کابل[137] شهرندا
جفـا چکب دِینِن آچـدی محمّـد .
عاشق لر[138] فاش[139] اولب[140] عشقا منن دا
طورا[141] نظـر دُشِـب داغ لـر ینن دا[142]
بُرَاق[143] گونگدن گلب یرگا اینن دا
رَفـرَف[144] منب عرشا[145] آشدی[146] محـمّـد.
میکـائیـل[147] اسـرافیـل[148] عـزرائیـل[149] بِـلا
گـلـدی لـر دوردی لـر جبرائیـل[150] بـلا
سـیــر ادّی سـلـسبیل[151] زنجبـیل[152] بـلا
کـوثـر[153] آرقنــدن[154] اِچـدی محـمّد .
معـراج[155] ننگ گیجاثی سیرگا برن دا
اول جبـرائیـل امیـن بـلـن یُـورَن دا
بهشتـنگ غـفـی ثنـا گـلب دورن دا
بسم الله دیب ایشک[156] آچدی محمّد .
مخـدوم غُلـی اوذگا دینی بوذدی لر
اقـلیـم[157] اقلیم شـهر[158] شـهر گذدی لر
جـفـا بلـن اسـلام دِینِـن دُذدِی لر[159]
آلتـمش اُچ یاشـندا گچدی محـمّد .
« زیاده بلّی » رباعی
نـور مَهـوَش[160] بُـولـن غُـدلِی[161] حبیبـم[162]
آدنـگ سـر دفتــر[163] دا لِـوَادا[164] بـلّـی
یــدی آسـمـان دوقّــذ فلـک[165] اُثتندا
بشــــر رســــولنــدا[166] زیــاده[167] بـلّـی.
مـاه[168] لرنگ تـاجی ثن گوذلر چراغی
گـونگدا ملک یردا بشر یگ[169] راگی
زمیننگ رافعی[170] گونگنگ دیراگی[171]
لوح المحفوظ[172] دا هم سما[173] دا بلّـی.
شـفیـع المـذنبیـن[174] محـشـر[175] گُـنِنـدا
مقــام اعـلـی[176] ثـن حقنـگ یـولن دا
شــام[177] سـحـر[178] امّـت لـرنگ دِلِنـدا
مــؤمــن دِلگنـدا[179] دعــاء[180] دا بلّــی.
مَلِک[181] لـر قیمتنگ بلمیـان غَبِـی[182] لر
آذ بـهـایـا[183] ثدِّی نچـا صـبی[184] لر
آرزو ادب گچمش اونکی نبی[185] لر
جـلیل رحمت[186] ثن ثنا[187] دا، بلّـی.
محبّـتنـگ[188] جــان[189] دا یُـرک دا تــن[190] دا
نـا بـر جـان دا بلـکـا جمـلـه جـهـان دا[191]
حـور[192] رضـوان[193] اثیــر[194] جـنت مکـانـدا
طـــه[195] یــس[196] نـنـدا ســـورا[197] دا بـلّـی.
گـلثـن دیـب خبـر گلـگچ حبیـب دن[198]
بُراق[199] مندنگ چقدنگ ارض شریفدن[200]
شـفاعتنـگ دریـغ[201] ادمـا غریب[202] دن
مـحشـــر گُـن یـتـرگــن مـرادا بـلّـی.
عقلـم نی آینتـدی[203] عشقنگ هواسی[204]
یُذ جـان بولثـا بر گورنشنگ[205] فداثی[206]
مـخـدوم غلـی دیر شرمنده[207]عاصی[208]
آتــاثـی صـحـرائـی[209] آزاده[210] بـلّـی.
«ثویمشم ثنی» رباعی
یـا حبیـب حـــق رسـول[211] چِـن جـاندن ثویمـشم ثنی
درویـش[212] لر قـدر[213] گیجاثن ثـویندک ثـویمـشم ثنی.
اَیـلَیِـب ســـیر[214] صـحرانـی[215] گشت[216] ادثم کـل ایـرانی
مثــل ابـراهیـم[217] سـارانـی[218] ثـوینـدک ثویمـشم ثـنی.
یعقوب[219] یورد ادّی کنعانی[220] اوغلی مصرنگ[221] سـلطانی
مثل یوسـف[222] زلیخـا[223] نـی ثـوینـدک ثویمـشم ثنـی.
یـلـنچـِینـی[224] تــودّی آدی اولـر در عشـقنگ بنیادی[225]
مجنـون[226] لَیـلـی[227] پـریـزادی ثـویندک ثـویمشـم ثنـی.
دِلـدِی لـر داغنـگ زیـرنی[228] طـبـمـیـِن بیر بیـرنـی
عاشق فرهاد[229] گـل شیـرینی[230] ثـویندک ثویمشـم ثنـی.
انگـدی[231] منـی دنیـا مـالی بـولمدی عشـقم کمالی[232]
سیف الملـک[233] مـاه جمالی[234] ثـویندک ثویمشم ثـنی.
بثـدِی مـحنت ننگ نشـانی گشت ایلدی چار گوشانی[235]
یمن[236] دا ورقه[237] گُلشـانی[238] ثـوینـدک ثویمشـم ثنـی.
گتـدی ال دن اخـتـیـاری غـالمـدی صـبری قـراری
عاشق نوروز[239] گل فرحـاری[240] ثـوینـدک ثـویمشـم ثنـی.
برگـن یـولقـدلــر خَــضِـرَا[241] دوردی لـر نیـازا[242] نــذرا[243]
بیـر بیـرنی وامـق[244] عـذرا[245] ثـوینـدک ثـویمشـم ثنـی.
گذدی لر رومنگ[246] ارضنی[247] توتـدی لـر حقنگ فـرضنی
آرزو[248]دا ، قـنـبر[249] آرزو[250] ثـوینـدک ثـویمـشم ثنـی.
تودمـدی لـر اولـر[251] دورانـی[252] غــالـمــدی یــاری یــارانــی[253]
مـثل اول طاهـر[254] زهـرانـی[255] ثــوینـدک ثــویمـشـم ثـنـی.
بـو دنیـا غـویـب در کمـی خوش توتنگ باش گُن لک دمی
عاشق غریب[256] شـاه صنمـی[257] ثــوینـدک ثــویمـشـم ثـنـی.
مخـدوم غـلـی دنـیـا فـانـی اوتـب در رســـتم لـر[258] قـنــی[259]
آی گُـن زمـیـن آسـمانـی ثــوینــدک ثــویمـشـم ثـنـی.
«روان بولدی» رباعی
مـکـه دن چقـدی بر گـوذل[260] مـدیـنـه گـا روان[261] اولـدی
گــورن تــاج ادّی سـرنـا[262] گورماننگ چشمی[263] غان اولدی.
حـقـدن آنـگا اینـدی کلام[264] اجـری[265] آننـگ دار الـسلام[266]
مطیع بولـدی جمـله عـوام[267] شیـله صـاحب زمان[268] اولـدی.
دوسـتا[269] یـدّی بـارا بـارا[270] یـدی گــونگـی یــارا یـارا[271]
هـر کـم منـکـر در اُول ارا[272] کـافـر بــی گـمـان اولـدی.
غول گوترب رسـول آغـلار غوری آغچ لر غنچـه[273] باغلار
بـدرنگ [274] دوشـنـدا[275] داغـلـر یـدی آیـلاب دومـان اولـدی.
صف غوردی باتر بنگی[276] لـر دَوشـَا[277] چـقدی زنـگی[278] لر
غـانـا بطـدی اُذنـگـّی[279] لـر علی[280] ننگ دستی غان اولدی.
مـقاتـل[281] ادمدی تشـویش[282] علـی بـلـن ثـلـدی دَوِیـش[283]
توفـرق بلـن آلـتـن کُمِیـش غـلالـری یـکسـان[284] اولـدی.
مخـدوم غلـی رومسـتـانـا[285] چـلـدی غـلچ هـندسـتـانـا[286]
بـدخشـانـا[287] تـرکسـتـانـا[288] یـدی اقـلیما[289] خان اولـدی.
«عَنبر ثچدی لر» رباعی
مـحمّـد گلـجگ دیب آسـمان ایشـکنا
مَـلَـک لر مـُشـک[290] الا عَـنبـَر[291] ثچدی لر
بـاغـلـی اردی آچـلمـذدی اوّل دن
غرق گُن دن الگری[292] ایشک آچدی لر.
مـحمّـد بثـلنـدی[293] بدرنــگ جـنگنـدا[294]
بـر نچـا مســلمان لـر غـالـدی چـنگنـدا[295]
شــاه مــردان[296] چـقب گـلدی ثونـگنـدا
آطنگ گوره ثندن آل[297] غان ثچدی لر[298].
آخـــری ثـغـــا[299] در، اوّلـــی تـرثـا[300]
مَلِک[301] بش آثِّن[302] نی وزیری[303] گورثا
دقیـانـوس[304] دَورِن دا نـچا کـمرثـا[305]
بِر اِت[306] بلن همراه بولب غچدی لر[307].
رسـتم[308] دغِـی ثُـردی[309] طَـوفی[310] بلا
دَو[311] لـر تـتراب گـذدی خـوفی[312] بلا
خـوجه احمد یسوی[313] یُذ صوفی بلا
کشتی[314] ثِذ دریادن[315] شیلا[316] گچدی لر.
مخدوم غُلی تعجیب ادّی بو ایش دا[317]
یـر یُذِنـدا تودمـق اُچِـن سـرشـته[318]
هاروت ماروت آدلی اکی فرشـته
بابل[319] ننگ غُی ثِندا چاها[320] دشدی لر.
«اُوذی بُراقنگ» رباعی
مؤمن لر[321] بُرَاقِنگ[322] وَصفِن[323] ثویلاین
عرب دل نی ثوذلار اُوذِی بُرَاقنگ
بوینی اوذین گوثی[324] بیلی رنگی آق
آدمـزادا مـنگـذار یُـذی بـُراقـنگ.
عـالمـا روشـن بـرر آلـن ننگ[325] آغِی
یـوغیـن در بوینـذی[326] یُـوقـا دودغِی
یاشـل زبـرجد[327] در اکی غـولاغـی
دنگ یلدذغا منگذار گوذی بُرَاقنگ.
یـلـدرم دک بـولـر طـُیـنِق قـقِـشـی
ثـغــر صفـتلی در غــورِق چِـقِـشِـی
آرقــاثـی تـحتـا در بـولمذ یوقشـی
بلـنمـذ ایـنـشـی دُذی بُرَاقـنـگ.
اُوت ایمذ رحمت دن دولی در اِچِی
غذل یاقوت[328] دن در آلن ننگ ثچِی
اشک دن اولراق در غطِر[329]دن کچی
یــوریـثــا بـلنـمـذ ایـذی بُرَاقنگ.
مخــدوم غُـلـی آیـدر اَلحُکمُ[330] لِله[331]
دولـت بـاقـی[332] ثنـی اوذنگ بَر الله
مِـنَـر آنـی[333] احـمــد[334] ابـن عبـدالله[335]
گـلـدی زبـانمـا[336] ثــوذی بُـرَاقنگ.
دوردنجی فصل
دوردنجی فصل
حضرت عارف مخدوم غلی ننگ بَیلکِی پیغمبرلر حق دا آیدن قصیده لری و یوسف علیه السلام حق دا ثویلان ثوذلری.
« عِبری دِلّی ثودگم » مُخَمَّس
بـویـا دلر[1] کونـگنـگ نـی غـان بـلن
آغـالـرنـگ آغـلاب یـلن اُون[2] بـلن
آیـرالـقـدا ینـدِی آتـانگ جـان بلـن
آدی بـلّـی[3] عِـبـرِی[4] دِلـِّـی ثَـودِگِـم[5]
شام آبـالی[6] روم قـامـه لی[7] جـانـانـم[8].
آغلـی آغلـی جفـا[9] لـرنـگ دردنـدن
غورقا غورقا صحـراء لرنگ غوردنـدن[10]
آیرلدنگ کنعـان[11] دن آتـانگ یوردندن
آدی بـلّـی عـبـری دِلـّی ثـودگـم
شـام آبـالـی روم قـامـه لـی جـانـانم.
چِـبلـق[12] بولدی گـُل بدننـگ ثویلدی
داغ هجران[13] سیـنانگ[14] اُثـتـا غـویلدی
یغـلمق[15] دن یـعـقـوب[16] گـوذی اُویِـلدِی
آدی بـلّـی عـبـری دِلـّی ثـودگـم
شـام آبـالـی روم قـامـه لـی جـانـانم.
گلدی اولدم[17] غردشلرنگ[18] بُوگِرشب
غورقی ثندن غورد غوش لر[19] یوگرشِب[20]
گَـلَـن قـدم اُثـتَــا دوردی تَلـمُرشِـب[21]
آدی بـلّـی عـبـری دِلّـی ثـودگـم
شـام آبـالـی روم قـامـه لـی جـانـانم.
مخـدوم غُـلی آیـدر عـالم بقِـلـدی[22]
فـلک ثـنی مـصـرا آلـدی چکـلـدی[23]
پِــشـمـان ادب آیـاغـنـگـا یقـلــدی
آدی بـلّـی عـبـری دِلـّی ثـودگـم
شـام آبـالـی روم قـامـه لـی جـانـانم.
« یوسف دیا دیا » رباعی
مـن یـعـقـوبـم آه زاری چـکـم یـوسـف دیـا دیـا
گـوذلـرمنـگ غـانلی یـاشِـن دوکَـم یـوسـف دیـا دیـا.
فلـک آغـلار گـوذ یـاشـمـا نـا سـودا ثـلـدِنـگ بـشِـمـا
مـجنـون بـولب داغ بـشِـنـا چـِقـم یـوسـف دیـا دیـا.
هر طـرفدن چولگا چولگا بـولـِد اُویـنـار کولگا کولگا
اون اِکی داغ یـدی جُلگـا ثـوکـم[24] یـوسف دیـا دیـا.
یِـدِّی یـوسـف گـلمـذ خـبـر تـورب آغـلارِن هـر سـحـر
غـلا غـلا ، شـهـر شـهــر ثـوکـم یـوسـف دیـا دیـا.
مـگر یـوسـف دُشـدِی چـایـا جمـالنـگ[25] دیـب بـقم آیـا
عـراق زمـیـن[26] کـربـلا[27] یـا بـقم یـوســف دیـا دیـا.
خـسرتـمـا[28] فـلک آغــلار عاشـق بولـدی دلثذ زاغ[29] لر
فرهـاد کـمیـن بیـک داغ لر یِـقم یـوســف دیـا دیـا.
اوتـر ایـَّام[30] دُونـا دُونـا[31] گـچـر بـو جـان یـانـا یـانـا
ارتـیـر آغـشـم آیـا گـُنَـا بـقم یـوسـف دیـا دیـا.
یـوسـف گَـذَر دِل دَن دِلا[32] شیـدا[33] بـولب گُل دَن گُلا
ثورغ ایـلاب ایل دَن ایـلا چـقم یـوسـف دیـا دیـا.
مخدوم غلی دوست یُذِندَن دورمذ یاش آقر گوذندن
بـلبـل بـولب یـار ثـوذنـدن اَپَـم[34] یـوسـف دیـا دیـا.
«اِدب گچدی» رباعی
هر پیغمبر بر کسب آچـدی کـسـبن مـدام ادب گـچدی
اوّل آدم[35] ایـنـدی دنـیا[36] بـو دنـیـانی اکـب[37] گـچدی.
دعـاء قـلـدی آمّـر آمّـر[38] بـلاء گـلـدی لَـمَّـر لَـمَّـر[39]
اوذ دورنـدا نـوح[40] پیـغمـبر نجّـار[41] ایشـن توتب گچدی.
عـزرائـیل[42] غا جـانـن بـرن آننـگ بـلن صـحبـت غُـرن
جنّـت اچـرا دیـری گیرن ادریس[43] کونک تکب گچدی.
عـیـسـی[44] گـلـیانـچـا دایـم[45] اصحاب کـهف[46] یتدی غایم[47]
حقـنگ یـولـنـدا ابـراهـیـم[48] جـانـن اودا یـقـب گـچدی[49].
ذاتـی اگـری[50] لر گـُونـمدی[51] اصـلی دوغـری[52] لر دونمدی
ایّوب[53] ننگ تنن[54] غورد ایدی ابلیس شونچا دگب گـچدی[55].
سـلیمان[56] دک عالیـجاهی[57] دورد یُـذ غورلر بار گــاهی[58]
انـس[59] جن ننگ پادشـاهی اولهم زنبیل[60] دوقیب گچدی.
طور[61] داغی دیر دُشـَر یـولا راز[62] آیــدشـر خــدا بــلا
عصـا[63] ثـن گـوتـارب الا موسـی[64] غوین بقِب گچدی.
قبیـس[65] داغنـگ بـورننـدا اوغـلـن طبمـدی اُورنِنـدا[66]
یــونــس[67] بــالــق غــرنـنـدا اَنتَ سُـبحَان[68] اوقیـب گچدی.
کنعـان اچندا غـرق یل لاب گیـجا گـُندیـذ دعـاء ایـلاب
یوسـفنگ[69] کاکِـلن[70] زارلاب[71] یول اُثـتندا یـعقـوب[72] گچدی.
خرما دوراب خشک[73] آغج دن ال بلن آی یاردی عرش دن[74]
رسـول محمّدم اول قریش دن[75] نـا جـفاءلـر چکب گچدی.
آلـدی لـر جـنـّت اَیـوانـن[76] حـق یـولدش ادّی ایمـانـن
بـر نـچـا امـام لـر [77] غـانـن کـربـلا[78] دا دوکب گچدی.
ثـوذم یـوقـر حـق اِثـتـانـا[79] کـار ادمـذ دنـیـا مـستنـا[80]
دُشـمـان جفـاثـی دوسـتـنا اُوی ثِذ[81] یردن دگب گچدی.
مخدوم غُلی هرکم خاص[82] در ایشـی درگاهـا اخـلاص در
بــزا اولـردن[83] مـیـراث[84] در هر دوسـتنا[85] دگـب گچدی.
«بتدی یرنلر» رباعی
دورد منگ دُورد یُذ یاشا لقمان حکیمنگ[86]
بـشِـی غـرا غـوم غـا بـتدی یـرنـلر[87]
کَرگ[88] بدولی[89] آغر گُرز[90] لی رستمنگ[91]
اجـل جـلـونـدن تـوتـدی یـرنـلــر.
یـوسـفـنگ آرزوثــی یـعقـوب یـانـنـدا
ثـویــگثـی بـغــرنــدا دردی جـانـنـدا
کمنـگ قـدری بار در چرخنگ[92] یانـنـدا؟
یـوسـف نـی غـول ادب ثـتدی یـرنـلـر.
عـالم غـا حکم ادن اسـکنـدر[93] سـلـطان
اجـلـنـگ دردنـا طـبـمـدی درمـان[94]
تختـنی یـل چـکن حکـم ســـلیـمان[95]
غـالـمـدی دنیــــادا اوتـــدی یـرنـلـر.
اُچ یُذ اُون مُرســل[96] غـالـمـدی بیـری
هنِـی آصف[97] ســلیماننـگ وزیـری؟
هنِـی اول رسول حـقنگ[98] اُوذ شیـری[99]؟
هـمَّــه ثـنی غـرا یـر یـوتـدی یـرنـلـر.
مخـدوم غلـی آیـدر غـافـل اُوترمـانگ
غلچـا جـانـی اوذین غیغـا بتِـرمـانگ[100]
یلـنچیـنـی حســرت بـلـن اوتـرمـانگ
بــر فـصــل دوران در اودّی یـرنـلـر.
« یر با یر گچدی » رباعی
اللی منگ یـل دوران ثُرَن بنی جانّ[101]
دنـیـادا غـالمـدی یـر بـا یـر گچدی
یُـذ یِـگرِم فـرزنـد[102] غـرنـا گـوتـرن
حـوَّا[103] آدم بـلن سـر بــسر[104] گچدی.
حـق اوذی بـشـلیـار یولا بنـدانـی[105]
یُولا گیرب امـیدلی بول ثَـن دانی
شیث[106] بلن کیومرث[107] گَیَن ژنده[108] نی
رستم ابن زال گیوبان قلندر[109] گچدی.
دَو[110] لـری بنـده ادب دنیـا گـترن
ثُــرا ثُــرا بــو دنـیـانــی اوتــرن
زمـیـن[111] گـا دریـاغـا حُکمِـن یـتـرن
سـلیمـان صـفتـلی اســکندر گچدی[112].
ایـشــا اوغــلی داود[113] عــالَم دا ثُـردِی
حـق[114] آنگـا زبــور[115] کـلامِـن بـردی
حضرت داودنگ حضور[116] شاگردی[117]
آلتی منگ آلتـی یذ آهنگر[118] گچدی.
کــوب لـری گچرمش بو کُونا جهان
آخـری اِنسـان در اَوِی بنــی جــانّ
مخـدوم غلـی آیـدر غالمدی یکسان
یُذ یگرم دوردمنگ پیغمبر گچدی[119].
باشنجی فصل
باشنجی فصل
حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ، حضرت علی کرم الله وجهه ننگ حقندا آیدن قصیده لری.
« علی در » رباعی
ضرب اوریبان جِنَاب[120] لرنگ شـهرنـا
کـافـرا غـضب ثـلـغـن عــلی در
گـوذ یِمِب آچـیانچـا غرق گُن یـولی
دُلدُل[121] گا بر فرسـخ[122] قلـغن عـلی در.
بـش لر آزاد ادّنـگ دَو غوجـاغندن[123]
اژدرهـا[124] لبنـدن[125] داغ بـوجـاغـندن[126]
دروازه ثـن[127] چـکب خیـبر داغـندن[128]
یـدی غــلا[129] بــردن دولـغـن عـلـی در.
گـشـت ایـلگـن داغــا داشــا اِلـغـیِب[130]
غـلـچ گـمرب[131] حنجـر غـان نـی یـلیِب[132]
دوغـری برِب احتم[133] بـشـِن دِلَـیـِب
مـقـاتـل غـا[134] غـوغـا[135] ثلـغـن عـلی در.
آرثـلـن کـبـی قودنـگ کافـر اَو[136] لـری
شـاد ایـلادنـگ نچـا کعبــه رُو[137] لـری
یـر آثـتــندا اُلـکـا[138] چـفـن دَولـری[139]
برِب بـولک بـولک غِـرغـن علـی در.
کـلاّ گلـدی درگـاهـنگـا داد بـلا[140]
نـظـام بردنگ سرحد[141] لـرا خـط بـلا
قـمـقـام[142] غلـج بـلا دلدل آط بـلا
تـحت الثری تینـا گِیـرگن علی در[143].
مـخـدوم آیـدر تـن دا بــو جـاننگ
یـولنـدا نثـار[144] اد شــاه مـرداننـگ
ال اوذدِب چـار کُنـجِنَـا[145] جهاننگ
مـحمّـد دیـننا ثـلـغـن عـلـی در[146].
« قهری غانا » رباعی
خـدایـمـنـگ آرثـلــنـی دولـنـدی قـهـری غـانـا
دُونـدی عـلـی ضـربنـدن خیـبرنـگ شهری غـانـا.
بـهشـت بنـا کـوشـکنـدن[147] گوذ نورلـنر مشـکنـدن[148]
دُونـدی[149] احمـد عشـقنـدن هـر آن[150] مـهــری غـانـا[151].
غضـب دن دُلـدُل مـندی چکـلـدی یرنگ بنـدی[152]
علی ننگ ضربندن دوندی مـقاتــل زهــری غـانـا[153].
بـویـی اوذیــن عـقـلـی آذ بشـی کِـژّک غولی سـاز[154]
جنگ ایـلـدی بهری بـاز[155] دُشدی شـاد بهری[156] غـانا.
عاشـقم عشقـنا مَسـت من دامـان او بر دسـت مَــن[157]
مخـدوم غـلی دوسـت من گـورثـمـدی غـانـا غـانـا.
« گوکجا کبدر » رباعی
ای یـرنلـر مـسـلمـان لـر گورنگ لر حکم داوری[158]
که مسـجددا اوتـرمشـدی بر گُـن مـرتـضـی عـلی.
آرقا غـویمـش مـحـرابــا[159] یُــذِن بــرمـش کـتـابــا
اولـغ کـچـک صـحــابـا یِـغـِلمِـش[160] هـر نـا بـاری.
اول شـاه صَـفدَر[161] بـلـدی بر گوگـجا کبـدر گلـدی
اوتـرب تعـظیـم قـلـدی ســلام عـلیک یـا عـلـی.
ثَـن ثنـگ دینم ایـمانـم ثنــگـا قـربـان بـو جانـم
فــلان یــردا آشــیـانـم[162] یاش چاغـام بار یـا عـلـی.
یـر گـونـگنـگ آراثــنـدا خـرمـن[163] لــر غــرا ثـنـدا
خــدانـنـگ فـنــاثــنــدا[164] گــذر دم صـحراءلـری.
ســیـر اَدَردِم هــر یــانـا شــکر اَدَردِم سُــبـحـانـا
اِثــتـَـرَم یِــغــَم دانـــا اَلـتَــرَم آشـیــان ثــاری[165].
خــرّم[166] خـوشــحـال اِدِم چـاغـامـا مــشغـول اِدِم
شـول یـغـدی بـلـن دُیـدِم گوردم که شـاهـین[167] بِـرِی.
بـر لاچــن[168] یتـب گـلـر هــــوادا[169] هــــوالــــنـر
بـِلـدم کـه جـانـم آلـر آمــان بـرمـذ یـا عـلـی.
غـورقـب آیـاغـا غـلـدم چِـثـلیـِب غـانـت یـولـدم[170]
ثـننـگ غـفیـنگا گـلـدم غـوطـر مــنی یـا عـلـی.
علی چون[171] واقف[172] اولدی کـبدرنـگ حـالـن بـِلـدِی
لـطـف اِلا کَـرَم قـلـدی دیـدی کبـدر گَـل بـاری.
کبــدر گـلدی اونـگـینا[173] بـرمـان لاچـن چـنگـینـا
غــول اوذدّی ینـگـیـنـا ثـلـدِی کـبدرنـی عـلـی.
کبـدری یـنــگا ثـلـدِی شول دم دا لاچن گلدی
حـضرتـا تـعظـیم قـلـدی سـلام عـلیک یـا عـلـی.
شِــرِن[174] جـانم چـاولـدِم[175] صـحـراء لـری آولـدم
بـر کبـدری قــاولـدم[176] گلـب در ثـذنگ ثـاری.
اول شـیر پـروردگــار[177] اول صـاحب ذی الفـقار[178]
اول شـاه دلـدل ســوار[179] نـدا قـلـدی قـنبـری[180].
قنبر چـون حـاضـر اولـدی تـعظیـم اکـرام قـلـدی
دیدی خـدمت نـا بـولـدی چـاغـر دنـگـذ یـا عـلـی.
بـقـنـگ بـیـک سَــنجَـرا[181] مُشـک غـتِلمِـش عـنبـرا[182]
عــلـی دیـــدی قـنـبــرا آلب گـلگل خنـجـری[183].
خنـجـر گـلـدی الـی گـا کـرم دولـدی ولـی گـا[184]
لاچـن دیــدی عـلـی غـا ثـذ نـادر ثـذ خـنجـری.
دیـدی عــلـی حیــدرم[185] صــاحـب لـطف کـرم
ثـغ بــودِم دن اَت بــرم ثَــن دلـمـا کـبـــدری.
چـکـدی خنجـر غینِنـدن تـا ات کـثـا یــانـنـدن
لاچن تـوتـدی غـولندن دیـدی کثـما یـا عـلـی.
ثننگ ایشـنگ کـرم در غـول لـرنگ محتـرم در
بو ات بـذگا حــرام در ایـا ســـاقـی کـوثــری[186] .
کــبدر دیـمـگل اونــی لاچـن ثـایمـغل[187] منــی
ثِـینمـق اُچِـــن ثــنـی بِـذلر گـلدک یـا عـلـی.
شاهدن[188] رخصت آلدی لر آیــق اُثـــتا غـلـدی لر
اوچـب پـرواز قـلـدی لر گـدّی لر آســمان ثـاری.
تمـام بـولدی بـو آثار[189] خوش یوقمـلی ثوذلر بار
مخـدوم غـلی خاکـسار[190] شـاه مـردان شـاگـردی.
آلتینجی فصل
آلتنجی فصل
حضرت عارف مخدوم غلی ننگ بیک کشی لری وسیله توتب آیدن قصیده لری.
« حقی اُچن » رباعی
یـا یــردن مــرادم غـا یتـرگـن
نـور اِله[191] نبـی الله[192] حـقی اُچِـن
کرمنـگ دن اقبالما[193] دسـت برگن[194]
آتـام آدم صـفـی الله[195] حـقی اُچِـن.
ادب ارکــانـی[196] شـــرم حیـاثـی[197]
آدی ارر اوننــگ اولی گـواثـی[198]
دنـیـانی غرق ادّی غـرغـش دعاثـی
دوستنگ نـوح نَجَـیَ الله[199] حـقی اُچِن.
بیـت الـمقـدس دا[200] عـمـران[201] ایلنــدا
آتــا ثـذ بـار بـولـغـن انـا بیـلنـدا[202]
قدرتنگ مـشـهور در مریـم اوغلـندا
یلقا عیسی روح الله[203] ننگ حـقی اُچِن.
کـافرلرا ســلطان اوغـلـن چـاغنـدا[204]
بـر اودا یـولـقـدی دوسـت فـراقـنـدا[205]
بـرِب راز[206] آیــدشـن سـیـنـا داغـنـدا[207]
طـور مـوســی کلیـم الله[208] حـقـی اچن.
اوتلیـب ثـولـغـن اوچماح[209] اعـلـی دا[210]
غـوچ کبیـر[211]اینـدرب اتـدنـگ آزاده[212]
اسـماعیـل نـی قـربان قـلدی مِـنی دا[213]
ثـویر دوستنگ خـلیل الله حقی اُچن.
بو یول[214] دا فرق ادمذ بگ لر سـلطان لر
یـا غـائب لر دوغـری یُـولا التـن لر[215]
اون اکی امام[216] یـدی ولی[217] چـلـتن لر[218]
خـضر[219] الیـاس[220] نبـی الله حقـی اُچن.
لُـو[221] یـلنـدا بثـدی مـعـراج[222] پَـلَّه ثنـا
رَفرَف[223] بلن چقدی عرشنگ قُـلَّه[224] ثنـا
پشمغی[225] تاج بولدی گونگ کَلَّه ثنا[226]
اول مـحمّـد رسـول الله حـقی اُچـن.
ازبـر[227] ادب اوقیـدی لـر قــرآنــی
طـه[228] یس[229] آیری شـریف سـورانی
ابـوبکـر صـدّیـق رســـول یــارانـی
عمـر عثمـان اسـد الله[230] حـقی اُچـن.
مخـدوم غـلـی چاغیر ربّ العبـادی[231]
بـو دنـیـا آخـرت بـرگـل مـرادی
رسـول الله غـویمـش آدِن آزادی[232]
آتـام دولت مـحـمّـد ملاّ حقی اُچن.
« بغِشلا بِذنی » رباعی
رسول دامادی[233] در اوذ آرثـلاننگ[234] در
اول امـام علـی[235] غـا بـغِـشلا بِـذنـی
چـشـم چـراغم[236] در نـور عینـم[237] در
یـا امـام حســن[238] گـا بغِشـلا بِـذنی.
یـلـن دنـیـا کِـم گـا بَـردی وفـانـی؟
آخــرت دا آنـلـر[239] ثُــرَر صـفـانـی[240]
شَـمِـر[241] اِلا یـزیـد[242] قِلدِی جـفـانـی
یا امام حسـین[243] گـا بغِشـلا بِـذنی.
نصـر سَیّـار[244] مروان حکم[245] دورنـدا
امـام لر غالـدی لر جفا[246] جـورنـدا[247]
بر جایا آتـدی لـر دمشـق[248] شـهرندا
یا زین العابدین[249] گـا بغِشـلا بـذنی.
فـاطـمـه زهــرا[250] در آننـگ انــاثـی[251]
ذاتـنـدا بــر ذّره یــوق در گُنــاثـی[252]
هُـمایـون[253] بـاغـی در آخــر بنـاثـی[254]
یـا امـام بـاقـر[255] غـا، بغِشـلا بـذنـی.
کمالی فلک دن آشب در عرش دن[256]
بشا غویدی جدّی[257] گیدگی تاج دن[258]
اِچ کـرامت بلن غـالدی عَجَـاج دن[259]
یـا امـام جـعفـرغـا[260] بغشـلا بذنـی.
کـم بلـر ایشنگ دا نچـکثی سِـر بار
عقـل اونگا یتشـمذ قـدرتلی جبّـار
دوستنـگی دشـمانا ادّنگ گـرفتـار
یـا مـوسـی کاظما[261] بغشـلا بـذنـی.
دنگـدوش لر یاننـدا بر بی کمالَم[262]
عاشقم[263] مجنــونم[264] شکسته حالم[265]
ســیـنه ی آشـفتــه[266] آواره عـالم[267]
یـا امـام رضـایـه[268] بغشـلا بـذنـی.
امـام لر عشقـنـدا منگا بَـرگل جـام[269]
آچـیـــن زبــانـی اوقــایـن کــلام[270]
اِلـهِـــی بـحــق فـاطـمــه قـیـام[271]
یـا محـمّـد تقـی غـا[272] بغشـلا بذنـی.
دنـیادا چـکدی لـر یُـذ درد داغـی[273]
مـحشـر گُن[274] مِنَـرلر ثیـلاب بـراقـی[275]
حـقیقت یول[276] ننـگ شـمع چـراغی
یا علـی النقـی[277] غا بغشـلا بـذنـی.
یقیـن گونگل بلا[278] مشـتاقنگ[279] مَن دا
یـادنـگـذ ایـلارم[280] تـا بـارم زنـده[281]
آدی گُـن دن مشهور اولمش جهان دا
یا امـام عسـکری[282] گا بغِشـلا بـذنـی.
قـاف داغندن[283] یول آچلثا مأجوجـا[284]
دنـیــا یُـذی دولـر ظـلم اِلا گـُیجـا
زمــان آخــرنـدا گـلَـر خـروجـا[285]
یــا امـام مـهدی گا بغشـلا بـذنـی.
مخـدوم غلـی آیدر من خاک پایم[286]
امــام لـر یـولنـدا جــان فــدایـم[287]
کمینــه[288] بـنده یـم، کلـب گـدایـم[289]
یا حمزه[290]یا عباس[291]عمّانا[292]بغِشلا بذنی.
« شفا بر » رباعی
بـر چـول دا رحـم ایـلا غـریب حالمـا
عـالـم نی یردغـن سُـبحـان[293] شــفا[294] بر
چـوخ[295] اِذالـی، دردلـی[296] شیـرین[297] جانمـا
یـا مـصطـفـی فـخـر جهــان[298] شـــفا بر.
اون اکـی امــام، بیـری بیـرنـدن سَــروَر[299]
یـدی ولـی[300] یــاران بـولب مـدد[301] بر
مـشهـد[302] غـرا بـابـا[303] شـیث پیـغـمبـر[304]
حسـن حسـیـن شــاه مـردان[305] شـفـا بر.
نـوح پیـغمبـر نـظـر اَیـلا بِـر نفـس[306]
عمـرمـی بیـهـوده گـچـردم عـبث[307]
زَکَـرِیَّـا پیـغمبـر[308] یـا حـضر[309] الیـاس[310]
غَــوث[311] غِیاث[312] موسی عمران[313] شفا بر.
ابـراهیمـنگ[314] جـانـدن آیـرلـدی تـابـی[315]
کـعـبــه بـرن حــاجـی طـفــر ثــوابـی
چـوپـان آتـا[316] عـالـم بـابـا[317] یـا خـالـدنبی[318]
گـوذلـی آتــا[319] حُـبِّی ســلطـان[320] شـفا بر.
اوغــل دولـتـنـی بـرمــان ایــاثــی[321]
ایـذنـدا بـر نشـــان یـوقـدر نــوه ثـی[322]
دیو[323] پری[324] ننگ انس جن ننگ پادشاثی
سـلطان بـولـن شـاه سـلیمـان[325] شـفا بر.
اوذنـگ دوغـری گـوذَّا یا ربّـم جـلیل
بـارچـاننگ رزقنا ثن درثنگ کفیل[326]
یـا داود یـا جرجیس یـا ابراهیم خلیل[327]
ابـابـکــر عمــــر عـثـمــان[328] شــفا بر.
داد ایـلاب دِلـِم دن قـلـدم فـغــان[329] لر
یـاش یـری نا آقـدی گـوذم دن غـان لر
خـوارزم[330] یـوردنـدا یـطـن جـنـان[331] لر
ابـوالقاسـم محـمود ار پهـلوان[332] شـفا بر.
مـولام[333] یتـر مســکنـما یـوردمـا
یُـذم دُشـثِـن آرثـلانـما غـوردمـا
مـخـدوم غُـلی آیدر مننگ دردما
دنـیاننگ طبیـبی لقـمان[334] شـفا بر.
یدنجی فصل
یَدِنجِی فصل
حضرت عارف مخدوم غلی ننگ قیامت حقندا آیدن قصیده لری.
« گلثا گرک در » رباعی
امَنـَّـا[335] صَــدَّقنـا[336] مَـحشَــر گُـن[337] لـری
بِـر گُـن آلـنِمـِـذدن گَلــثا گـرک در
خــذر[338] اِلا اوثــر اجـل یـل لـری[339]
جسـددن جـان لـری آلـثا گـرک در[340].
آجـل دوغری گلـثا غرشــی دورر ثـَن
غچِب اِمکاننگ[341] یُوق گَوثِنگ گَرر ثـَن
یقـا ثِـذ اَتـَک ثِـذ دُونـا[342] گـِیـرَر ثـَن
تُینِـک[343] ثِـذ اوی لـرا[344] ثلثـا گـرک در.
منکـر نکیـر[345] ثورار غویمـذ خوشِـنگا
هیـچ هـریِنگ[346] یـدمـذ دگـرا دشِـنگا
یـغـشـی یـمـن اَدَن اِیشــنگ بشِـنگا
بیـرین بیـرین غیـدِب گـلثـا گـرک در.
دابَّـة الارض[347] گـوتـا بـاشــا قــرانـی
سـیر ادب گـذرمـش عـالـم جـهـانـی
بـر نیـل [348] دگ ثُـو یغـر تـوطر دنیـانـی
گُـورِنمَذ بِـدعَت[349] لـر گـلثـا گـرک در.
یُـرَگِم جُـوشـدِرر عشــقنـگ[350] هـواثـی
یِـقـلـر هـیـچ غـالـمـذ دنـیــا بنــاثـی[351]
غِـران جِـران دُشَـر محشــر غَـوغَـا[352] ثـی
عــرصـات[353] میـــدانی گلثا گـرک در.
اِننمثـنـگ خبــر آلـغــن عــارف[354] دن
اوندن ثونگ دِنگلا، گل شو غریب دن
ثــلرا[355] دسـتنـا مـشــرق مـغـرب دن
ملک لر ضرب اورب گلثـا گـرک در.
شفـاعتـچی بـولر اول گُــن اَرَن لر[356]
بـیر بـیرنی طنـیـر غــچر گُــورَن لر[357]
اِنـنـمیـان کـافـــر بـُولـــر یــرن لر
هر کم بر صورت دا غـوبثا[358] گرک در.
اعمـالنـگ ثـُورلــر دیـمـا اِقـبال در[359]
غـوغا[360] لر چوخ لنر[361] نـا عجب حـال در
نـچـالـر گنـگ[362] درلر، نچـالـر لال در
نـچـالـر دل چیـنـاب دورثـا گـرک در.
نـچـالــر غـلقِـنِـب[363] تـورا بـِلمَـذلـَر
مـلک ننـگ ضـربنـدن دورا بِـلمَـذلَـر
نـچـالـر گـوذ ثِـذ در گُـورا بـِلمَـذلـر
نـچـالـر اِت بـولب اُیـرثـا گـرک در.
کمـننـگ آغـذنـدن آقــار اِرِنـگ غــان
کـمـی ثُـیـرَنـَـر چِـقـمـذ قَـحبـَه[364] جــان
نـچــالـر یُــذِیــن در نـچـالـر آرقـــان
ســودخـور[365] بشـی بِـلاَ گـلثـا گـرک در.
نـچـالـرنـگ گـورر گـوذن اویــدی لـر
نـچـالـرا زهــــر[366] زَقُّـــوم[367] ایــدیـرلـر
نـچـالـرا آتــش[368] دون لـــر گیــدیـرلـر
نچالر میمون[369] دک بولب دورثا گرک در.
بــر طـرف دن گـلـر میــزان غــوری لـر
بـر طــرف دن اودلــی گُــرز[370] اوری لـر
بـر طــرف دن ذَرَّه ذَرَّه[371] ثــــورلـر
هـر کـم اوذ حسـابـن بـرثـا گـرک در.
یِلان چقر فیل[372] دک، دِیش لری آر[373] دک
نـچـاثـی قطـــر دک نـچـاثـی خـردک
نچــاثی بـوغرا[374] دک، نچــاثی نَـردَک[375]
چِـرفِنشـِب چِـرفِنشِـب دورثـا گـرک در.
غیـبت کـش صورتی دونگذ خـوک[376] در
غـرنی یرگا دگـر گـوذلـری گـوک در
زنـاچـی[377] لر بِلِنگ ظلمات[378] دا سگ[379] در
ثـوذ چیـن[380] نی دلـندن آثَّـا[381] گـرک در.
اوغرننگ جَمـرِی[382] ننگ توطـن اَل لرن
داغلارلــر دوغـرارلــر کَثِـب دِل لـرن
پشـمان[383] ادر آغــلار اوتـن گُـن لـرن
ابـدی[384] زنــدان[385] دا غـالثــا گــرک در.
رسـول عرشـنگ سـایه[386] ثنــدا بـولـرلـر
اُمَّـت لـر انـگـرشِـب زاری قـلـرلـر
شـریعت ثـذ پیـرلـر[387] اِنَـک[388] بـولـرلـر
صوفی ثی بوغرا دک چوکثا گرک در.
مخـدوم غُلـی هیچکم غالمـذ اولمَیـان[389]
حـقـی یـادا ثـلِـب غـولّـِق قِـلمـیان
بو دنیـادا مـســت لـک بـلـن بِـلمَیـان
مـحشـر گُـن آیـلِـب[390] بـلثـا گرک در.
« دولثا گرگ در » رباعی
غـردش لـر گُـن گن دن بتـر بولـب در
یـل یـل دن بـدعت لـر بولثا گرک در
خـمــر[391] اچــب زنــا قِـلـن جـهــانـا
بلّـی مشـهـور بــولب دولثــا گـرک در.
مسلمان غردش لر دونمانگ بو یول دن[392]
صـراط[393] دن گچیـرلر اِینچا در غِل دن
دجّـال گـلـر[394] دیرلر بـر نچـا یـل دن
عـالمـا بــر غـوغـا ثـلثـا گرک در.
گـوذی بـر در غــرا گیـمِـش قـدّنـا[395]
غـریـب یـنـر حـرامــی ننـگ اودنـا
شــام شــریـفا[396] رومـا[397] مکـه مـدینـا[398]
مسـلمـان لر غـچب دولـثـا گرک در.
عیسـی مهـدی گلثـا عدل در ذات در[399]
یأجوج مأجوج گلثا ظلم هیهات[400] در
غـولغی یردن گِدَر بِر یوِذ [401] ذات در
قـاف داغنـی دَشِـب گـلثـا گرک در.
قـلـم[402] تِـتِـرار یـتیـم لـرنگ زارنـدن
جـوشغـن[403] گچـر عاشـق لرنگ ســرندن
گـونـگ اُوفـِرلـب[404] داغلر ثـرثـر یرندن
اسـرافیـل صـورنـی[405] چـلـثـا گـرک در.
دریـالــر غــوریـر ثــُولـر چَـکِـلَــر
آی گـن لــر تـوتِـلر یِـلــدِذ دوکـلر
بیـک داغ لـر اریـر یـر گـونگ یقـلـر
یـلنگوذ[406] مولام[407] اوذی غالثا گـرک در.
اجـــل گـلـثـا بـنــدا ، خــانـمـانـنــدن[408]
ال آیــرر ایــل گـُن شِـــرِن[409] جـانـنــدن
الله ننـگ امــرنـدن ، حــق فـرمانـنـدن
عـزرائیل[410] اوذ جـانن اوذی آلثـا گرک در.
غـرق گـُن یـغمِـر یغـر یـر گونگ بِـلِـنمَـذ
حــق دن غـیـری اولـب جـانـلـی بـولنمـذ
اسـرافیل جـان طبـشـیر صور هم چلنمـذ
ینگـادان[411] گـوگـرشـب چِـقثـا گـرک در.
بـِر بـُـراقـِی[412] حُــلَّـه[413] بـِـلَــن بَــذَارلـر
آلتـن کـومـش یَـدمِـش رنـگ گــا دُذَرلـر
دورد فــرشـتــه دِیــرَلِــبَــان گَـــذَرلـر
مـحـمّــد قــبــرنـا گـلــثــا گــرک در.
صــدا[414] چـقـر فـرشتـه ننگ[415] قَـرنِـنـدن[416]
لَـبـَّیـک دِیَــر تــورر گَــلَـر یـــرنــدن[417]
قـبــر یـارلــر غــوم دوکـلــر ســرنـدن
وای امّــتـم دیـب غــلـثــا گــرک در.
گـورگلـی غیـغــا دُشَـر مَـحـشَـر غمـندن
هـنِـی اُمّـــتم دیــب ثُـــورار امـیـن دن
بـشِـن سَــجده غـویر غــلـمـذ زمــین دن
غـل دیب حق دن فـرمان بولثا گـرک در.
آنـدن ثـونگ اســرافیـل صــور آلـر النـا
گُــوذِن تــوطـر قــادر حـقنـگ امــرنـا
چــاغــیـر صـــدا ادر ثــغـی ثُــولـنـا
جمـلـه[418] جاندار جـانـا گـلـثـا گـرک در.
آثـغـرشـب آثغـرشـب گــوردن چـقـرلـر
تـــوررلـر آســمـانــا گــوذن تـکـرلـر
بُـویـِر غـنـشِـب[419] دَگـرا دشــا بـقـرلـر[420]
غرق گُن حیـران بـولب دورثـا گـرک در.
گوررلر غُـورد غـوش لـر غچمـذ یاننــدن
دریــالــر غِـذدِرلِـب گَـلمِـش شــاننـدن
هـر کمـرثا[421] اوذ ثُـویدگـننـگ[422] یـاننـدن
بـلا هَـمـدَم[423] بـولـب غـوبثــا گـرک در.
زبــانـی مــلـک[424] گُــرزینــی تــوتـمـش
تَــرَذِی غُـورلمـش گُـن نـوری گِـدمِـش
آط بــرن بُـراق منـر، دون احسـان ادمـش
دونــی حُـلّـه بـولـب گـلـثا گـرک در.
بیـک دیـوان[425] غـورِلـر بـر ایـش دُذِّرلـر
گُــن یُـــذی چَــورِلَــر[426] عـالَـم غِـذِّرلـر
پی نینگ جِغِر جِغِر غیناب اَتِنگ ثِـذدِرلر[427]
بـرن نـاننگ[428] سـایـه[429] بـولثـا گرک در.
فـرعون[430] هـامـان[431] شداد[432] نچـا کـافـرلـر
اولـبدک دیـب حـیران بـولب دوررلـر
بِـذِی کـم دیـرلتـدی؟ دیـب ثـورارلـر
مـؤمـن غُـل لـر جواب بـرثـا گرک در.
شـادلق لـری غیغـی بـرلا دَب[433] بـولـر
اُود چاولنـر[434] غـوغـالـری کوب بـولـر
آخــرت دا یُـذ یـگـرِم صـف بــولـر
اون اکـی گـروه[435] ادب ثُرثـا گـرک در.
بر گـروهـی خـنزیـر[436] بـولب گَـذَرلـر
بر گـروهی میـمـون[437] بـولب چـوذرلـر
بر گـروهـی کَـوکِـی[438] بــولـب آذرلــر
ادمـشــی آلـنـنـا[439] گـلثــا گــرک در.
کـمی ننـگ[440] تَـنِنـدا اُود یـلِـن اُوینار
کمی ننگ آغـذِنـدا غـان ارنگ غیـنـار
عَمَــل ثِـذ عـالِـم لر دِل لـرن چـینار[441]
اونـی رَبِّــم شَـیـلا قــلـثـا گـرک در.
کـمـی اُود تَـنبَانلـی[442] جَـورَنـَـر اُوتَــر
کـمـثـی مســت بولب یـقــلـر یـطــر
کـمــی ننــگ آیــغــی آلـننــا بتـــر
بشــی بـلــن یـوریب گـلثـا گـرک در.
اُود دَی[443] غِـذغِـن دَمِــر دُشَـک اُورنِنَـا[444]
نـوحـه گـر[445] ننگ بشِـی دَگَـر بــورنـنـا
دلــی ثُـیـنَــر دُشَــر یَـتـَــر غــرنِـنـا
عملنــا چـولـشِب غـالـثــا گـرک در.
غــورقــی دُشَــر پیـغـمبـرلــر شــانـنـا
اوغــل طنـیب گــلمَــذ آتـــا یــانـنـا[446]
مـحــمّـد بشــلیِـب مـــیزان[447] دُیبــنـا
یـاشـل عَـلَم[448] غـورب دورثـا گـرک در.
غـوجقــلار اوغـلـم دیـب آدم پیـغـمبـر
ابــراهـیـم خـلیـل دیــر ایــا بیــری بــار
مــوســی عـیســی آیــدر یــردن جـبّـار
هـر کـم اُوذِن دِلاب آلثــا گـرک در.
نـچـا پـیــغمبــرلــر دعــاثــی مــقبــول[449]
نـا ثــغِــنِــی طـنِـیــر نــا بِــلِـنَــر ثُـــول
یـاشِـن ثـچـب یِـغـلار مُــحمَّـد رســـول
وای اُمَّـــتِم دیــب دورثـــا گــرک در.
خـلایــق[450] لـر ثِـلـمَـذ[451] گُــوذدن یـاشــنـی
طــنشب ثــورشـمـذ قــوم خـــویـش[452] نـی
میـــدان دا غـــورِلـن مـــیـزان بــشِـنِـی
اســرافـیـل تـوتـیبــان دورثـا گـرک در.
کـــافــری بـــذارلــر آتـــش[453] دونـنــا
ثُــــرَرلَـــر الـــتـر دوزخ شـــــانـنــا[454]
پـلــن لـی غـتِـر دَک بــولـب یــانـنـا
بوغرا بـویـن یـلان لـر ثـوقـثـا گـرک در.
هــری[455] دِیَــر اَشِــدمَـذ کِـمثـا هـــریِــی
اشـک دک آنگّردب دُولدِیـرلـر ســرایی[456]
اِیـمِـشــی زَهــــر[457] در اِچــگِـثِــی آوی[458]
ابــدی[459] شـــول یـردا غـالـثا گـرک در.
اِمدی[460] گلدک مـؤمن[461] غُـل لر نا درمـش
قیثـی[462] ایـش دا قیثـی یـول دن گیـدَرمـش
مـحـمّــد خَـطَــرِنَـا [463] یـلـقــو[464] ادرمــش
بـلمـیــان لـر مـــونــی بــلـثــا گـرک در.
مـؤمن غل لـرگَـچِـب گِـدَرلَـر یُـول[465] تـک
کمــی یَـلــدِرِم تـک کمثـــی یَــل تـک
کـمـی یـورک آط تـک کمـثـی سَیـل[466] تـک
کـمـی اوچـر غـوش تـک گـچثا گـرک در.
اُچ مِنـگ یل لق یول در مِنگی چِقِـش دن
بِـر مِنـگی هَـمـوَار[467] در منـگـی اِینـِش دن
غـرنـگقـی گـیـجـــادن کَـثـگِـر غِـلِـچ دن
کـمـی بر گـیجا گـُندِیـذدا گـچثا گـرک در.
کـمـی اون گُـن دا گـچـر کـمی بـر آی دا
کـمـی غُـلـن[468] یــالـی چـیغیـر سـرای دا
کـمـی بِـر یـل دا گچـر کـمـی یُـذ آی دا
ثونگی اون باش منگ یل دا گچثا گرک در.
مونچا[469] منگ یل لر خـلقـی ثَـچَـن ثـونگ
صـراط کوفری ثـندن آنگری گـَچَن ثـونگ
کـوثـر ســاقی ثـندن[470] شـراب اِچَـن ثـونگ
یگت[471] غـوجـا[472] بر یـاشـا[473] گـلثـا گرک در.
یـگت لر یـاشــل تـاج[474] غـویــر بـشِنــدا
یـوســف جـمـــالندا[475] عـیسـی یـاشـندا[476]
اســـکنـدر اورنـنـدا[477] داود دُوشـــِنـدَا[478]
هـر کم اوذ ثـویـدگن آلثا[479] گرک در.
یـدمـش حُــلّــه گــیب تختـا غونـرلـر[480]
زبـــرجــد[481] اُیــنلــی بُـــراق مــنرلـر
ایــــرلـر اِچَـــرلـر ســـیران[482] قِــلـرلـر
اولـمذ، یِدمَذ جاودان[483] غـالثـا گرک در.
یـدمـش حـریـر[484] دُشَـک دُشــار آثتـنا
یدمش حوری[485] غول غوشرب دورر قصدنا
طُـوبــی آغـچ[486] ســــایـه ثـــلـر اُثـتِنـا
حـقنگ جمــالنـی گـورثـا گرک در[487].
دنیـا بـو دنیـا دیـب یطـن سـر خـوش[488] لـر
اِننمیـــان کــافـــر بــولــر غــردش لـر[489]
مـخـدوم غُـلی آیـدر گـلـر شـو ایـش لـر
قیـامت گُـن غُـل لـر[490] گـورثـا گـرک در.
« برثا گرک در » رباعی
مایل [491] اولمانگ بو دنیـا گـا دوسـتلرم
بـارچا موندن[492] آنگـا[493] برثا گـرگ در
اوَّل آمــان[494] آخــر ایــمـان[495] اِثــتـارم
حق غُل[496] ننگ مرادن بَرثـا گـرگ در.
بر گُـن قـاف داغندن خـر[497] دجَّال[498] چِقـر
بَثـلاب[499] اَشـــگِـنا زُمُــــرُّد[500] دقــر
امـام مـهدی[501] اَوِنـدن تـوغنی[502] تِـکَر
ثوش[503] ایلاب دجّال نی غرثا گرگ در.
اوشـل حـال[504] دا، دجّال هـر یانا[505] دُونَر
ینگی بشدن[506] دین ننگ چراغی ینـر
مَـنَارَه[507] دا عـیسـی آسـمـان دن اِینَـر
صف غورب میدان دا دورثـا گرک در.
آســمـان دن جبــرائیـل اولـرا[508] گَـلَـر
مـهـدی بـلــن عـیســی جـهانـی آلـر
مــدیـنـه شــهـرنـدا پــادشــاه بــولـر
غِـرق یل لاب دَورَانی ثُـرثـا گرک در[509].
غرق یل دن ثونگ اولر هم[510] قلـر سفـر[511]
گـیاه[512] لـر غـوریب دریـالــر کـفـار[513]
یأجوج مأجوج آدلی بر موجود[514] غوفـر
مغـرب دن مشـرقا یورثـا گـرک در.
فـاش[515] ایـلارم بـر ثوذم بار دیمـاگـا
دل لــرم اورلـمـذ آنــی آیــمـاغـا[516]
جهان غوریب نارثا[517] غـالـمذ اِیماگـا
بیر بیرننگ غانن ثُـورثـا گـرک در[518].
یـغـمـر یـغـر یـرنگ یُـذِن ثُــو آلـر
ویــران بـولب بـیـک داغ لـر اورِلـر
حیوان انسـان غالمذ جـاندارلـر اولـر
زمـانـاننگ آخـری بـولثـا گـرک در.
عزرائیـل اوذ جـانـن اوذی آلـرمـش
برچـا اولب حقنگ[519] اوذی غالـرمـش
بـو جـهانـا دورد فرشـتـه[520] گـلـرمـش
اسـرافیل صـورنـی[521] چـلثـا گـرک در.
گُـوگـریـبــان یـر یُــذِنـا چـقـرلـر[522]
منـافـق[523] ظالم[524] نـی شـول گـن یـقـرلر
حـسـاب ایـلاب خیـر شــرنگ چکرلر
المَـلِک[525] میـزانـی غـورثـا گرک در[526].
بــو فســـادلـر یـر یُـذِنـا گَـلَـن دا
منکر[527] یغـلاب[528] مـؤمـن[529] بـاری گُـلَن دا
قبـر یـارلب طنگلا[530] مـحشـر بـولـن دا
رسـول امتم دیب تـورثـا گـرک در.
بـارچـانـی یـردن شـول گُــوذَل[531] الله
دلاَ دِیـــــدِر[532] لا الـــه الاَّ الله
گنــاه کـار اُمَّـتـِن حــق رســول الله
صراط دن بشلیِب یورثـا گرک در[533].
اُمَّـت بولن غِل صـراط[534] دن گچـرلر
مقصد حاصل بولب حور[535] لر غوچرلر[536]
جنّـت اچـرا کوثـر[537] ثونـی اچـرلر
رسـول بشـلاب اوندا برثا گرک در[538].
مخـدوم غُلی سـردن گدمذ دومانـم[539]
من حق غا عاشـقم یـوق در گُمَانِـم[540]
اوَّل دم دا آمـان آخــر ایـمـانـم[541]
روزی[542] قـلب بِذگا برثا گـرک در.
« کم غالر یرن لر » رباعی
گَل گونگل[543] عزم[544] ایلا بـاقـی دنـیاگا[545]
بــو فــانـی[546] دا، کـم غـالـر؟ یـرن لـر
بـو دنیــا اول دنیـا مـلـک مــولایـا[547]
نـا کـافـر در؟[548] مـنکـر بـولـر یـرن لـر.
کـم غـالـر؟ اولمین اجـل یتـن ثـونگ
غویمذلر گذماگا یقانگ تـوتن ثـونگ
مهدی بلن عیسی گلب اُوتَـن ثـونگ
اســرافیـل بر صـیحـه[549] قـلـر یـرن لـر.
عــزرائیــل قـهــر اِلاَ اِیـنَـر شـیطـانـا
شـیطان عـاجز غالب غچـر هـر یـانـا
بـلر کـه غــوتِـلمـذ غـچب بِـر یـانـا
ســرنـدیب[550] دا بــرِب اولـر یـرن لـر.
اول گُـن ننگ حسـابی گچـر فـردایـا[551]
آسـمانی اُیشـرب[552] اَیـلار زمینـی ذایـا[553]
غـضب دُونِـن گیـب گـلـر دریـایـا
دریـالـر غـورقبــان غـورِیــر یـرن لـر.
یقلـر یـوق بـولـر باغ لـر ســرای لـر
یـلـدذلـر دوکلـر دولـر بـو جـای لـر
گُـن شُـعلَه[554] ثِـذ دوغـر تـوتـلـر آی لـر
داغ لـر غُرشِـن کمیـن اریـر یـرن لـر.
آدمنـگ نفسـی دک یغـدیـر بـارانـی[555]
اود کمیـن چـاولـدب[556] یـقـر انســانـی
عـزرائیـل هـم بـرب امـانت جـانـی
دورد فرشـته[557] تـازه دیـرلـر یـرن لـر.
اسـرافیل صـور چلر چیغرب هـر یـان
یـوق بـولن جسـدلـر آیرلشـن جـان
کثـلـن دمــرلـر غــوری اسـتخـوان[558]
آثغـرشب آثغـرشب دیــرلـر یـرن لـر.
بر یاندن ثـورغ بار بر یاندن جـواب
بر یاندن میزان بار بر یاندن حـساب
بر یاندن آتـش[559] بار بر یاندن عـذاب
ادن ایشـنگ بر بر ثُـورلر[560] یـرن لـر.
دیـنـا گـواه[561] دیـرلر فـرض[562] سُـنَّـتی
یـدمـش اُچ فـرقه در گُـورنـگ مـلتی[563]
اونـکی بـولک بـولـر رســول اُمّـتی
هر بیـری بر جـنس دا ثُـرلـر یـرن لـر.
غول آیق ثذ غـوفر غـونگـشی قون لـر
دونگـذ بـولب تــورر نـماز غـوین لـر
زکـات ثـذنگ بـوینی یـلان چیـان[564] لـر
دولبـان داغ کـمیـن بـولـر[565] یـرن لـر.
ارتـا گـورنـر بـو گُن گیـذلنن سـرلـر
یـلنــدن گُــواهـلـک بـرن یَـثـَـر[566] لـر
ینــگثــاثـنـدن بــوغـذنــدن کـثـرلــر
اُودلــی گُـرزی بـلـن اورلـر یـرن لـر.
دیننــدن دانـن لـر دورار لـر گـوذ ثـذ[567]
گـورب دیمـیـان لـر غـالـرلـر دل ثـذ
زنـاچی بشـیِ آشـاق یُـورِیَر غول ثـذ[568]
آیـغــی آســـمـانـا بـولـر یـرن لـر.
ســودخور[569] اَچَگَثِـی ثِـرددن ثُـیـرَنَـر
گـنــاه لـری یـردن گـونـگـا دِیـرَنـر[570]
مـحشـر خـلقـی بـد اِیثِنـدَن یِـگرَنـَر
رو سـیاه[571] شـرمنـده[572] بـولـر یـرن لـر.
بــو دنــــیادا مـنم مـنم دِیـَّــانــا
جبـر الـنـی خلـق اُثـتـنـدا غـویَّـانـا
بـر اُود بـولـر یـتیـم مـالـن اِیَّـانـا[573]
غرنی داغ دک[574] اوددن دولر یرن لر.
چَقِـر[575] خورنگ گوذی بولمذ اُورنندا
دیشـی ثِغِر شاخی دک دُرتَر بورنندا
دودغـی ســینـه ثنـدا[576] دلی غـرننـدا
اِیـدِگـی آغـذنـدن گـلـر یــرن لـر.
آتــا انــا آغــردنـنـگ گــن لـری
اِچـی دشـی اُوددن بولر دُون لـری
خــلـقـا رســـوا آلا بـولر تَــن لـری
ثُــو یــرنــا زَهَـــر[577] بـرلـر یـرن لـر.
اون اِکِنـجـی گـروه گـورنگ لـر نـادَر
مـسـجد بـوغـرا[578] بـولب منیبـان گِـدَر
امـــام لــری ثُـــرَر مـــؤذن[579] اِیــدَر
یُـذلری گُـن کمـیـن بــولـر یـرن لـر.
کـلام[580] دا گـوردِگِـن ثُــوذلار دِلِمـذ
آخــر اجــل اُثـتنــدن در یُــولِـمِـذ
مخـدوم غُـلـی آیـدر بِـذِنگ حالـمِذ
یـا رب اُول گُـن نِچِک بولـر یرن لـر.
ثَگِّذنجی فصل
ثَکِّذِنجی فصل
حضرت عارف مخدوم غلی ننگ قیامتنگ علامت لری حقندا آیدن قصیده لری.
«قیامت دن نشان» تُسَاعی[581]
طبـدی شُهـرَت[582] خـلـق اِچنـدا بـو جهـالتدن[583] نشــان
غـالـدی درویـش لـر دلنــدا داغ حســرت[584] دن نشــان[585]
بـولمـدی مـظـلوم لـرا دسـت نـصــرت[586] دن نشــان
سـَر بَسَـر[587] تـودّی جهـانی بـو بـد آفت[588] دن نشــان
دَگـدِی عَـالِـم اهـلنـا[589] یُـذ منگ خَجَـالَت[590] دن نشــان
ار بـلــرلـر کــم دا بــولـثــا شــــرارت[591] دن نشــان
یـادا ثلـمـذ خـیـر ایشـی طبـغـن ضـلالت[592] دن نشــان
نــا مُـــرَوَّت[593] دن اثــر بــار نــا عــدالــت دن نشــان
شک دگل در[594] دوسـت لرم گلـدی قیـامت دن نشان.
هـــر کشــــی بـدعت غـا بـاتـر، آنـی که ار[595] بـلـدی لـر
محشـــــره منکـــر بــولب یـوق دیننـی بـار بــلـدی لـر
شرع اِیشِن ترث آنگلیِب، خوب ایش نی بدکار بلـدی لر
راسـت لـری خائـن[596] بلب خــائـن لـری یـار بـلـدی لـر
طـامـع غـا[597] قـانـع دیـب، قـانـع[598] لـری زار[599] بـلـدی لـر
کم شـریعت اهلی بولثا هجـو[600] ادب خـوار[601] بلـدی لر
منـکری مـرشـــد[602] بـلب یـلغــاننـی اقــرار بـلـدی لـر
گـمـراهـی تقـــوا ثـانـب[603]، تقــوانی انکـار[604] بـلـدی لـر
شـک دگـل در دوسـت لرم گلـدی قیامتـدن نشـان.
حرمت اهـلی اول کـمنگ بـولثـا غولندا سـازی[605] در
کـم کـلام الله اوقیــر خـلـق یـاننــدا خـر[606] آوازی در
دردلری دروش لرنگ خلوت دا اُوذلری خلق اَنبازی[607] در
کوچـه لردا غیـذ و جوان لر دیرثنگ طوی در بازی[608] در
طَــوثِـشـــر تـازا گـَـلِن لـر گـویـا تُـوقـَّـر[609] تـازی[610] در
حـق ایشـنـدن بـی خبـر[611] خـلـق اِچـرا بعضـی قـاضی در
تــابـعـی جــن در آننگ حــقًّـا کــه شـیـطـان اوذی در
تمـوغ ننـگ تِقـَنجـی[612] هـر کم بـو ایـش گـا راضـی در
شک دَگِل در دوست لرم گلـدی قـیامت دن نشـان.
طنـگـری پیغمبــر ثـوذنـدن بـی خـبــر بـی پیـرلـر[613]
اَیـلَیِـب خـلق اُثـتنــا کـوب حـیلـه ی تــزویـر[614] لـر
ثَــلاَّ بـاغــلاب بشِــنَا آچ بــوری دک اِیــرلـر[615]
اَبـلَهِـی[616] عـارف گـورب پیــر صـاحب[617] دیــرلـر
دُولـدِررلـر غرنِنـی شــبهـه حــرام دن سـیـر[618] لـر
تـزکیـه نـفس[619] اَیلَیِب اُوذنـدا غُـویمـذ تـقصیـرلـر
گـوندرب حــق اهـلـنـا تـوهیـن[620] اِلاَ تـکفـیر[621] لـر
روز مـحشــر حـق رســولنگ نـا جـوابـن بیـرلـر[622]
شک دَگِل در دوست لرم گـلـدی قیـامت دن نشـان.
اَگثَوَر[623] مـخدوم غـلی ثُـوذ بِـرلا دردنگ هـر زمـان
دَوِر[624] دُولنــدی ظـالـمـا، درغــدی بـو خـانمـان[625]
اَربَـد[626] ایـش ادگـن لر آرتق، یغشی قِلغَن لر یمـان[627]
اَشِـدَنکی حـقیـقت گُـوذ بـِلَـن گُـورگَـن گُـمـان
عیـش عشـرت احمقـا[628] عـاقـل لـرنگ دردی کـان
درک ثـذ دعـوا اُچِـن دُوکِـلادِر نـاحـق غـان[629]
گُـربه[630] ننگ گـُیجی یدثا، غبلنگـا[631] بـرمـذ آمـان
قیثـی[632] بیرنا دردنب، قیثی اُچِن کُویثـن بو جـان
شک دگل در دوست لرم گلدی قیامت دن نشان.
« غچا بشلدی » رباعی
انـدی بـلـدم زمــانـه[633] ننـگ آذغــنِـن
یمـن لـر[634] یغـشـی[635] دن غچـا بـشـلـدی
بـد اصـل لـر[636] اصـیل زادی[637] اثگَـرمـان
اِیشـک دن تـُورلرا[638] گَـچَـا بـشـلـدِی.
ریـا بـولـدی کـوفنـگ اوقــان نمــازی
طنگـری هیـچ بیرندن بـولمـدی راضــی
پـیـغمبــر اورنـنـــدا اوتـــرن قــاضــی
پــارا[639] اُچِــن اَلِـــن آچـــا بـشـلـدی.
شــاه لـردا غـالـمـدی حکم عــدالـت
مُـفـتِـی[640] لـر پـول اُچِـن طـفــر روایــت
بـو ایـــش لــر در نشـــــانـه قیــامــت
شـــریعـت چــراغـی اوچــا بـشـلـدی.
عــالـم لــر ثــوذنـدا عـمـل بــولـمـدی
منـــــافـــق لـر یــــرادنــی بــلمــدی
صــوفـی لـر پیــرنـدن تعــلـیم آلـمـدی
دنیـــا اُچِـن دیــن دن گـچـا بـشـلـدی.
ار کشـی لـر آیـرلب غـالدی لـر نَسنَـاس[641]
شیـطـان لـر اُوتِـردی، آدم لـر وَســوَاس[642]
تـقـوالـق جـاینی تـوتـدی هـای هـواث[643]
زنــا قــلـب شــراب اِچَـــا بشـلــدی[644].
کـــافر گــورالـدثــی دنـیـانــی آلــدی
اسلامنگ احکامی ایل گا گنگ[645] بولـدی
عـبـــادت کَـثِـلِـب ایـمــــان کَمَـلـدِی
راسـت[646] لقـدن آیـرلب کَچَـا[647] بشـلـدی.
مـخـدوم غُـلـی آیــدر خـداینـگ طـنـی
حـــق یـولنـدا فـنـا[648] بـولغـن لـر قـنــی
بـاش گـُـن ثِـینـو اُچِــن ایـبـردی ثـنـی
هـر جـان اُوذ نـوبتنـدا اوچـا[649] بشـلـدی.
« بیان گلر » رباعی
دَابَّـةُ الارض[650] آدلـی دَجَّــال[651] ثـونـگنـدن
صفــا[652] دن، مــروه[653] یـا بِـل بیـان گـلـر
یـدی گُـن دن ثــونگـرا آننـگ جـاینـدن
اول گُـن دن عـالمــا بـو نشـان گـلـر.
یُـذی آدم[654] گُـن دک آلِن[655] ننـگ آغـی
مثــل دُیــا مــنگــذار بـویـنـی آیــاغـی
غوچ دُم[656] لی غوش دِل لی غلقن[657] غولاغـی
طـوبّثـی[658] اُثـتنـدا بـش قَــرَان[659] گـلـر.
آذ غـالـر کِـم شــاخـی گـونـگا یَدماگـا[660]
بـر هـفتـه چـا فـرصت طـفــر یـدمـاغـا
جـهـان یِـغـلـر[661] تمـاشـا[662] ثِـن ادمـاگـا
یـغشـی یمـن جـملـه[663] مســلمـان گـلـر.
آنـدن غـچِب هیـچ کـم طَبمذ هرایِی[664]
مـؤمن لر خوش بولب خوف ادر عاصـی[665]
ثـغ النـدا بـار در مــوسـی عصـاثـی[666]
ثــول النــدا مـهــر[667] ســلیمـان گـلـر.
نچــاگـا مـوســی ننـگ عصـاثـن اورا
نـچـا ثـنـا مــهــر ســلیـمـان ثُــــرَا[668]
خــلـق یـاری آق بـولـر بـر نـصفـی غـرا
غــرا یُــذلـی بـلّـی بــی ایـمـان گـلــر[669].
هــور غـالمذلـر آلـن لـر بِلَــن[670] دن بِـلَک[671]
دوسـتـن دشـمــان ادر بـولثـا بـد غِـلِــق[672]
آق اوچمـاح[673] لق بولـر غرا طـموغ[674] لـق
دنیـاننـگ ثـونگنـدن بـوذ[675] دومـان[676] گلـر.
اونگندن ثونگ[677] دِنگلانگ عاشق[678] ثوذنی
بلب بولمذ گُـن آی گیجا گـُندِیـذنـی
غرق گن غـرا[679] تـوتـر عـالـم یُـذِنـِی
جـــهـاننـگ جـــاینـا دودمـان[680] گلـر.
اُول جاندار یوق بولر ایل آندن دِیـنر
اُوغِل غـیذ آذ دُورار خلق اُوجِی ثِینر[681]
آدم ثـای[682] بـر مـلک[683] آسـمانـدن اِینَـر
یِغلشـر هـر ســردن[684] صـد فَـغَـان[685] گلـر.
مـخـدوم غـلی ثـوذلار قـراب[686] ثُـوذِنَــا
یـر یـنِب تــوطـشــر[687] داغ لــر دُذِنَــا[688]
اســرافیل[689] صـور[690] چـلثـا دنیــا یـُذِنـا
امیـد ثذ خاک تن[691] گا تاذا جـان[692] گلـر.
دُوقِّذنجِی فصل
دُوقِّذنجِی فصل
حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ اوچماح ننگ حقندا آیدن قصیده لری.
« بهشتنگ » رباعی
گونگدن یوقری در عرشـدن آشـاق در
ای یـرنـلـر اورنـی اوذی بِـهِشـتِنـگ[693]
هـزار منگ نَغمَه ثی[694] یُذ منـگ مقامی[695]
هـمیشـه غـورغـلـی سـازی[696] بهشـتنگ.
حضـر یـاشـن روزی قـلـثـا گـذمـاگـا
داود کـاتب لـیگـن بــرثـا یــذمـاغـا
گـیجـا گـُندِیذ بُـولثـم شـرحِن دُذمـاگا
منگ دن بیری آیدِلمذ ثوذی بهشتنگ.
درویش[697] دیش دا گورب بولمش عاشقی
غـذل دن غیـرلمش[698] فـرشـی[699] ایشگی
عـــالمـی غـرق ایـلار نـوردن اِشِــغِی[700]
اگــر بـر آچـلـثــا یـُــذِی بـهشـتنگ.
کــلام اچـرا اوقـیـب آیــدر مُــلاَّ[701] لر
غُـوِلّـچـقی رضـوان[702] لر نچا ثـُـلَّـه[703] لر
مُـرصَّع[704] حـلقـه لر نـازک حـُـلَّـه[705] لر
تـوکنـمـذ نـعمتـی نــازی بـهشـتنگ.
وصـفنی دیمــاگا ثــوذم دلـم یـوق[706]
حـق اوذی حاکـم در جبر ظـلم یـوق
غیـغـی یـوق غـرِّلِـق یـوق اولم یـوق
آیـرلـمـذ ثـوِلـمـذ یـاذی بهشـتنگ.
یُذ شربت دن مـاجوم[707] ادب غـتِـلــن
غـرا غـاشــی آق یُـذِنـدا بِـتـِـلَــن
بَــذِمِـنـدا نـازِنــدا اِنـتِهـَا[708] یَــتِـلَــن
ثِــیفـنــر ثــلّـنــر غـیـذی بـهشـتنگ.
مِــنِب ســــیران ادر بــراق آط لـری
گُـن بَگُن دن آرطـر گونگل شـادلـری
لعـل[709] یـاقوت[710] دن در بـولن زادلـری
هیچ بولمغی گـردی[711] طـوذی بهشتنگ.
بِشـگی الـوان[712] ال دگـمین آش لـری
قـدرت بـلـن بِــریَـان[713] گـوش[714] لـری
طــای گـلر دنیـاگـا درم[715] داش لـری
آرتـق در هـر یـطن چیـزی[716] بهشتنگ.
هـر نوبت منگ دُرلی شراب اِچِـلَن
المـاس[717] هُنـجی یـاقوت دُرلر ثـَچِلَن
رنگ بـرنگ بیحسـاب گـُل لر آچـلن
مشک عنبر قوقـیر[718] اِیثـی بهشـتنگ.
حــق قبول ایلیب دوســتن اَخیارن[719]
حـاصـل ادب هـر نا مقصـدن بـارن
گورکذِب اول گُن دا خلقا[720] دیـدارن
بـو در مـؤمـن لرنگ زاری بهشتنگ.
مـخـدوم غُـلی وصـفی گلمذ دِل لـرا
دِلا گـلـثــا بیــان ادثــم ایــل لـرا
عـاجز بنـده لـرگا عـاصـی غــول لـرا
یـا رب اوذنــگ روزی بهشــتنگ.
« شُوندا در » مُخَمَّس
یغشـی لر تودمـش بنانی شـهری گوردم شوندا در[721]
عشـــق مـــتاعـی ثـتـِلن بــازاری[722] گوردم شوندا در
آری[723] گـُل دک پری لر فَرخاری[724] گوردم شوندا در
خوب شجرلر بُوی چکب در[725] باری[726] گوردم شوندا در
یُـذ کِرِشـمه[727] شِــیوَه[728] لـی دِلـدَاری[729] گوردم شوندا در.
قـائــم[730] اولثــنگ اِثـلَمَــذلــر گِـدثنـگ آواز اَیـلَیَــر
ثـوذلـثنـگ بَـرمَـذ صـدا[731] ثـوذلَـمَثـنـگ راز[732] اَیـلَیَــر
بـر پـری پنهـان[733] اوتـرمش گلما دیب نـاز[734] اَیـلَیــر
گـونگلـنگی[735] بنـد ایلیب اوذنـگی پـرواز[736] اَیـلَیَــر
اول پری پیکر[737] صـفتلی[738] یاری گوردم شوندا در.
اول حضـر[739] الیـاس[740] بلن احمـد سلیمـان[741] آندا بار
اول سـلیـم شـاه[742] مکه خـانی ابـن سـلطـان آندا بار
بـایزید[743] سـلطان اویـس[744] خـرقـه گیگان[745] آندا بار
بـر نـچـا مـجنـون[746] کـبـی چاک گـریبان[747] آندا بار
دانیال[748] مـوسـی عصاثی مـاری[749] گـوردم شوندا در.
بحـر[750] ارا بالـق اچنـدا راحـت ایـلاب اُوقـلنـن[751]
امـتـحـان اُچِـن آنـگـا کـرم کـلاهــی[752] بکلنـن
دوست بـولب اَلله نِـا، دُشـمـان غـولـنـدا ثقـلنـن[753]
مـَنجَنِیـق[754] غـا بـاغلنـِب پـر آتـش[755] اچـرا اُوقلنـن
کعـبه بُنیاد[756] ایلگـن معمـاری[757] گـوردم شـوندا در.
یُـذ یِـگرِم دُورد مـنگ ینـا یـدی یـُذ پیغمبـری
اُچ منگ اُون اُچ مرسل[758]آنلرنگ وحی تاج سری[759]
یُذ یگرم دورد منگ دُردانه[760] ننگ باش گوهری[761]
اُمـتنگ شـافعـی[762] مـخـدوم غـلی ننگ مَنظَـری[763]
اول مـحمّد احمـدی مـختاری[764] گوردم شوندا در.
« ثطشدم » رباعی
ســـحـر وقــتی سـیــران ادب گــذردم
عــجب منـزل[765] گـوذل جـایـا ثـطشــدم
اوغـــرم بـلـمی یـول دن یُـولا اِیـذلغَـم
خـوب مکـانـا خـوب سـرایـا ثطشــدم.
اُثـتـا ثــذ اِیـشـلَـنَــن کـرفــج غتــلنــن[766]
قیـمـت ثِــذ ثتِـلــن[767] ال ثِـــذ تـوتِـلــن
غـول دگمـی چـکـلـن اُوق ثِـذ آتِـلـن
چِـلاَّ ثـذ غـــورلـن یـا یـا ثطـشــدم[768].
بنـده دوســت لر بلن سـیران دا اَکَن
خـطـردن آذشـدم کــاروان دا اَکَـن[769]
جـانـدن امیــد اُذدِم حَیَــوَان دا اَکَـن[770]
یــلـدذدن یـول آچــدم آیـا ثـطـشــدم.
گونگلم گدِّی دوست لر اچن شـربت دا[771]
اولر یُذ صفادا من منگ خسـرت دا[772]
آیـرلب نـازلـی دن غـالـدم غـربت دا[773]
چشمـه دن ثو اِثلاب چـایـا ثطـشـدم[774] .
نـا تـن دا قوّت بار، نـا اِچ دا جـان بار
بـو ایش دا نا سود بار بلمـن زیـان بـار
نـا حسـاب نـا کتـاب بـلـّی ثـان بـار
کشــی بلمـذ نـا ســودایـا ثـطشــدم[775].
بشـا بـاغـلاب دیـوانـه[776] لـق کـمنـــدم[777]
ثـکـر ادب[778] یـتشـدم عشـقـا سَمَنــدِم[779]
آل شـراب غـا ال اوذتــدم اَمَـنــدِم[780]
دُورِثِـن اِچـمِـش لـر لایـا ثـطشــدم.
مخـدوم غـلـی دیــرلـر مننـگ آدمی
عـالـم اَلِـن چــویــر گـورثـا اودمــی
ای یـرنـلــر کِـمــا دِیَــم دادمـــی؟
بشِـم چِقمـذ نـا سـودایـا ثـطشــدم[781].
اوننجی فصل
اوننجی فصل
حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ گورن دیش لری حقدا آیدن قصیده لری.
« تورغِن دیدی لر » رباعی
بـر گیجا یتِیـردم تــون[782] ننگ یـارنـدا
بـر دورد آطـلی گلب تورغِـن دیـدی لر
خبـرمِـذ بـار ثنـگـا فُـرصت[783] جـاینـدا
شـول یرلردا ارلر بار گُورِگن دیدی لر.
نـظـرم یتشـگج شــول دورد مـردانـا[784]
گونگلـم جُوشـا[785] گلدی بشِم گـردانا[786]
شـول وقت دا بـار اِدِی اکـی دیـوانا[787]
دورمـا اوغـلن آنـدا برغِـن دیدی لر.
شـول اکـی دیـوانـه تـوتدی غـولـم دن
آلـوبــان گـتـدی لـر دورغــن یــرم دن
بـر اشـــارت بـولـدی آنـنـگ بـیـرندن
حیـران دا بـولیبـان دورغــن دیــدی لر.
اوتــربــدق گـلــدی اکــی پـیـــرزاده[788]
گــوذنــدن یــاش آقــر دِلـِــی دعـــادا
هـو حــق دیـب چـقـدی آلـتـی پـیـادا
آدم[789] انـدی گـلـر گــورگـن دیـدی لر.
بر دورد آطلـی گلدی آطـی سـبـز[790] بـاز[791]
عصا[792] لری یـاشـل[793] آردی طبـل[794] بـاز[795]
مـجلس حلقه[796] ثنـی غورمانگ بَیلا آذ
آدم کـوب در اولـی غـورغـن دیدی لر.
دش دن چقدی آلتمش آطلی گوردی لر
مـحمّـد دیب تمـام غـرشی[797] یوردی لر
ثغـلـــق ســلامـتـلـق بـر بـر ثـوردی لر
دورمـانـگ اولی جایا یورگن دیدی لر.
بر آطـلـی ننـگ آردنـا منـی بــردی لر
سیران ادب شول جایا گـلب دوردی لر
تـمـام اولـتـردی لر مجـلـس غوردی لر
اوغلــن منـگـا آرا گیــرگـن دیـدی لر.
عـلـی در دیـدی لـر تـودّی دسـتـم دن[798]
بـوریـاء[799] دُشــگمـی آلــدی آثتِــم دن
مـن بلمـدم بـر زاد غـُـیـدِی اُثـتم دن
یـُولـِغـن دوراننـگ ثـُرگـن دیـدی لـر.
حـیـدر[800] دن ثـُـوردِم بــارچــا آد بـا آد
حـضرت پیـغـمبـر اول در بـولـمـا یـاد[801]
اول اسحاق خواجه[802] در اول بابا[803] ذوالید[804]
اول اویس الـقرنـی[805] بـلگـن دیـدی لر.
اول بهـاءالـدیـن[806] در اول دا بـر ار[807] در
اول زنگـی بـابـا[808] در اول نـام دار[809] در
اول ثـوینـشب دورن دُورد چـایـار[810] در
مـقصدنگ نـا بـولثـا آیغِـن دیـدی لـر.
شـول وقـت دا دورن اکـی شیـخ[811] شـاب[812]
بـو اوغلـن غا فاتحه[813] برنگ دیـدی ثاب[814]
اول اوتـرن لـر انبیاء، اولـردا اصـحاب[815]
بـارثـی شــولـر در بِـلگِــن دیـدی لـر[816].
رسـول چـاغیـر آیـدر یـا شـاه مـردان[817]
یـا اسـلم خـواجه[818] یـا بـابـا سـلمـان[819]
ابــابـکر بـلـن یــا عــمــر عــثمــان
غُـلنگ مـقصـدنـی بـرنـگ دیـدی لـر.
اسـلم بـابـا ســلـمان بــویـردی مــردا
پیـالـه[820] نـی تـوتب ثـلــدِی لــر دُردَا[821]
گـدِّی عقـل هـوشـم یتـدِم شـول یـردا
عرش[822] دا کرسی[823] نا بار بِلگن دیدی لر.
یـل بـولدم یـوگردم [824] یرنگ دمـرنا
نـظـرم یتـشـدی عـرشنـگ کـمـرنـا[825]
جـبـروت عـالـمنـدا[826] جـملانگ[827] سِرنا[828]
جسـد اوذنـگ گِلا[829] غـارغـن دیدی لر.
نـا گــا خیــــال ادثــم الا گـتـردم
نـا گــا بقثــم آنـگا نــظـر یـتــردم
بــو حــال بلـن مـن فراغـت یتیردم
یـُـذم گـا تُــیکـرب غلـغــن دیـدی لر.
رسـول چاغیر آیدر اصحاب لر تـورنگ
اوغـلنـا فـاتـحـه بـرنـگ گـوندرنگ[830]
بـر دورد آطلی بـولب التنگ طبشـرنگ
گتـرگـن جـاینگ دا غویـغن دیـدی لر.
تـورب مـخدوم غـُلی گـوذِن آچب در
سَـرِنا[831] نـا کــوی لـر گـلب گـچب در
مست انر[832] دک آق کوفک لر ثچب در
اوغلـن الله یـارنـگ بولثـن دیدی لر.
« بر نان گتردی » رباعی
بـر گـیجـا یتِیـردم شــــاه نـقشبنـد[833]
کـرمی[834] جوش[835] ایلاب بر نان[836] گتردی
ثـَغ الـندا بـــادر گلـگون[837] شـــرابی
ثُـول الندا تـــازا بــریـان[838] گـتردی.
اوینــدِم اوقــدن غلـــدِم دیـشــم دن
حـیران غـالـدم دیـوانـه لـق ایشـم دن
باده[839] ثن نوش[840] ایلاب گتدم هوشم دن
غم دیده[841] دن اشک گریان[842] گتردی.
جان خروجا[843] گلدی غیناب جُوشِم دن
یُرَگِم موج اوردی دوکدی لُوشِم[844] دن
بـر اشـارت بـولدی آنگا دُوشِم[845] دن
فـهـم ادمـدم جـانـه آرمـان گتردی.
آنگلامـدم عشـقا[846] بـولـدم خـریدار
بِـلمــدم اِثـلَـدِم دلـبر[847] دن دیـــدار
عشـق دردنا دُشـدِم غالدم گـرفتـار
کـمثا بـو درد اُچِـن درمــان گتـردی.
مـخـدوم غـلی تـوردم طواف ادماگا
دل فـرمـان بـرمـدی جـواب ادماگا
عشـق اهلی[848] ننگ حالن خراب ادماگا
عقـلم آلب مسـت حـیران گتـردی[849].
« اوین دیدی لر » رباعی
یتیـردم غـفـلـت دا[850] گلدی اَرَن لر[851]
تور غل ها یرنگ دن اویان دیدی لر
گوذم[852] آچب گوردم جمله جهانی
شول دورن دا شاه مردان دیدی لر.
اَرَن لـر جَــم بـولـب بـازَر[853] اتـدی لر
مــنافـق لر تـورب حذر[854] اتـدی لر
عـلـی بـابـا دورب نـظـر اتـدی لر
الهـی دن اِلهـام[855] آلـغـان دیـدی لر.
اوینِب غـفلت دن آچـدم گـوذمی
اَرَن لـر پـایـنـا[856] ثُـرتـدم یـُـذِمـی
اوقتـدی لـر حـــق ثــُوذلَـدِم ثـُوذِمی
آلتـی منگ کـلامی[857] بلگـان دیدی لر.
ارن لـر آیـرلب مـونـدن گـوچـدی لر
صـراط کوفری ثندن آنگثاد گچدی لر
رسـول کـوثـرندن شـراب اِچدی لر
اچـن آدم لـری ســلطـان[858] دیدی لر.
مـخدوم غـُلی رؤیا[859] گـُورَن در موندا
امیـدم کُوب ارر شول گوذل[860] دیـن دا
بــاش نمـازنگـی اوقیـغـن گـُـن دا[861] آخـردا یـُولدشِنگ ایـمان دیـدی لر.
[1]. ت- رنگلدی لر، غذل غانا چُمدِردی لر.
[2] . ت- ثث، غیقلق.
[3]. ت- معلوم، همّه کشی ننگ یانندا آشکار. یعنی یوسف علیه السلام نی طنیمیان بشر یُوق در.
[4]. عبری یا عبرانی دل، کنعان اِیلاتنگ دلی در. یوسف علیه السلامنگ اصلی وطنی کنعان بولنثنگ دلی عبری در. اوننگ اُچِن عرب دِلّی دیمک غلط در.حتی کلمه یوسف دا عجمی کلمة در یعنی اسمٌ عِبرِیٌ در.
[5] . ت- ثویدگم، اِثلَدِگم، غوی گوردگم.
[6] . ع- اَب ننگ جمعی در، اَب معناثی آتا در. حاصل کلام یوسف ننگ آتاثی یعقوب و اوننگ آتاثی اسحاق و اوننگ آتاثی ابراهیم علیهم السلام بولر بارثی شام شریف دا مدفون بولب درلر. اونگا گورا شام آبالی دیّانی: آتا بابالری شاملی دیمک در.
[7] . ع- قامة اقامة ننگ مخفّفی در، روم اقامه لی دیّانی: مصردا اقامت ادن، چونکه بر تاریخ دا مصردا روم غربی حساب بولب در، یوسف علیه السلام مصردا یاشانثنگ روم اقامت لی دیّار، یعنی روم دا جایلشن و شوندا یاشان.
[8] . ف- بتر ثویلیان، یُرک دن غوی گورلیان، محبوب، معشوق در.
[9]. ع- بی وفالق، ستم، ظلم.
[10]. ت- موجک، دُذنگ یرتجی حیوانی.
[11]. ع- فلسطین دن بر منطقه ننگ آدی در.
[12]. ت- یلنگاچ، اگنی اَشِک ثذ.
[13]. ع- آیرالق طغمثی، جدالق اودی.
[14]. ف- گوث، غورثق، یُرک، بغر.
[15]. ت- آغلمق.
[16]. ع- یعقوب پیغمبر یوسف پیغمبرنگ آتاثی در. یوسفنی آغالری دُذگا اکدب غویا اوقلاب اوندن ثونگرا مصر کارواننا ثتِب، یوسف نی موجک ایدی دیب کونک نی غانا بویاب آتالرننگ یاننا یلن دن آغلشب گلب درلر، آتالری یعقوب علیه السلام، مننگ یوسفم نی موجک این دال در بلکه ثذ شیطاننگ اوغرنا گدب اوذنگذ هلاک ادنثنگذ دیب در. ینا بولثا صبردن بشغا علاجم یوق دیب بیت الاحزان غا گیرب در.
[17]. ت- شول وقت.
[18] . ت- دوغن لرنگ، یعنی شول وقت غتی ثث بلن آغلشب گلدی لر.
[19] . ت- غورد غوش لردن مراد بارچا حیوان لر دیمک در.
[20] . ت- یورتشب، اِلغشِب.
[21] . ت- ییناشب، اکی بقا یورتشب.
[22] . ت- گوذَّلدی، ثورغ اَدِلدی.
[23] . بو گب ننگ مفهومی یوسف علیه السلام نی اجثی بشغا دوغن لری مصرنگ تاجرلرننگ بیرنا یگرم اکی درهم گا ثتدی لر، اول اکدب مصرنگ بازارندا یوسف نی بر آغرم کومش گا و بر آغرم یُفک گا و بر آغرم مسک گا ثتدی، شول وقت یوسف علیه السلامنگ دوقذ پوط آغرمی باردی، مشتریثی قطفیر العزیز دی، اوننگ حاتنی زلیخا مکر ادب یوسف نی زندانا اُقلدی ثونگرا زنداندن چقب آبرای طفب مصرنگ پادشاثی بولدی، کنعان یوردنا آشلق دُشب دوغن لری مصرگا گلدی، آخر الامر یوسف لگی اولرنگ یانندا آشکار بولب، بارثی یوسف علیه السلامنگ آیقنا یقلدی لر آتاثنا ثغ آمان غوِشدِی لر.
[24] . ت- آغتررم، گوذّارم.
[25] . ع- آودنلغنگ، یغتلغنگ.
[26] . ف- عراق توفرغی، عراق ایلاتی.
[27] . ع- عراق ایلاتندا فرات دریاثی ننگ یقینندا بولغن اولقان شهر در. شول شهردا حضرت امام حسین رضی الله عنه و اوذگا شهیدلر مدفون در.
[28] . ع- زیانما، کمچلگم گا.
[29] . ف- غرغا، غوشا کمان و غوذغون و بورنی غذل غرغا.
[30]. ع- گن لر، زمان لر.
[31] . ت- آیلنا، آیلنا.
[32] . ت- یوسف علیه السلامنگ گُرِّنگی بارچا خلقنگ دلندا در.
[33] . ف- عاشق، ثیگوجی.
[34] . ت- اوغشارن، بوسه آلرن. حضرت عارف مخدوم غلی فراغی یعقوب علیه السلامنگ درد الم نی احساس ادب آیرلق اودنا بِشِشِنِی دُیب، هجران فراقنگ غینچلقلرنی گوذی ننگ اوندا مجسم ادب، اوذی ننگ حالت لری گویا حضرت یعقوب علیه السلامنگ حالتنا تبدیل بولنیالی بولب اوذی ننگ یُرک دُیغی لرنی دُشِندرمک اُچن آیدن قصیده ثی در.
[35]. ع- بارچا انسان لرنگ بشقی آتاثی ننگ آدی در. پیغمبرلردا انکی اوّل ایبرلن پیغمبر در.
[36]. ع- آتامذ حضرت آدم حضرت حوّا انامذ بلن جنّت دا باش یُذ(500) یل دوران ثرندن ثونگرا اِیمَا دیلن بُغدی نی ایب هجرت دن آلتی منگ اکی یذ اون آلتی(6216)یل اَوِنچا دنیا سرای نا اوقلندی لر، حضرت آدم پیغمبر دنیا سرایندا دوقّذ یُذ اوتذ(930) یاشاندن ثونگرا، هجرت دن باش منگ اکی یُذ ثگثن آلتی(5286) یل اونچا دنیادن گوذ یمب آخرت سراینا سفر ادب در.
[37]. ت- زراعت اکمک، کشاورزی لک ادمک. حضرت آدم پیغمبرنگ شریعتندا، بُیرق بولن ایش، طیحانچلق ادمک در، اوننگ اچن شول وقت آدم اوغلن لرننگ تدیّنی فقط طیحانچلق بولدی.
[38]. ت- آرفا و بغدی و اوذگا متاع و اسباب غویلیان اوی. امّا بو بیت داکی آمّردن مراد کُوب کُوب دیمک در. و حضرت نوح پیغمبرنگ (رَبِّ لاَ تَذَر عَلَی الاَرضِ مِنَ الکَافِرِینَ دَیَّارَا) دیب ادن بد دعاثنا اشارت در، ای بار خدایا شو اوذنگا اطاعت ادمیان آدم لری، یر یُذِندا بیرنی دا غویما، بارثنی هلاک اد دیب غرغشلاب در.
[39] . ت- کُلتم کُلتُم، توپر توپر. یعنی نوح پیغمبرنگ دعاثندن ثونگرا ثو بلاثی یردن چقب گونگ دن یغِب شول وقتقی آدم لرنگ بارثنی غرق ادب در، فقط نوحنگ گامثا گیرن یاران لری غالب در. اونگا گورا اکلنجی آتا نوح پیغمبر در.
[40] . ع- حضرت آدم پیغمبرنگ یُولق ننگ یُولغی بولغن هجرت دن دوردمنگ باش یُذ یَدمِش دورد (4574) یل اونچا دنیا گلب، دوقّذ یُذ اللی (950) یاشاب اُچ منگ آلتی یذ یگرم دورد(3624) یل هجرت دن اونچا دنیادن گچن پیغمبر در.
[41] . ع- آغج اوثتاثی. حضرت نوح تخته دن کشتی بجرب یاران لرنی طوفان دن نجات بردی.
[42] .ع- الله تعالی ننگ، خلق لرنگ جان لرنی آلمق اُچن مأمور آیلندرن فرشته ثی.
[43] . ع- آدم علیه السلامنگ چولق ننگ آغتغی بولغن، باش منگ توغثن آلتی(5096) یل هجرت دن اونچا دنیا گلب، یُذ اللی آلتی(156) یاشندا، دورد منگ دوقّذ یُذ غرق(4940) یل هجرت دن اونچا آسمان غا گوترلن پیغمبرنگ آدی در. ادریس علیه السلام عزرائیل بلن دوست بولنثنگ، عزرائیل غا ثن عمرم توکنمذندن اونچا مننگ جانم نی آل ینا غیتر دیدی. عزرائیل الله تعالی ننگ اذنی بلن بو بُیرقنی بتردی، ینا آیتدی: ثن منگا جهنم نی کوکذ، عزرائیل ادریس نی اکدب جهنم نی کوکذدی، ادریس ینا آیدی: ثن منگا جنّت نی کوکذ، عزرائیل ادریس نی التب جنت گا ثلدی. اوندن ثونگرا عزرائیل ای ادریس گل اندی غیدیلی دیدی. ادریس آیدی: الله تعالی اولم ننگ حقندا (کُلُّ نَفسٍ ذَائِقَةُ المَوتِ) یعنی هر جان اولم نی دادغوجی در دیدی، من دا اولم نی بر مرتبه دادّم دیدی. امّا جنت ننگ حقندا (مَا هُم مِنهَا بِمَخرَجِینَ) دیدی یعنی جنت گا گیرگوجی هیچوقت چقرلیان دال در، اونگا گورا من موندن چقملی دال دیب جنّت دا دیری غالدی.
[44] . ع- آلتی یُذ یگرم اکی(622) یل هجرت دن اونچا دنیا گلب، اوتذ(30) یاشان دا، باش یُذ توغثن اکی(592) یل هجرت اونچا آسمان غا چکلن پیغمبرنگ آدی در.
[45] . ع- همیشه، مدام.
[46] . ع- غوق دا گیزلنن کشی لر، یلمیخا، مکثلمینا، کشفوطط،تبیونس،کشافطیونس،آذرفطیونس، یوانسیونس، قطمیر، شولرغا یدی ولی دیّارلر، گرّنگ لری ثچدی لر دیّان غزل دا گچدی.
[47] . ت- ماکام، پوغتا، یعنی بولر تا عیسی علیه السلام دوریانچا اوینمانی یتدی لر.
[48] . ع- اکی منگ ثکّذ یُذ توغثن اچ(2893) یل هجرت دن اونچا دنیا گلب، اکی منگ یدی یُذ اون ثکّذ (2718) یل هجرت اونچا یُذ یدمش باش یاشندا دنیا دن غیدن پیغمبر در.
6. نمرود کافر غضب ادب حضرت ابراهیم نی اودغا اُوقلان زمانندا، اود ابراهیم نی یقمانی سالم ثقلدی، یقب گچدی دن مرادی، ابراهیم اودغا اوقلندی دیمک در.
[50].ت – جنسی تلکا، یثوی غیشق، حرام زاده.
8. ت- گونلمدی، دوغری یولا دُشمدی.
9. ت- جنسی پاک، حلال زاده، یعنی اصلی پاک آدم هیچوقت دوغری یول دن دونمذ.
10. ع- اُچ منگ یدی یُذ ثگثن دورد(3784) یل هجرت دن اوَّل دنیا گلب، اکی منگ باش یُذ یدمش دورد(2574) یل هجرت اونچا دنیا دن غیدن پیغمبر در.
11. ت- اندامن، بدنن. حضرت ایوب اون ثکّذ یلاّب اندامنا غورد دُشِب، کسالتنگ اتگندا یتِب، صبر ادب، جِدمِلِّق بیرقنی بیک الله ثندن آلن پیغمبر در.
12. ت- ابلیس ننگ ایوب گا دگب دشمان بولشی، حضرت ایوب علیه السلام الله تعالی غا عبادت ادیان عابددی. ابلیس اگر ایوب فقیر بولثا عبادت اتمذ دیدی، شوندا بر اود گلب جمیع زراعت لرنی و مال لرنی یقب آردن آیردی، ابلیس گلب مونی خبر بردی، ایوب اونکی یغدیدن اُیدگمدی، جمیع اولادلری اولندا گلب خبر بردی ایوب اُیدگمدی، اوذق کسالتا دوچار بولدی اُیدگمدی، ابلیس ننگ اچی یندی.
[56] . ع- بر منگ ثکّذ یذ یگرم باش(1825) یل هجرت دن اوّل دنیا گلب، بر منگ یدی یذ یدمش اُچ(1773)یل هجرت دن اونچا دنیانی ترک ادن پیغمبر و پادشاه در.
[57] . ع- اولقان مقام، بیک مرتبه.
[58] . ف- قصر، کاخ، پادشاه ننگ اویی.
[59] . آدم اوغلن لری، بشر، انسان.
[60] . ع- ثبد، خرماننگ یفرغندن زاد غُیمق اچن بجرلن غاب، حضرت سلیمان علیه السلام بش دا فقیر کشی دی، الی بلن ثبد اورب شونی ثتِب اوذنا و اهل اولادنا خرجی چقرردی، ثونگرا الله تعالی اونگا وحی اتدی، سلیمان من دن نامه اثلثا برجک دیدی. سلیمان طنگری تعالی دن پادشاه لق نی و جهان غا حاکم بولمقلغنی دلدی. الله تعالی اونی مشرق و مغرب غا ایا ادّی.
[61] . ع- شبه جزیره سینادا بولغن داغ در، حضرت موسی اُچن شوندا نور الهی تجلّی بولردی، و طنگری بلن گبلشردی.
[62] . ف – گیذلی مطلب، اوغرین گرّنگ.
[63] . ع- ال آغجی، دینج طیغی.
[64] . ع- حضرت ابراهیم خلیل الله ننگ چولغی ننگ چولغی بولغن، اکی منگ دورد یُذ آلتمش ثکِّذ (2468) یل هجرت دن اونچا دنیا گلب، یُذ یگرم یاشان دن ثونگرا، اکی منگ اُچ یُذ غرق ثکّذ (2348) یل هجرتدن اوّل دنیادن گوذ یِمن پیغمبر در. اون یلاّب شعیب پیغمبرنگ غوین نی بقب، شوننگ غیذی صفورانی آلب اویلنب در. اوندن ثونگرا مصرگا گلب فرعون بلن غرشی بولب اونی آردن آیرب در.
[65] . ع- مکه دا بولغن داغ در، یا حلب ننگ تابع لرندا بولغن غلا در.
[66] . ع- جایندا ومکانندا، گلجگ بیت داکی یونس ننگ قصه ثنا اشارت در.
[67] . ع- بر منگ آلتی یذ آلتمش دورد (1664) یل هجرت دن اونچا دنیا گلب، یذ اوتذ بیر (131) یاشندا دنیادن گچن پیغمبر در، یونس عیالی و اوغلن لری بلن ناونگ اچندا اوترندا ناو یارلب تخته لری درغیار، عیالی بر تخته یبشب دوذا چقیار، اونی بر آدم طفب اوینا اکدب ثقلیار.امّا اوذی اوغلن لری بلن بر آغج غا یبشب کناره چقیار اوغلن لری انا دیب کوب آغلیارلر. ناچا گن ینا ناو گلر امید بلن دجله ننگ کنارندا غالدی لر، آخر بر ناو گلدی اولقان اوغلی هولغب ناوغا منجک بولندا بر طولقن گلب اونی غرق اتدی. یونس طولقنا غرشی یُذلنن دا طولقن ای یونس اورِل النگدن زاد گلمذ دیدی. اونینچا داغ دن بر موجک اینب کچی اوغلنی آغذنا آلب گتدی یونس غیغردی اونکی یالی جواب اشتدی، یونس غم بولب ناوغا منب گتدی، دریاننگ اورتاثنا برندا آدم لر اُیشب یونس نی دریا اوقلدی لر، بر بالق اونی یُوِتدی حضرت یونس بالق ننگ اچندا (لاَ اِلهَ اِلاَّ اَنتَ سُبحَانَکَ اِنّی کُنتُ مِنَ الظَّالِمِینَ) دیب دعاء ادردی. شو دعاءننگ برکتندن بالق ننگ غرنندن سالم چقب عیالی و اوغلن لری سالم اُوذنا غِوشدِی لر.
[68] . ع- عارف فراغی ننگ بو گپی مجاز مرسل در تسمیة الکل باسم الجزء قبیله ثندن در. یعنی انت سبحان یونس علیه السلامنگ ذکرندن بر جزء در.
[69]. ع- اکی منگ آلتی یذ غرق اکی(2642) یل هجرت دن اونچا دنیا گلب، یُذ اون(110) یاشاب دنیادن گچن پیغمبر در.
[70]. ت- آلن ثچ، منگلی ثچ.
[71] . ف- آه ناله ادب، غم بلن آغلاب، ذیرنب.
[72] . ع- اکی منگ یدی یُذ اوتذ اُچ(2733) یل هجرتدن اوّل دنیا گلب، یُذ اوتذ یدی(137) یاشندا دنیادن غیدن پیغمبر در. حضرت یعقوب یولنگ کنارندا اوترب یوسفنی یوقلاب آغلاردی، و هر گچن مسافرغا یوسفنی طبشرب اوذ یغدینی شکایت ادردی. طنگری تبارک و تعالی اونگا ای یعقوب اندی بر مخلوق غا شکایت ادثنگ ثنی دیوان الانبیاء دن اخراج ادرن دیب وحی ادّی، اوندن ثونگرا یعقوب شکایتنی ترک ادّی.
[73] . ف- غوری، گوگرمک یغدیی یوق.
[74] . ع- یوقرقی فلک. امّا بو یردا اتکی آسمان مراد در، هر بر یوقرینی مبالغه اَدِلَندا عرش دیب آیدلیار، محمّد علیه السلام ننگ اشاره ثی بلن آسمانداکی آی اکی بولنب بیر بیرندن جدالشدی.
[75] . ع- عرب لردن بیک طایفه ننگ بیری در محمّد علیه السلام شو طایفه دن اللی اکی یل هجرت دن اونچا دنیا گلب، آلتمش اُچ یاشاب دنیادن گچن بیک پیغمبر در.
[76] . ع- اوینگ اَوِی آچق یری.
[77] . ع- امام لردن مراد: حضرت امام حسین ابن علی رضی الله عنهما و اوننگ یاران لری در.
[78] . کرب و بلا ننگ مخفّفی در، عراق مملکتندا فرات دریاثی ننگ یقینندا حضرت حسین و ابوالفضل ننگ مدفنی بولغن شهر در.
[79]. ت- حق یول نی گُوذلان، حق شریعتی ایذرلان.
[80]. ف- پیان،عقلی غچن، دارلین، امّا بو یردا مست دن مراد: فقط دنیالک ثویگثی یُرگنا اورناب، کوی کوچثی دنیاننگ هوذیری بولب، خدایلق بِلِم دن بیخبر غالن کشی در.
[81]. ت- گمان ثذ، چن ثذ. بو بیت داکی دوست دشمان دن مراد: طنگری تعالی ننگ دوست دشمانی در یعنی طنگری تبارک و تعالی اوذی ننگ دُشمان لرننگ الی بلن اوذ ثویّان دوست لرنا ضرر یترر، خداینگ دوست لری بلن دشمن لری المدام ثوش دا درلر. حضرت موسی نی قبطی لر هورلدی،حضرت عیسی نی یهودی لر هورلدی، محمّد علیه السلام نی مشرک لر هورلدی، حضرت ابوبکرنی مرتدلر، حضرت علی نی خوارج لر، حضرت امام اعظم نی مبتدع لر هورلدی لر.
[82]. ع- غوِی، ثُیلَن، ثیلنن. یعنی طنگری تعالی نی طنین لر اُچ بولم بولیار: اوّلقثی عام، یعنی الله تعالی غا و پیغمبرغا اِننِب موحد بولغن کشی در. اکلنجثی خاص، یعنی الله تعالی ننگ اد دیگن ایشنی ادب، ادما دیگن ایشندن چکنن کشی در. اُچلنجثی الله تعالی دن اوذگا زاددن ال اُذِب، اوذی ننگ دورمش یغدینی طنگری تعالی غا یُذلندرن کشی در.
[83] . ت- مشار الیه خاص لر در.
[84]. ع- یقین نسبت دن بی اختیار یتشیان ملک در. امّا بو یردا گورلدا مراد در، یعنی شولر غینچلق لرغا گرفتار بولب جدنش لری یالی، بزلردا غینچلق لرغا صبر ادب شولرنگ یولندا بولیاندرث.
[85]. ف- ثُیگلی، اِثلگلی. حضرت عارف فراغی ننگ بو گپی پیغمبر علیه السلامنگ شو حدیثنا اشارت در(اِذَا اَحَبَّ اللهُ عَبداً اِبتَلاَهُ لِیَسمَعَ تَضَرُّعَهُ) یعنی هر وقت طنگری تعالی بر بنده ثنی ثویثا شونی بلاءلرغا گرفتار ادر شوننگ زار گریان نی اشدمک اچن، اونگا گورا الله تعالی ننگ دوست لری، المدام دشمان لرنگ الندن عذاب دا درلر.
[86]. لقمان کوب علملی و کوب عمرلی، حتی منگ یل معیشت ثُرَن، امّا عارف فراغی ننگ آیدشی اوندن دا طولانی در. علماءلر موننگ حکیم لگنا پیغمبر دال دگنا برلشدی لر، امّا عکرمه لقمان غا نبی دیب آیدّی.
[87]. ت- یقین یولدش، وفالی یُولدش.
[88]. ف- مخفّف کرگدن، کرگدن بتر اولی گَورَلی، کوب ذورلی حتی اوذینلغی دورد متر، بلندلگی اکی متر بولغن جانور در.
[89]. ت- ثوی آط، اِگدِش آط. کرگ بدو دیمک دن مقصد: رستم ننگ آطی گویا کرگدن یالی گیشلی، اولقان دیدگی در.
[90]. ف- اورش آلتی بولغن طوقماق یا چومّق در، بشی یُوغین توتای اینچا دمر یا آغچ.
[91]. ف- داستانی بولغن ذورلی پهلوان ننگ آدی در.
[92]. ف- چرخ دن مراد: چرخ فلک در، فانی دنیا در بو دنیا کم گا وفا برن در، کمی باقی غوین در.
[93]. دوقّذ ِیُذ یدمش ثکّذ(978) یل هجرتدن اونچا دنیا گلب، بعضی لرغا گورا منگ یاشاب جهانی ثوران کرامتلی پادشاه در، بعضی لرغا گورا پیغمبر در.
[94]. آب حیات اثلاب مغرب و مشرقنگ ظلماتنی آغطردی اونگا نصیب بولمانی اوننگ نوکری بولغن حضرغا نصیب بولدی. شو اسکندرگا ذوالقرنین، مقدونی دیّارلر.
[95]. دنیانی ثوران دورد پادشاه ننگ بیری در. یعنی سلیمان، اسکندر، بختنصر، نمرود.
[96]. ع- اوذنا حکم تبلیغ بَرلَن یا کتاب اینن پیغمبر در.
[97]. آصف، برخیا اوغلی در. حضرت سلیمان علیه السلامنگ مشهور وزیری در. و بیک کرامتلی ولی در.
[98]. ع- رسول حق محمّد علیه السلام در.
[99]. ف- یولبرث، یعنی حضرت علی رضی الله عنه.
[100]. غِل یالی نازک روحی، یمن یَلمَشِک غیغی لرغا بتِرب چَتِن عذابغا ثلمانگ دیدگی.
[101]. ع- جِن لرنگ دثلابقی آتاثی در، موننگ اولادلرنا بنی جانّ دیارلر، بولر آذب یولدن چقمقلغی جهتلی آسماننگ فرشته لری یرگا اینب اولری غرب کوکن کثب در، فقط جزیره لردا گیذلنب غالن غالبدر.
[102].ف – اولاد، حضرت حوّاننگ دوغرن فرزندلری غرق در، و بعضی روایت دا اِکِی یُذ دِر، عارف فراغی ننگ آیدشی یُذ یگرم در.
[103] . ع- دیرلک معناثندا بولغن کلمه در آدم آتاننگ ثول غفرغا ثندن خلق ادلن دثلابقی حاتن در.
[104] . ف- دنگ، برابر.
[105] . بنده ثنی دوغری یولغا ثلیان دنگا طنگری تعالی ننگ اوذی در.
[106] . حضرت آدم پیغمبرنگ اوغلی. باش منگ دوقّذ یُذ ثگثن بیر(5981) یل هجرتدن اونچا دنیا گلب، بر منگ اکی یذ یاشاب گچن پیغمبر در، بعضی روایت دا دوقّذ یُذ یاشاب در دیّار.
[107] . حضرت نوح ننگ اوغلی بولغن یافث ننگ اوغلی در. اُچ منگ دوقذ یُذ آلتمش اُچ(3963) یل هجرت دن اونچا گچن پادشاه در.
[108] . ف-کونا، قدیم دن غالن لباس.
[109]. ف- درویش، مجرد، یعنی هر ناچا شهرتلی بولب دنیا دولثنگ دا آخر چُیرک کَفن گا چولنِب گچملی.
[110]. ت- جِن.
[111] . ف- یر.
[112]. سلیمان دنیاگا حکومت ادشی یالی، اسکندر هم دنیاگا حکومت ادن در.
[113]. داودننگ آتاثی ایشا در، اوننگ آتاثی عوید در، اوننگ آتاثی یاغر در، اوننگ آتاثی سلحون در، اوننگ آتاثی نحسون در، اوننگ آتاثی عمی نادب در، اوننگ آتاثی رام در، اوننگ آتاثی حصرون در، اوننگ آتاثی فارض در، اوننگ آتاثی یهودا در، اوننگ آتاثی یعقوب علیه السلام در.
[114]. ع- الله تعالی ننگ توغثن دوقذ آدلرننگ بیری در.
[115]. آسمان دن اِینَن اولقان دورت کتابنگ اَوَّلقثی در. زبور، تورات، انجیل، قرآن. زبورننگ آدی بار امّا اوذنی گورب بولناق.
[116]. ع- تیار، یانندا.
[117]. ف- اَورَنیان، تعلیم آلیان.
[118]. ف- دمرچی، دمر کَثَن.
[119] . بعضی لر اکی یُذ یگرم دورد منگ دیدی لر، اما غوثی اوّلی آدم آخری خاتم دیب اوترمق در.
1. ع- خیبرننگ و سلاح ننگ و وادی القُری ننگ کنارلرندا بولغن یر در.
[121]. ع- حضرت علی ننگ منیان غتری.
[122]. ع- آلتی کیلومتر مسافت، بر آغچ یول.
[123]. ت- غولتغندن، الندن.
[124]. ت- دمنا آدم یودیان اولقان داستانی یلان.
[125]. ف- دودغندن، آغذندن.
[126] . ت- غره ثندن، کنارندن.
[127] . ف- اولقان غفی، غلاننگ غفثی.
[128] . ع- داغ دن مراد: غلا در.
[129] . 1ـ ناعم ـ 2ـ القموص ـ 3ـ الشق ـ 4ـ النطاة ـ 5ـ السُلالم 6ـ الوطیح 7ـ الکتبیبة. شو یدی آد خیبرننگ غلالرننگ آدلری در.
[130]. ت- یورتب، چفب.
[131]. ت- کوب اورشمق دن کنایه در.
[132]. ت- غلچ چلب کان غان دوکمک دن کنایه در.
[133]. امیر احتم داستاننا گورا، حضرت علی ننگ یارانی بولغن باطر صحابه در.
[134]. امیر احتم داستاننا گورا، سلاسل شهرنگ پادشاه ثی بولغن کافر در.
[135]. ت- بشاغی بولمق، غلمغل ثلمق.
[136] . ت- کشی، آدم.
[137]. ف- آبرایلی یُذ، شرافتلی دیمک دن کنایه در.
[138]. ت- ایل، یورد.
[139]. ت- داستانی بولغن ایمنج شکل لی گُیچلی مخلوق.
[140]. بو بیت کثک بش داستان ننگ قصه ثنا اشارت در، حضرت علی غفی ثنا بر کثک کلا داد ادب آغلاب گلب در، حضرت علی کلاننگ ایذنا دُشِب گدب در، کلا بر غُی ننگ غفی ثندا گلب دورب، ای علی مننگ کلّام نی گورادن آیرن دشمانم شو غُی ننگ دُیبندا یاشیار دیب آیدندا حضرت علی اوذنی غُی غا طشلاب یدی گیجا گندیذدن دُیبنا دُشِب در. گورثا، غُی ننگ دُیبی اولقان شهر اکن، و شوندا منگ لرچه مسلمان لری بر دَو اسیر ادب باغلاب در، حضرت علی دَونی اولدرب اولری نجات برب غُی دن چقرب در.
[141]. ف- مرز، یورد آرثی.
[142]. ع- اولقان، بیک، هیبتلی.
[143]. ع- کثک بش داستانندا گلن یر تینداکی یثلن شهردن عبارتدر.
[144]. ع- ثچمک، بغشلمق.
[145] . ف- مخفف چهار کُنج، یعنی دورد بُرج، دورد طرف.
[146] . عارف فراغی بو قصیده نی حضرت علی حقندا دُذمگی فقط حضرت علی رضی الله عنه گا محبّت باغلمق در، و شونی اَومَک دا مبالغه ادمک در، حضرت علی ننگ فضایل لری قصه لر بلن داستان لر بلن اَومَک دن غنی در،کوب صحیح حدیث لر اوننگ حقندا مشهور در.
[147]. ت- قصر، اولی جای.
[148]. ع- غوی عطر، خوشبو، بو یردا زینت مراد در.
[149] . ت- غوندی، بگندی، احمد پیغمبر علیه السلامنگ آدی در.
[150]. ف- هر زمان، هر وقت.
[151]. ت- دیداردن دویمق معنادا در.
[152]. ف- دنگثی، طنفی، حضرت علی ننگ طی سبیل ادگن کرامتنا اشارت در.
[153]. بو بیت داکی دونمک اَورِلمَک معناثندا در. یعنی صفراءثی غانا اورلدی.
[154] . بو بیت داکی توصیف لر حضرت علی ننگ دشمان لرننگ صفتی در، یعنی بویی اوذین ما شرک کلّا، عقل ثذ، اورش یغدینا ازبر بولغن باطرلر علی ننگ الندن آمانا گلدی، غولی ساز دیّانی: چقّن، هناری گُیجلی.
[155]. ف- مرکب کلمه؛ بهر دیّانی: غلبه یعنی اُثَّم چِقمق، باز دیّانی: گینگ، یعنی همَّه یردا خلق غا اُثَّم بولیان.
[156]. ف- خوشحال لغی، بگنجی غانا دوندی.
[157]. ف- یعنی مننگ الم اوننگ ثینندا در. یعنی من علی غا ثغنیان دیمک در.
[158]. ف-حاکم، قاضی، اکی دعواگرنگ ایشنی کثن.
[159]. ع- مسجددا امامنگ دورمقلغنا خاصلنن جای.
[160]. ت- اُیشمش، جمع بولمش.
[161] . ف- صف یارن، باطر.
[162]. ف- هَوِردگا، غوش لرنگ چاغلمق اچن یعنی چاغالرنی شوندا ایداب اوللتمق اچن بجرن اویی در.
[163]. ف- آرفا یا بوغدی یا جَوَن یا هر بر دانه لی ثفال لر دَومَک اچن ایشرلن.
[164]. ع- اوذنی خداینگ عشقندا مشغول ادمک، طنگری تعالی ننگ ثویگی ثندا بولب اوذنی اوندمق.
[165]. ت- طرف، جهت.
[166]. ف- بگنجلی، خوشحال شوننگ تأکیدی در.
[167]. ع- آو آولیان غوشنگ آدی در.
[168]. ت- آو آولمق اچن ثقلنیان ال غوش، آلغر.
[169]. ت- یردن یوقردا، آسمان دا، هوالنر دیّانی: غا برر، منلک آلر.
[170]. ت- یعنی بتر غتی پرواز ادمک لگم سبابلی غانتم غرلدی دیمک دن مبالغه در.
[171]. ف- کلمه ربط در.
[172]. ع- خبردار، آگاه، بلیان، یعنی علی کبدرنگ یغدینی بلمگی سبابلی.
[173]. ت- اَوِنا، جلونا.
[174].ف – مخفّف شیرین، ثُیجی، هوذیرلی.
[175] . ت- یقمق، زحمت برمک.
[176] . ت- قَوَلدم، ایذنا دُشدم.
[177] . ف- ایدگوجی، تربیت برگوجی، شیر پروردگار خداینگ یولبرثی دیدگی در.
[178] . ع- حضرت علی ننگ غلجی ننگ آدی در.
[179] . ف- منگوجی، یعنی دُلدُل منیان شاه، حضرت علی در.
[180]. حضرت علی ننگ خدمتکارننگ آدی در.
[181]. ف- حالتلی و کرامتلی کشی در، موندن مراد حضرت علی در.
[182]. مشک و عنبر اکثی غوی ایثلی عطرلر در، بولر بیر بیرلرنا غوشلثا اوران یوقملی بولر، یعنی حضرت علی ننگ کرمی گویا مشک عنبر یالی یوقملی دیمک در.
[183]. ف- غلج، نیزه.
[184]. ع- خداینگ دوستی، موندن مراد حضرت علی در.
[185].ع – شیر، یولبرث.
[186]. ع- ایا حرف نداء در. ساقی دیّانی: اوذتغوجی در. کوثر دیّانی: جنّت ننگ یابی، یا آخرت حوضی در. یعنی ای آخرت گنندا غذل دن بولن کاسه لری حوض کوثرنگ ثُوِندن دولدرب خلق لرغا اوذتغوجی دیمک در.
[187]. ت- حساب ادمگیل.
[188] . سلطان، خان، موندن مراد حضرت علی در.
[189] .ع- اثرننگ جمعی در. اثر دیّانی: صحابه دن چقن گُرّنگ در.
[190] . ف- غوم غا منگذش، غومیالی، پث فال لک دن کنایه در.
[191]. ع- الله ننگ اشّغی، موندن مراد محمّد علیه السلامنگ نوری در، خدایتعالی ننگ انکی اونچا یردن مخلوقی نور محمّد در، فراغی دثلاب شونی وسیله توتدی.
[192]. ع- محمّد علیه السلام اچن بلّنن آدلردن بر آد در، گویا اول نور اوّل اوننگ اُچن بلّنشی یالی.
[193] . ع- بغت، شانس، طالع.
[194] . گیچ برگن، قوّت برگن یعنی بغتمی گُیچلندر.
[195]. ع- الله تعالی ننگ اختیار ادگنی، بو ثوذ حضرت آدمنگ لقبی در.
[196]. ت- ادب معناثندا در، اونکی ننگ تأکیدی در.
[197]. شرم و حیاء بو اکثی هم بر معنادا یعنی اوطنج در.
[198]. ف- شاهد. یعنی حضرت نوحنگ ادب اکرامنا و حیاء خوفنا دلیل، اوذی ننگ مبارک آدی در. بو حضرت ننگ اصل آدی عبدالقادر در، اوذی ننگ ادن خطاثنی یادنا ثلب کان آغلمغی جهتندن نوح دیدی لر، نوح ننگ لغوی معناثی ثث بلن آغلمق در.
[199]. ع- نَجَّی الله ننگ مخفّفی در. بو ثوذ حضرت نوح علیه السلامنگ لقبی در.
[200]. ع- فلسطین ننگ پایتختی بولغن شهر در، بیت الاقصی هم دیرلر، قدیمقی آدی اورشلیم در.
[201] . حضرت یعقوب علیه السلامنگ چولغی و حضرت موسی علیه السلامنگ دا آتاثی در، یعنی عمران بن قاهت بن لاوی بن یعقوب. عمران ایلی دیمک دن مرادی شوننگ نسل لری در.
[202]. ار ثذ حامله بولغن حاتن، گلجک مصراعداقی آدی چکلن بی بی مریم در، و شوننگ دوغرن اوغلنی حضرت عیسی پیغمبر در.
[203]. ع- الله ننگ روحی دیمک دن مقصد: جبریل فرشته ننگ آدی روح الامین در، بی بی مریم ننگ حامله بولمغی ننگ سببی جبریل فرشته شوننگ یقثندن اُفلمگی در، الله ننگ روحی بلن وجودا گلن اوغلن دیدگی در، اونگا گورا شو گب حضرت عیسی ننگ لقبی در.
[204]. اوغلن وقتندا فرعون پادشاه ننگ اوغلی بولب خلق لر سلطانی بولغن، آخرقی مصراعدا آدی گلن موسی در.
[205]. ع- آیرِلقدا، بو بیت داکی دوست دن مراد: اوذی ننگ عیالی صفورا در( اِنّی آنَستُ نَاراً) دیگن آیت غا اشارت در.
[206]. ف- سِر، اوغرین ثوذ.
[207]. عربستان سعودی بلن مصرنگ آراثندا بولغن شبه جزیره ننگ آدی سینا در شوننگ داغی طور در.
[208]. ع- خدای بلن گبلشیان، شو ثوذ حضرت موسی ننگ لقبی در.
[209]. ت- جنت، بهشت.
[210] . ع- بلند، آنگربش غوثی، بو مصراع ابن عباس ننگ شو حدیثنا اشارت در( انه الکبش الذی قربه هابیل فتقبل منه و کان یرعی فی الجنة حتی فدی به اسماعیل).
[211] . ع- اولقان غوچ، بو گب الله تعالی ننگ قرآن کریم دا (و فَدَیناه بِذَبحٍ عَظِیمٍ) دِیّان آیتنا اشارت در.
[212] . ف- ارکلی، اختیارلی، اولم دن غوطرلن.
[213] . ع- مکه ننگ غش گن دوغر طرفندا، یقینندا غورلن شهر در، حاجی لر شوندا داش آطرلر، شکرانه چلرلر، حلالی بولرلر.
[214] . خدایا یقینلشمق دا، یعنی طنگری تعالی غا اوذی ننگ یقین لرنی وسیله ادمک دا بارچا کشی بر در. حضرت مخدوم غلی ننگ بو گپی شو آیت غا اشارت در(اُولئکَ الَّذِینَ یَدعَونَ یَبتَغَونَ اِلی رَبِّهِمُ الوَسِیلَةَ اَیُّهُم اَقرَبُ وَ یَرجُونَ رَحمَتَهُ وَ یَخَافُونَ عَذَابَهُ).
[215] . ت- یولا ثلن لر. بو گب شو حدیث غا اشارت در(اذا اضل احدکم شیئاً او اراد غوثا و هو بارض لیس بها انیسٌ فلیقل یا عبادالله اغیثونی فان لله عباداً لا یراهم). (کنزالعمال).
[216] . اهل بیت دن بولغن بشدق لر. اولرنگ آدلرنی ایشریان جملات شولر در: (علی ححزب جکر تنعم).
[217]. یدی ولی ننگ یغدی لری اچنجی فصلنگ ثکذلنجی قصیده ثندا گچدی.
[218]. ف- غرق ولی، بولرغا نجباء دیارلر. بعضی لر بدلاء دیارلر.
[219]. اچنجی فصلدا آلتنجی قصیده دا بیوگرافی ثی گچدی.
[220]. اکی یُذ اوتذ بیر یل هجرت دن اونچا گچن پیغمبر در.
[221].ت – بالق.
[222] . ع- پیغمبر علیه السلامنگ یوقرقی فلک لرگا چقمغی در، پَلَّه دیّانی: مرتبه و درجه در.
[223] . ع- پیغمبر علیه السلامنگ معراج گیجاثندا اُثتنا مِنب گدن دُشگی در.
[224]. ع- انکی یوقرقی مکان، بتر بلند جای.
[225]. ت- آیق غاب، کَوِش.
[226]. ت- بش، یعنی آسمان لر اوننگ مبارک کوشنی دفالرنا تاج ادّی لر.
[227]. ف- یاد تودمق، حفظ ادمک.
[228].ع- قرآننگ اون دوقذلنجی سوره ثی ننگ آدی در.
[229]. ع- قرآننگ اوتذ باشلنجی سوره ثی ننگ آدی در.
[230]. ع- خداینگ یولبرثی، یعنی حضرت علی.
[231]. ع- بنده لرنگ ایدگچثی، یعنی طنگری تبارک و تعالی.
[232]. ف- بو ثوذ رسول الله ننگ ملا دولت محمّدگا کشف دا دقن لقبی در.
[233].ف- کورکن، غیذی ننگ آدمثی.
[234] . ت- یولبرث، اسدالله معناثی در.
[235] . ع- هجرت دن یگرم باش یل اونچا دنیا گلب، هجرت ننگ غرقلنجی یلندا دنیادن گچن دوردلنجی خلیفه در.
[236] . ف- گوذمنگ چرثی، یعنی گوذمنگ آیدنگ لغی.
[237] . ع- گوذمنگ یغتثی، یعنی اونگکی جمله ننگ تأکیدی در.
[238] . ع- سنه هجری ننگ اُچلنجی یلی دنیا گلب، غرق دوقذلنجی یلندا وفات بولغن حضرت علی ننگ اوغلی در، ابومحمد مجتبی دیب آیدلیار.
[239]. ف- اولر، مشار الیه امام حسین و یاران لری در، البته آن فارسی در امّا لر ترکمانی در.
[240]. ع- یغتی لق، آودنلق، خوشلق، اما بو یردا غوی یاشمق دن عبارتدر.
[241]. ع- ابن ذی الجوشن ضبابی کلابی، اوننگ آدی شرحبیل در کنیتی ابوالسابغة در هوازن بشدق لرندن، کربلا اورشنا ال غارب حضرت امام حسین نی اولدریان لرگا غوشلن لردن در. شِمر: بتر تلکا، آنگربش بد.
[242]. ع- معاویه ننگ اوغلی در، اسلام دا یدلنجی خلیفه در، سنه هجری ننگ یگرملنجی یلندا دنیا گلب آلتمش دوردلنجی یلندا دنیا دن گچن در.
[243]. ع- حضرت علی ننگ اوغلی در، سنة هجری ننگ دوردلنجی یلندا دنیا گلب،آلتمش بیرلنجی یلندا، کربلا چولندا، خوارج لرنگ الندن شهید بولن در.
[244]. ع- نصر بن سیّار بن رافع بن حرّی بن ربیعة، سنة هجری قمری ننگ غرق آلتلنجی یلندا انا دن دوغب در، اکلنجی مروان ننگ خلیفه وقتندا حاکم خراسان بولب در، ری بلن همدان ننگ آراثندا کسل لاب سنة هجری قمری ننگ بر یُذ اوتذ برلنجی یلندا ساوه دا دنیادن گچب در.
[245]. ع- مروان بن حکم خلفاء اموی لردن در، سنة هجری ننگ اکلنجی یلندا دنیا گلب آلتمش دوردلنجی یل دا دمشق شهرندا خلیفه لغا اوترن در، سنة هجری ننگ آلتمش باشلنجی یلندا دنیا دن گچن در.
[246]. ع- جور و ستم و ظلم.
[247] . ع- ستم ادمک، جفاء، و زیان برمک.
[248] . گن بطر آسیادا سوریه دولتی ننگ پایتختی در، بتر کُونَکِی شهرلرنگ بیری در، حتی ابراهیم خلیل الله دن دورد منگ یل اونچا بنا بولن در، اسلام دَورِی گلندا حضرت عمرنگ خلیفه وقتندا اون دورد یل هجرت دن گچن دا، ابوعبیده جراح و خالد بن ولید ننگ توسطی بلن فتح بولن در، ولید بن عبدالملک ثگثن ثکّذلنجی یل دا جامع اموی دیگن مسجدی ثلن در، آغثق تیموردا شونی تصرف ادن در.
[249] . ع- آدی علی در کنیتی ابوالحسن در، آتاثی حسین بن علی در، اناثی شهر بانو بنت یزدجرد در، لقبی زین العابدین و سجّاد و سید الساجدین در، مدینه منوره دا، شعبان آینگ باشلنجی گیجاثی، سنة هجری ننگ اوتذ ثِکّذلنجی یلندا، پنجشنبه گیجاثی حضرت علی ننگ خلیفه وقتندا انادن دوغب در؛ سنه هجری ننگ توغثن دوردِلنجی یلندا، اللّی ثکِّذ یاشاب دنیادن گچن در، مبارک مقبره ثی جنّت البقیع دا در، زین العابدین کربلا واقعه ثندا کسل لاب دُشک دا یتِب در، حضرت امام حسین شهید بولندن ثونگرا ابن زیاد اونی بیلکی اهل بیت لر بلن اسیر ادب شام غا ایبرب در. عارف فراغی ننگ بر جایا آتدی لر دمشق شهرندا دیّانی شول اسیر وقتندا بر طام غا ثلِب زندان ادلمگی نی دُشنک بریان در.
[250]. ع- حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و سلم ننگ انکی کچی غیذی، حضرت علی ننگ عیالی، اون آلتی یل هجرت دن اوّل دنیا گلب، اون بیر یل هجرت دن ثونگرا عمر ثُرب دنیادن گچن بیک مقام لی حاتن در. آدی فاطمه در، لقبی زهراء در یعنی صاف و نورلی دیمک در.
[251]. ت- شو یرداکی آننگ امام محمّد باقرغا اشارت در، حضرت فاطمه اوننگ اناثی بولشی، امام محمّد باقرنگ قاقاثی امام حسین نی دوغرن فاطمه در، قاقانگ اناثی یا آتانگ اناثی اوذ انانگ در، شول اعتبار بلن انا دیب آیدیار.
[252]. ف- یاذق، تقصیر، گناثی یوق دیمک دن مراد، معصومه دیمک دال در، چونکه معصوم لق پیغمبرلرغا خاص در، بلکه بو یردا عصمت جائز دیمک در، یا گناه دن غچمغنی مبالغه ادمک در.
[253]. ف- مبارک، آودن، زیبا، گورنکلی.
[254] . ع- اویی، مکانی، عارف فراغی ننگ بو آیدمغی، امام باقر ننگ آخر یاشاجق مکانی مبارک باغ در، زیبا باغ در، یعنی بو آودن گورنکلی باغ جنت دن عبارت در، اوننگ جایی جنت دیمک در.
[255] . امام محمّد باقر امام زین العابدین ننگ اوغلی در، سنة هجری قمری ننگ اللی یدی لنجی یلندا انا دن دوغب در مدینه منوّرة دا، و سنة هجری ننگ یُذ اون دوردلنجی یلندا، بعضی روایت دا یُذ اون یدلنجی یلندا مسموم بولغن یغدیندا دنیادن گچب در. و اوذ نماز اوقیان کونگم نی اوذما کفن ادنگ دیب وصیت ادب در. باقر معناثی آچغوجی، و گیذلی علم لری کشف ادگوجی دیمگ در، چُنگر علملی کشی در.
[256]. بو بیت حضرت امام جعفر صادق ننگ توصیفی در، یعنی اوننگ عزّت و مرتبه ثی و بلند مقامی آسمان دن اوتب عرش دن گچن در.
[257]. ع- بابا، اصلی اناثی بولغن فاطمه زهراءننگ آتاثی، حضرت محمّد مصطفی صلی الله علیه و سلم در، بارچا امام لرنگ باباثی در.
[258]. ع- جِغَا، اولی لر کلاّثنا گیان بورگی، جدّی ننگ گین تاجنی بشا غویدی دیمک دن مرادی، حضرت رسول ننگ بشنا اوران عمامة شرافت نی، بشنا اوردِی دیمک در.
[259]. ع- بخیل و خسیس و غِثغنج. بو غلق خلفاء عباسی لرنگ اکلنجی خلیفه ثی بولغن منصور دوانقی ننگ غلقی در، چون حضرت امام جعفر صادق شو خلیفه بلن زماندش در، موننگ بخیل لغی و حضرت علی ننگ نبیره لرنا کینه تودمقلغی اربد یغدی لرندن در. بر گن منصور امام جعفرنی اولدرمک قصدی بلن حضورنا گتردی. گلمذندن اونچا نوکرلرنا هر وقت جعفر گلن دا کلاّنی یلنگج لارن شوندا اولدرنگ دیب دستور بردی، امّا امام جعفر گلن وقتندا عزّت و اکرام بلن ثیلغ ادب، حرمتلاب یولا ثلدی. نامه دیب اولدرمدنگ دیدی لر؟ منصور آیدّی: جعفر گلندا ثکی دا آژدر حاضر بولدی آغذنی آچپ منگا یوذلندی و آیدّی: اگر جعفرگا آزار برثنگ ثنی شو دورشنگا یودرن دیب غورقذدی شوندن باری اندامم تتراب بیحال بولب دورن دیدی. امام بو کرامتی فقط منصورغا کوکذدی بیلکی آدم لر گورمدی. شوننگ اچن عارف فراغی اِچ کرامت یعنی گیذلی کرامت بلن بخیل بلا ثندن غوتلب در دیدی.
[260]. ع- حضرت امام جعفر ثگثن اُچلنجی یل دا رمضان آینگ ثکّذی سه شنبه گُن دنگ آتمذِندن اونچا انا دن دوغب در، یُذ غرق ثکّذلنجی یل دا شوال آیندا مدینه منوره دا دنیادن گچب بقیع مزار چلغندا جایلنب در. اوننگ اجاثی ام فروه حضرت ابی بکر صدیق ننگ آغتغی قاسم بن محمّدننگ غیذی در.
[261]. ع- امام جعفر صادق ننگ اوغلی، سنه هجری ننگ بر یُذ یگرم ثکّذلنجی یلی ننگ صفر آیی ننگ یدلنجی گُنی انا دن دوغب در، بر یُذ ثگثن اچلنجی یلی ننگ رجب آیی ننگ یگرم باشلنجی گنی بغدادننگ زندانندا سم برلب شهید ادلب در، مبارک زیارتگاثی کاظمین دا در، حضرت امام شافعی آیدب در: قَبر موسی الکاظم تریاقٌ مُجَرّبٌ لِاِجَابَةِ الدُعاءِ. یعنی حضرت موسی کاظم ننگ قبری دعاء قبول بولمق اچن تجربه ادلن درمان در.
[262]. ف- ناقص، کمثی.
[263] . ع- خدایی ثوین.
[264] . خداینگ یولندا دارلان.
[265] . ف- یغدیی ثینق.
[266] . یُرگی بی قرار، حالی پریشان.
[267] . ف- ایلندن آذشن، بی خانمان.
[268] . ع- بو امام حضرت موسی کاظم ننگ اوغلی در، مدینه منوره دا سنه هجری ننگ بر یُذ غرق ثکِّذلنجی یلی ننگ، ذیقعده آیی ننگ اون بیری گن دنیا گلب در، سنه هجری ننگ اکی یُذ اُچلنجی یلی ننگ صفر آیی ننگ آیغندا، خلیفه مأمون عباسی ننگ دَورِندا، خراسان یوردندا، دنیادن غیدب در، مبارک مرقدی مشهد شهرندا اولقان زیارتگاه در.
[269]. ف- کاثا، شربت غویلیان غاب، امّا عارف لر اصطلاحندا محبوب ننگ یُذندن یا محبوب دن گلیان فیض لردن عبارت در.
[270]. ع- الله تعالی ننگ قرآنی در، دِل آچلب یُرک جوشثا الله تعالی ننگ کلامنی اوقار. اذا اُطلِقَ المُطلَقُ یراد به الکاملُ.
[271]. ع- غفلت دن اوینِب طنگری تعالی ننگ عبادتندا حاضر بولمق در، حضرت فاطمه ننگ عبادت ادگوجی لگنی مبالغه ادب قیام دیدی، رجلٌ عدلٌ قبیله ثندن در.
[272]. ع- بو امام حضرت امام رضاننگ اوغلی در، سنه هجری ننگ بر یُذ توغثن باشلنجی یلی ننگ رجب آیی ننگ اون لنجی گنی دنیا گلب، اکی یُذ یگرم لنجی یلی ننگ ذیقعده آیی ننگ آیغندا دنیادن گچن در، قبری کاظمین دا در.
[273] . ف- غِذغِن، یقِّجی. یعنی مصیبت لر و آونج لر.
[274]. ع- بارچالر اولندن ثونگرا حساب اُچِن دیرلدب اُیشرلن گُنی در.
[275]. ع- پیغمبرنگ عرش غا منن مرکب ننگ جنسندن بولن مرکب در، یعنی آیق اولغ.
[276] . ت- بنده نی اَیَثِنا آذشدِرمانی دوغری اکدیان یول.
[277]. ع- بو امام حضرت امام محمّد تقی ننگ اوغلی در، سنه هجری ننگ اکی یُذ اون دوردلنجی یلی ننگ قربان آیی ننگ اون باشلنجی گُنی دنیا گلب در، سنه هجری ننگ اکی یُذ اللی دوردلنجی یلی ننگ رجب آیی ننگ اُچلنجی گُنی دنیادن گچن در.
[278]. ت- تُیث یُرک بلا، غرا بغرین.
[279]. ع- عاشقنگ، ثُیگلینگ، ثُیگجینگ. یعنی عارف فراغی امام عسکرنی ثُیمک دُیغی لرنی آشکار ادیار.
[280]. ت- ثذنی گوذ اَوِم دا حاضرلاب گَذِرن، ثذی یاددن چِقرمرِن.
[281]. ف- دیری، جانلی. یعنی جان اِچم دا بولثا ثنی اوندمرِن.
[282]. ع- بو امام ننگ آدی حسن در لقبی عسکری در حضرت علی النقی ننگ اوغلی در. سنه هجری ننگ اکی یُذ اوتذ اکلنجی یلی ننگ ربیع الثانی آیی ننگ ثکّذی گُنی مدینه منوره دا دنیا گلب در، اکی یُذ آلتمشلنجی یلنگ ربیع الاول آیی ننگ ثکّذلنجی گنی سامره شهرندا دنیادن غیدب در، مبارک مرقدی شوندا در.
[283]. ع- دنیا دگرثنی (دورگنی) غاباب دورن داغ در.
[284]. ع- مأجوج و یأجوج یافت اولادندن اورنگان اکی اولقان طایفا در.
[285]. ع- چقمق، یعنی قیامت دن اونچا بر کشی انادن دوغجق، شول کمالا یتب دین غا قوّت برجک، پیغمبر علیه السلام اوذی ننگ صحیح حدیثندا ثویب آیدب در: دنیا گن لری توکنب آخری بولندا شول گنی اوذلدر حَتَّی یَبعَثَ رَجُلاً مِن اَهلِ بَیتِی یُوَاطِئُ اسمُهُ اسمِی وَ اسمُ اَبِیهِ اسم اَبِی یَملَأُالارضَ قِسطاً وَ عَدلاً کَمَا مُلِئَت ظُلماً وَ جَوراً تا مننگ اهل بیتم دن بر کشینی دوردیانچا آدی من بلن آدَّش آتاثی مننگ آتام بلن آدَّش یر یُذنی عدل بلن دُولدرر گویا اوذل ظلم دن دُولشی یالی، اونگا گورا امام مهدی اندی انادن دوغملی، آدی محمّد آتاثی عبدالله طایفه ثی قریش بولملی حضرت فاطمه ننگ اولادندن بولملی. شوننگ مقابلندا دجّال دا دورمَلِی، دجّال بلن ورش ادملی.
[286]. ف- آیق غا یبشن توفرق و توذن.
[287] . ع- فدیه برمک، اوذ بویننی یا غیری ننگ بویننی آزاد ادمک لک اُچن بر زاد برمک. حضرت عارف فراغی اوذ جاننی امام لرغا فداء دیب آیدمغندن، اهل بیت گا عاشق لغی بلّی بولیار.
[288] . ف- کمثی، درک ثذ، بی ارزش.
[289] . ف- بیچاره اِت، آچ اِت، یا آجنگ اتی، فقیرنگ اتی.
[290] . ع- عبدالمطلب ننگ اوغلی پیغمبر علیه السلامنگ عموثی، اسلام باطری، مدینه هجرت ادب، بدرنگ ورشنا گدب، احدنگ جنگندا شهید بولب، سید الشهداء لقبی آلب، اللی دوقذ یاشندا دنیادن گچن در.
[291] . ع- عبدالمطلب اوغلی، قریش ننگ یاش اولی لرندن در، خلفاء عباسی لرنگ آنگرقی آتالری در، هجرت اونچا ایمان گترن، مدینه منوره هجرت ادن، مکه ننگ فتحندا حاضر بولن، آخر عمرندا گوذنی برن، حضرت عثمان ننگ خلیفه وقتندا، اوتذ اکلنجی یل دا دنیادن گچن در.
[292]. ع عمّ ننگ تثنیه نی در، عمّ آتاننگ دوغنی در، یعنی حمزه و عباس اکثی دا پیغمبر علیه السلام ننگ آتاثی عبدالله ننگ دوغنی در، اکثی دا پیغمبر علیه السلامنگ عموثی بولیار. حرمتلی مسلمان لر بلنگ که حضرت عارف مخدوم غلی پیغمبر علیه السلامنگ اهل بیتندن و یقین لرندن اون باش کشی ننگ آدنی توتب هر بیرنی یکایکا وسیله ادب، شوننگ خاطرنا یا اوننگ خاطرنا منی بغِشلا دیب خدایا یلبرشندن بلّی بولیار، هر کم خدایا یتشجک بولثا هوکمان خداینگ دوست لرنی وسیله ادملی مش، گویا حضرت امام شافعی ننگ پیغمبر علیه السلامنگ اهل بیتنی وسیلة ادشی یالی، امام شافعی اهل بیت نی وسیله ادب شو شعری آیدب در: آلُ النَّبِیِ ذَرِیعَتِی* وَ هُم اِلَیهِ وَسِیلَتِی* اَرجُو بِهِم اُعطی غَداً* بِیَدِ الیَمِینِ صَحِیفَتِی. یعنی پیغمبر علیه السلامنگ اولادلری مننگ دست آویزم (یبشلغام) در، و شولر مننگ طنگری تعالی غا یتشمک لگم اُچن سبب و وسیله در، من امید ادیارن قیامت گُنندا شولرنگ خاطری اُچِن نامه اعمالم ثغ طرفم دن برلر دیب.
[293].ع- طنگری تعالی ننگ آدی در. پاک معنادا بولغن.
[294] . ع- درد غوترلمق، اَم بولمق.
[295]. ت- کُوب، کان.
[296]. ف- آغرلی، اِنجلی.
[297]. ف- ثُیجی، دادلی.
[298]. ع- افتخار عالم، دنیا بگنجی، خلق غُونجی.
[299]. ف- رئیس، بشدق.
[300]. ع- یملیخا، مکسلمینا، تبیونس، کشفوطط، آزرفطیونس، کشافطیونس، یوانس یونس، قطمیر.
[301]. ع- کمک، یاردم ادمک.
[302]. ع- ترکمستاننگ دهستان دیگن منطقه ثندا مشهد مصریان یا مشهد مصّریا دیگن مزار در.
[303]. ت- ترکمنستان دا، اترک بویندا بولغن مزار در.
[304]. آدم علیه السلامنگ اوغلی، هجرت دن باش منگ دوقّذ یُذ ثگثن بیر یل اونچا دنیا گلب، دورد منگ یدی یُذ یدمش دورد یل اونچا دنیادن گچن در.
[305]. ف- ارکک آدم لرنگ پادشاثی، موندن مقصود حضرت علی در.
[306].ع- دم، اندک زمان.
[307] . ع- اوین، لهو، پیدا ثذ.
[308] . ع- بنی اسرائیل لردن بولغن پیغمبر، تقریباً میلاددن آلتی قرن اونچا نابلس یوردندا اُچ یُذ یل یاشاب گچب در.
[309] . ع- آدی بلیا بن ملکان بن فالغ بن عابر بن سالخ بن ارفخشد بن سام بن نوح، هجرت دن اُچ یُذ اون دوقّذ یل اونچا گچن ولی یا پیغمبر در.
[310] . ع- بنی اسرائیل لردن بولغن پیغمبر در، اکی یذ اللی اکی یل هجرت دن اونچا دنیا گلب، اکی یُذ اُوتذ بیر یل هجرت دن اونچا وفات بولغن.
[311] . ع- اولیاءلردا بولغن اولی مقام و بیک درجه در.
[312] . ع- مصدر در، کمک برگوجی معنادا، غوث ننگ صفتی در، یعنی کمک برگوجی غوث.
[313] . ع- حضرت موسی ننگ آتاثی در، موسی بن عمران دیدگی در.
[314] . آدی ابراهیم، کنیتی ابو اسحاق، آتاثی ننگ آدی ادهم در، بلخ ایلاتنگ پادشاثی در، شاه لغی ترک ادب درویشلگی اختیار ادگن کشی در.
[315] . ت- یغدی، حال، یعنی ابراهیم تاج تختی ترک ادی پای پیاده بیت الله غا گدن در.
[316]. خالدنبی ننگ گُن بطرنداقی زیارتگاه در.
[317]. خالدنبی ننگ گُن دوغرنداکی زیارتگاه در.
[318]. ع- خالدبن سنان عرب لرنگ بنی عبس دیگن طایفه ثنا ایبرلن پیغمبر در، شوننگ غیذی محمّد علیه السلام غا ثطشن در.
[319]. ت- ترکمان طایفه ثندن بولغن بیک ولی در.
[320]. ت- ترکمان لردن بولغن اولقان ولی در، مشهور سلطان حبّی دیرلر حکیم آتاننگ خلیفه ثی در.
[321]. ت- طنگری تعالی دن عبارت در، بو بیت حضرت سلیمان دن ثوذ آچر.
[322] . ف- آغتق، اوغلنگ اوغلی، یعنی اولاد یوقلغی ابتداء یغدی ننگ اعتباری بلن در.
[323] . ت- جن ننگ ارکک لرندن عبارت در.
[324] . ت- جن طائفه ثی ننگ حاتن لرندن عبارت در.
[325] . ع- دوردلنجی فصلنگ اُچلنجی بولمندا ترجمه ثی گچدی.
[326] . ع- ضامن، بوین آلن.
[327] . ابراهیم خلیل الله ننگ ترجمه ثی دوردلنجی فصل ننگ اُچلنجی بولمندا آیدلدی. حضرت داودننگ ترجمه ثی شول فصل ننگ باشلنجی بولمندا آیدلدی. جرجیس دن مراد: جرجیس باقیا در، بنی اسرائیل لرنگ بر پیغمبری، در اونی ایلاتی کوب عذاب لر بلن اولدرب درلر، اوّل الله ننگ امری بلن دیرلب ینا امتی دین غا چاغربدر. باقیا دیلمگی اکلنجی دیرلمگندن چوری آیدلمغی ممکن در.
[328] . ابوبکر صدیق پیغمبردن ثونگرا افضل بشر در، دثلابقی خلیفه و دثلابقی قطب در. و عمر فاروق ابوبکردن ثونگرا افضل در، اکلنجی خلیفه در بو اکی خلیفه پیغمبر علیه السلامنگ غاین آتالری در. عثمان ذی النورین عمردن ثونگرا افضل بشر در، حضرت عثمان و حضرت علی بو اکی خلیفه پیغمبر علیه السلامنگ کورکن لری در.
[329]. ف- آه و ناله، داد و فریاد.
[330] . ت- خیوه یوردندا کُونا ارگنج دیلن یر.
[331] . ف-مخفّف جانان، ثویگلی، معشوق معناثندا در.
[332] . ت- آدی محمود، آتاثی عمر، کنیتی ابوالقاسم، لقبی زمخشری، جارالله، فخر خوارزم، والی الحمر و السود، سنه هجری ننگ دورد یُذ آلتمش یدلنجی(467) یلندا رجب آیندا زمخشر اوباثندا انادن دوغب در، سنه هجری ننگ باش یُذ اوتذ ثکّذلنجی(538) یلندا خوارزم ننگ جرجانیه اوباثندا عرفه گیجاثی دنیادن غیدب در، بو کشی ترکمان طایفه ثندن گچن اولقان عالم در موننگ دُذن کتاب لری کان در.
[333] . ع- بایری، ارباب، موندن مراد طنگری تعالی در.
[334] . ترجمه ثی دوردلنجی فصل ننگ دوردلنجی بولمندا گچدی، حضرت عارف فراغی ننگ اوذرلنب انبیاء و اولیاءلردن شفاء اثلمگی الله تعالی نی اوندمق دال در بلکه الله تعالی ننگ شفا اُچن یردن سبب لرنا یبشمق در، دکترلری جسم لر ثغلغنا سبب ادشی یالی، انبیاء و اولیالری روح لرنگ ثغلغنا سبب ادن در. حدیث شریف دا گلب در: «اِذِا اراد غوثاً فَلیَقُل: یا عِبَادَاللهِ اغِیثُونِی فَاِنَّ للهِ عبادا لا یراهم» هر وقت بر کشی کمک اثلثا، ای الله ننگ بنده لری منگا کمک برنگ دیب آیدثن، تحقیق الله تعالی اچن بنده لر بار در اول کشی شول بنده لری گوریان دال در، شولر انبیاء و اولیاءلر در.
[335]. ع- بذلر ایمان گتردک.
[336] . ع- چِن یُرک دن اِنندِق.
[337] . ع- اولندن ثونگرا حساب اُچِن دیرلدلب اُیشرلن گُن.
[338] . ع- بلنگثذ، گیذلی.
[339] . ت- اجل اُچن سبب بولب اوثن یل لر. حضرت عارف فراغی ننگ بو بیت دن مقصدی پیغمبر اکرم صلی الله تعالی علیه و سلم ننگ شو حدیثنا اشاره ادمک در: «اِنَّ اللهَ تعالی یَبعَثُ رِیحاً مِنَ الیَمَنِ اَلیَنَ مِنَ الحَرِیرِ فَلا تَدَعُ احداً فِی قلبِه مثقالُ حَبَّةٍ مِن اِیمانٍ اِلاَّ قَبَضتهُ» یعنی تحقیق طنگری تبارک و تعالی، قیامت دن اونچا، یمن طرف دن بر یل اوثدِرَر، اول یل یُفک دن یِمشق در، اوذی ننگ یُرگندا دانا ننگ آغرمی یالی ایمانی بار آدم دن بر آدم غویمذ مگر شونی اولدِرَر، یعنی دنیاننگ آدم لرننگ بارچاثی ایمان ثذ آدم لر بولب غالر قیامت شولرنگ بشِنا غوفر.
[340] . یمن یلی گلب ایمانلی گَورالرگا دگثا، شول گورالر دُشک لرننگ اُثتندا یتب روح لرنی عزرائیل فرشته گا تسلیم ادرلر، جان آلیان حقیقت دا عزرائیل فرشته در، یل جان لری آلر دیّانی مجاز طریقه بلن در، فعل نی سبب گا ثویمک قبیله ثندن در.
[341]. ع- بشرجنگلِق، ممکنچلک.
[342] . ت- یقثی و اَتگی یُوق بولن دُون اولی ننگ کَفنی در.
[343] . ت- آغج اوینگ اُوق لرننگ بشنی بیرلگدریان یوقرقی تگلک بولگی در.
[344] . ت- اول اوی لر قبرلردن عبارت در، چونکه قبرنگ تُینگی یوق در.
[345]. ع- قبردا گلیان اکی ثورغچی فرشته لرنگ آدلری در.
[346]. ت- کمک برمک، غولدمق.
[347]. ع- ترجمه ثی ثکذلنجی فصل دا گلر.
[348]. ت- گوک رنگ.
[349]. ع- شریعتنگ ترثنا طفلن داب لر.
[350]. ع- آخرت ثیگی ثی، قیامت هوسی.
[351] . ع- بجرگثی، آبادلغی.
[352] . ع- کُوب آدم لرنگ یغناغی، ا گرت اُیشمَلَنگ در، و غِران جران دن مقصد: بشاغیلق، در بی داغِلِّق در.
[353] . ع- آدم لرنگ قیامت گُنِندا بلا تکلیف طولقنب دوریان صحراثی در.
[354] . ع- علم عرفان دن پایلی بولن کشی در، ولی، عالم.
[355] . ت- مبالغه در، یعنی فرشته لر گیرنا اولر بتر کان دُشَر.
[356] . ت- صالح لر، متقی لر، طنگری ننگ یولندا بولن کشی لر.
[357]. قرآننگ ثگثن لنجی سوره ثی ننگ اوتذ دوردلنجی آیتنا اشارت در.
[358]. قرآننگ یَومَ یُنفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأتُونَ اَفوَاجاً. دیگن آیتنا اشارت در.
[359]. ع- بغت، دولت.
[360] . ت- غیقلق، غلمغل.
[361] . ت- کُوبلنر، بترلار.
[362] . ت- حیران ادگوجی در، هنیذ گورلمدک در.
[363] . ت- ینگلیمک، بگنمک.
[364] . ع- لولی، تلکا، بدکار.
[365] . ف- پول پیداثنی اِیّان، نزول خور، رباخور، سود خورلق قرآن بلن ثابت بولن گناه در.
[366]. ف- آوی، سم، اولدرگجی.
[367] ع- دوزخ دا گوگرن آجی آغچ در، اهل دوزخ شوننگ میوه ثنی ایرلر.
[368] . ف- اود، یقّجی.
[369] . ف- بیجن، انسان غا اوغشش حیوان.
[370] . ف- دوردلنجی فصلنگ دوردلنجی بولمندا معناثنی بیان ادّم.
[371] . ع- آونق لقدا آنگر بشا برن جسم در، گُن ننگ اشنگالنگدا گورنر.
[372] . ع- اوذین بورنلی اولقان اکی دیشلی، جنگی حیوان در.
[373] . ت- اولقان پچغی اونی اکی آدم بولب چکیارلر.
[374].ت- اکی اورکچلی دُیا در.
[375]. ت- مخفّف اِنَر در، بوغراننگ دولی در، ارکک دُیا در.
[376] . ف- دونگذ، یعنی خوک دونگذننگ فارسی معناثی در و همدا شوننگ تأکیدی در.
[377]. ت- کشی ننگ ناموسنی دفلیان آدم لر.
[378]. ع- آخرت غرنگقلغی در.
[379]. ف- اِت، یعنی زناچی قیامت دا اِت شکلنا اورلر.
[380]. ت- سخن چین، آرادا گب گذدریان، اکی مسلمان آراثنی دگریان.
[381]. ت- آثمق دن در، یعنی گب گذدریان فضولی ننگ دلی یدمش گذ اوذینلانب دلنی آغچ بشنا چولانب، دنگلب گَورَثنی ثلاّب غویرلر.
[382]. ف- اصل ثذ، اربد، یطق ثذ.
[383]. ف- مخفّف پشیمان، یعنی اوکنمک، غیننچ.
[384]. ع- همیشه، المدام.
[385] . ف- حبس، توثغ، ترما. هر مسلمان اوغرلغی یا زنانی یا هر حرام قطعی نی حلال ثاناب ادثا دین اسلام دن چقر کافر بولر، کافرنگ جایی ابدی عذاب در، اگر حراملغنی قبول ادب گناثندن توبه ادمانی اولثا، ابدی عذاب دا غالر دیّانی، اوننگ عذابی بتر اوذقلشر دیمک دن عبارت در، یعنی مبالغه در.
[386]. ف- کولگا.
[387] . ت- علمی یوق پیرلر، شریعتی دوغری یوردمیان پیرلر.
[388] . ت- ثغر، یعنی پیر شریعت دن چقثا هوکمان ناقص در. نور العقائد ننگ مصنفی ننگ آیدمغنا گورا، شریعت دن بی خبر ناقص پیر گویا زانی یالی در و اوننگ صوفی ثی ولد زنا یالی در، ناقص پیر بُت یالی در و اوننگ صوفی ثی بُت پرست یالی در، اوذی وصوفی ثی قیامت گُنِندا خلق آراثندا یگرنجی و بی آبرای بولرلر، ناقص پیر گویا نادان طبیب یالی در ثغی مریضلدر و مریضی اولدرر، ناقص پیر شرلرنگ شری در، فاسق لرنگ فاسقی در، ناقص پیر گویا منافق یالی در، اولن وقتندا فقیرلق نوری ثونر.
[389] . ت- عارف فراغی ننگ بو گپی الله تعالی ننگ «کُلُّ مَن عَلَیهَا فَان» دیگن کلامنا اشارت در، یعنی یر یُذندا بولن جاندارلرنگ بارثی اولجک در.
[390] . ت- آیلمق دیّانی: هوش غا گلمک، عقلّنمق در، بو دنیادا مست یاشاب خدایی طنیمدق لر، دین بلن بولمدق لر آخرت عذاب لرنا دُشَن لرندا عقل هوشلرنا گلب آغلارلر، آنگربش اوکنرلر، هیچ پیدا برمذ.
[391]. ع- عقلی آیرب مست ادیان هر اِچگی، عرق، کُنیاک.
[392]. ت- اسلام دینی، شریعت یولی.
[393].ع -کوفری، پل.
[394] . ع- قیامت دن اونچا خدای لق دعواثنی ادب گلجگ کافر در.
[395] . ت- برابرنا، بوینا گورا، اندازه ثنا گورا.
[396]. ع- سوریه دولتی در، دلی عرب، دینی اسلام.
[397]. قدیم دا اولقان امپراتوری در، یونان و ترکیا و اطراف لرنا آیدلیار.
[398]. هر یل دا مسلمان لرنگ زیارت اچن گدیان شهرلری در عربستان دا.
[399]. ت- اوّلقی «در» زائد در، ذات نفس دن عبارت در، یعنی عیسی و مهدی عدل نفس در.
[400] . ف- کلمه تحسر در، اوکنج، آرمان، افسوس.
[401] . ت- یگرنجی، ادرنج.
[402] . ع- خط یذلیان آلت، موندن مراد قلم قدرت یا قلم کرام کاتبین در، یتیم ننگ ینجلب آغلمغندن عرش تترار، حدیث دا گلب در: اِنَّ الیَتِیمَ اِذَا ضُرِبَ اِهتَزَّ عَرشُ الرَّحمنِ لِبُکَائِهِ. پس یتیم ننگ زاری بارچا موجودات لرغا اثر غویر.
[403] . ت- دشِیمق، اِچداکی سرلر ثِغمانی دشِنَا چقمق.
[404] . ت- یِقِلمق، بوذلمق، اوفِرلمق بلن معناثی بر در.
[405] . ع- اسرافیل بر فرشته ننگ آدی در، صور شول فرشته ننگ اُفلیان شاخی در.
[406]. ت- یکا، بر، تک.
[407]. ع- بایر، ایا، ارباب.
[408]. ف- خان و مان دن مرکب در، هر اکثی دا اوی معناثندا در. اوی اهلی، زنانه و اوغلن اوشق، اچری مشغلا، اچری اونگشق اسباب لری دیمگ معنالرندا هم گلیان در.
[409]. ف- مخفّف شیرین در، ثُیجی معنادا در. ال آیرر انکی ایذدن گلملی در ضرورت شعر اُچن مصراعنگ اوندا گترلدی. یعنی اجل گلثا خانمان دن و ایل گن دن و شرن جان دن ال چکر دیدگی در.
[410]. ع- جان آلمق اُچِن مأمور بولن فرشته در.
[411]. ت – تازادن، یعنی غرق گن یغن یغر آدم لرنگ منی ثی یالی، ثو بارچا خلقنگ اُثتنا اون اکی گذ چقر، خلق لر شول ثو بلن گوگرر، گویا اوت لرنگ گوگرشی یالی، اندام لر گویا دنیاداکی یالی کامل بولر.
[412]. ع- ترجمه ثی اُچنجی فصل ننگ آخرقی بولمندا گچدی.
[413]. ع- اگن اشک، لباس، جامه.
[414]. ع- ثث، آواز.
[415]. فرشته دن مراد اسرافیل در.
[416]. ع- شخ دن، یعنی اسرافیل ننگ صوری مراد در.
[417]. ع- لبیّک معناثی امرنگا مطیع من دیمک در. یعنی جاندارلردا دثلاب دیرلجک محمّد علیه السلام در. پیغمبر علیه السلام دن صحیح حدیث بار در: «اَنَا اَوَّلُ مَن تَنشَقُّ عَنهُ الاَرضُ فَاُکسی حَلَّةٌ مِن حُلَلِ الجَنَّةِ ثُمَّ اَقوَمُ عَن یَمِینِ العَرشِ لَیسَ اَحَدٌ مِنَ الخَلاَئِقِ یَقُومُ ذلِکَ المَقَامِ غَیرِی» یعنی یر یارلب اچندن چقجق دثلاب من درن، منگا جنّت ننگ حلّه لرندن گیدرلر، اوندن ثونگرا عرشنگ ثغ طرفندا دوررن، مندن غیری هیچ بر مخلوق شول مقام غا یدمذ.
[418].ع- بارچا، هَمَّثی.
[419]. ت- ییدنمق، یینمق، نادرنی بلمذلک.
[420]. ت- دَوَرَک دش لرنی گوذّارلر.
[421]. ت- کمثا، کشی.
[422]. ت- اوذ دوست توتن آدمثی.
[423]. ف- اَورَنشِگلی، گرّنگدش، یعنی اوذی ننگ ثُیگلی دوستی ننگ دینی اوذا غوفر، حضرت رسول دن حدیث حسن بار در:«الرَّجُلُ عَلی دِین خَلِیلِهِ فَلیَنظُر احدُکم مَن یُخالِلُ» یعنی غوینی ثوین غوی در، تلکانی ثوین تلکا در.
[424]. ع- عذاب فرشته لرنا زبانیّة دِیّارلر، زبانی ملک دیّانی عذاب فرشته ثی دیدگی در.
[425]. ع- اولقان عدالت خانه.
[426]. ت- اَورِلَر، شو وقت گن دوردلنجی آسماندا یُذی یوقری در، قیامت دا گن آدم لرنگ دفاثنا یقین گلب یُذی اتک بولجق در، چورلمک شو در.
[427]. ت- اندام تکن تکن بولب آغریمق.
[428]. ف- چورک.
[429] . ف- کولگا.
[430] . ع- موسی علیه السلامنگ وقتندا خدایلق دعواثنی ادن کافرنگ لقبی در.
[431] . ع- فرعون ننگ وزیری در.
[432] . ع- دنیانی ثُوران دورد پادشاه ننگ بیری در، سلیمان، اسکندر علیهما السلام، شداد ابن عاد، نمرود بن کنعان لعنة الله علیهما.
[433] . ت- آیرلمق، بشدن ثوِلمق.
[434] . ت- لوِرداب ینمق.
[435]. ف- توفر، جماعت، بولک.
[436]. ع- دونگغذ، غرا کیک.
[437]. ف- بیجن. آدم شکل لی حیوان.
[438]. ت- اگری، غیشق.
[439]. ت- منگلی، غرشی.
[440]. ت- کشی، بر ناچا.
[441]. عمل ثذ عالم دیّانی، بلب دا بلن بِلِم نا گورا دوغری اِیشلَمَیان، مثلاً مخدوم غُلی ننگ کتابنی اوقیب یا اشدب دُشنب دا، دُشنجا ثنا گورا عمل ادمیان، مخدوم غلی نماز اوقی دِیَّا، نماز اوقیمیار، روزه تود دیّار، روزه توتمیار، عرق اچما دِیَّار، عرق اچیار، شو کشی عمل ثذ عالم در.
[442]. ف- بلق، جُلبر.
[443]. ت- اُود تکین، اُود یالی.
[444]. ت- جاینا، بولیان یرنا.
[445]. ف- مصیبت دا غتی ثَث بلن آغلیان. صحیح حدیث دا گلب در:«لَعَنَ اللهُ النَّائحة والمُستَمِعَةَ» یعنی الله تعالی غتی ثث بلن آغلیان حاتن غا و آغی نی اشدیان حاتن غا لعنت ادر، ارکک آدم آغلثا بتر لعنت ادر.
[446]. شو آیت غا اشارت در: «یَومَ یَفِرُّ المَرءُ مِن اَخِیهِ وَ اُمِّه و ابیه وَ صَاحِبَتِهِ وَ بَنِیهِ».
[447]. ع- ثواب و گناه لری چکلیان تَرَذِی در.
[448]. ع- بیدق، علامت اُچن غلدِرلن پرچا در.
[449]. ع- قبول ادلنن، ثویلنن.
[450]. ع- جمع خلق در، خلق معناثی یردِلنن دیمک در.
[451]. ت- ثُفِرمذ، یاشن چلمذ.
[452]. ف- غرندش، نسبت، قوم.
[453]. ف- اُود، یقّجی.
[454]. ت- اورن، جای.
[455]. ت- کمک، یاردم.
[456]. ف- حیاط، اولقان اوی.
[457]. ف- اولدرگجی درمان.
[458]. ت- سم، اولدرگجی و هلاک ادگوجی درمان.
[459]. ع- مدام لق، همیشه لک.
[460]. ت- اندی، شو وقت.
[461]. ع- اسلام دیننی قبول ایلگن بنده.
[462]. ت- هیثی.
[463]. ع- آبری، مقام اولی لق، شرافت.
[464]. ت- بغشلمق، گناه نی گچمک.
[465]. یعنی مؤمن لر گویا یول دن بریان یالی بولب دردسر ثذ گچرلر.
[466]. ع- آقب بریان گُیشلی ثو در.
[467]. ف- تکیذ، برابر.
[468] . ت- دُذ آوی، دُذ اشکی، گورخر، یعنی دُذ آونی توتب اوی دا ثقلثنگ بی طاقت بولب چیغرر، گویا شوننگ یالی صراط دا چیغرر.
[469]. ت- شولر یالی، کوب.
[470] . ع- ثو یا شراب برگوجی.
[471] . ت- جوان، اوغلن، یاش.
[472]. ت- غرّی، یاش اولی، کمپر.
[473]. ت- یعنی جوان بلن غرّی ننگ یاشی دنگلشجک در، حتی حاتن لردا یاشی ارکک آدم لر بلن دنگ بولجق در، همّه ثی اوتذ اُچ یاشندا بولجقدر. بر یاش دیمک دن مقصدی یاشی دنگ دیمک در.
[474]. ع- جِغا، شاه لرنگ گیّان بورگی.
[475]. ع- آودنلِق. حضرت یوسف ننگ آودنلغی آنگر بشا برنثنگ حاتن لر اندامنی کثمک لگی ننگ آوثنی بلمذدی لر، جنّتی بولن آدم دا گویا شوننگ یالی آودن بلکه اوندن زیاده بولر.
[476]. حضرت عیسی ننگ یاشی اوتذ اُچ یاش در، جنت گا گیرن لردا شول یاش دا بولرلر.
[477]. یرندا، جایندا، یعنی اسکندر یرنگ یُذِنَا ایا بولن پادشا در، جنت گا گیرن کشی ننگ انکی بار بشی شو دنیاننگ گینگ لگی یالی جَنَّت دَن ملکی بولر، اسکندر اورنندا دیّانی، اسکندر یالی ملک لی دیدگی در.
[478]. گلشکلی، مناسب، برابر، یعنی حضرت داود آنگربش آوازی یوقملی دی، زبوری یدمش تُیثلی ثَث بلن اوقیردی، شوننگ ثثنی اَشِدَن مریض ثغلردی، غوش اوچمذدی، ثو آقمذدی، شوننگ آوازنا جانلی و جان ثذ ذات لر جذب بولردی، جنّت گا گیرن کشی گویا حضرت داود یالی خوش آواز بولجق در.
[479]. هر کشی اوذی ننگ محبوبنی آلجق در.
[480]. یدمش تُیثلی دون گیب، بغت تختندا اوتررلر.
[481]. ع- قیمت بهالی یاشل داش، یا ثاری آلومین.
[482]. ع- گذمک، سیاحت.
[483]. ف- مداملق، همیشه، «خَالِدِینَ فِیهَا» دیگن آیت ننگ معناثی در.
[484]. ع- یُفک، ابریشم.
[485]. ع- آق انداملی غیذ.
[486]. ع-طُوبی جنّت آغچ لرندن بر آغچ ننگ آدی در.
[487]. الله تعالی ننگ مبارک دیدارنی مسلمان لر جنّت دا گوررلر. شو آیت اونگا دلیل در: «وُجُوهٌ یَومَئِذٍ نَاضِرَةٌ اِلی رَبِّهَا نَاظِرَةٌ». و شو صحیح حدیث دا اوننگ اّچن دلیل در: «اِنَّکُم سَتَرَونَ رَبَّکُم کَمَا تَرَونَ هذَا القَمَرَ لاَ تُضَامُونَ فی رُؤیَتِه».
[488]. ف- مست، پیان، عقلی گوچن.
[489]. قیامت گُرّنگ لرنا هر کم اننمثا، کافر بولب دین دن چقر و اوننگ حاتنی طلاق بولر.
[490]. ت- خداینگ بنده لری. عارف فراغی ننگ آیدمغنا گورا شو دنیانی چِن بلب، آخرت غا اِننمانی، عراق اچب، و زنا ادب، آخوند ملاّلری دُشمان توتنب، یُوران لر طنگری تبارک و تعالی ننگ گوذندن دُشَن و دوغری یول دن آذشان بدبخت لر در.
[491]. ع- میل ادگوجی، گوین بولگوجی.
[492]. ت- دنیای فانی غا اشارت در.
[493]. ت- باقی آخرت غا اشارت در.
[494]. ع- غورقی ثذلِق، هوذیرلی بولمق، یعنی دنیادا ثغ لق بلن غوی هوذیرلی یاشمق اِثلَیارِن.
[495]. ع- خدایا اِننمق، دین اسلام نی یُرک بلن قبول ادمک. یعنی آخر عمرم دا خدایی طنیب و شونگا مطیع بولیب گچمک لگمی اثلیارن.
[496]. ت- طنگری ثنی طنیب تقوا لق ادن چن مسلمان.
[497]. ف- اشک
[498]. ع- زمان آخرننگ علامتی بولغن یگرنجی مخلوق در، خدایلق دعواثنی توتب خلق لری اوذنا بنده ادمک لگا چاغرجق در.
[499].ت- زینت لاب، تیارلاب.
[500]. ع- قیمت بها داش لردن یاشل رنگ لی در، آلومین نوعی در.
[501]. ع- دجّال فاسد ننگ غرشی ثندن دُرَجَک بیک ولی در، آدی محمّد، آتاثی ننگ آدی عبدالله در.
[502].ت- بیدق، بیرق، پرچم.
[503]. ت- اورش، جنگ، حرب.
[504]. ت- اول یغدی دا، دجّال دوران وقتندا.
[505]. ت- هر ینگا گدر. پیغمبر علیه السلامنگ شو حدیثنا اشارت در: «لَیسَ مِن بَلَدٍ اِلاَّ سَیَطَؤُهُ الدَّجَّالُ اِلاَّ مَکَّةَ وَالمَدِینَةَ» یعنی هیچ بر شهر بولمذ مگر دجّال شونی دفلار مگر مکه و مدینه برمذ، یعنی همّه یرگا برر.
[506]. ت- تازادن، یمشغادن، یعنی دین بتر پثلب، فساد آنگر بشا برندا دجّال گلب اولری اوذنا بنده ادجک در، اولری دین دن چقرجق در، شوندا امام مهدی مجدّد دوراب ینگادان اولری دین غا ثلجق در.
[507]. ع- مناره دیّانی دمشق شهرندا، شرقی جانبندا، الجامع الاموی دا بولغن المنارة البیضاء در. حضرت رسول اکرم صلی الله تعالی علیه و سلم اوذی ننگ صحیح حدیثندا ثویب آیدب در: «بَعَثَ اللهُ المَسِیحَ بنَ مَریَمَ عَلَیهِ السَّلاَمُ فَیَنزِلُ عِندَالمَنَارَةِ البَیضَاءِ شَرقِی دِمَشقَ بَینَ مَهرُودَتَینِ وَاضِعاً کَفَّیهِ عَلَی اَجنَحِةِ مَلَکَینِ» یعنی طنگری تبارک و تعالی حضرت مریم اوغلی عیسی علیه السلام نی آسمان دن یرگا اِیندَرَر، حضرت عیسی دمشق شهرننگ گُن دوغرندا بولغن جامعه ثی ننگ یاننداقی آق مَنَاره غا دُشَر، اکی اگن اشک آرثندا بولب، یعنی اکی آودن دون گیگلی بولر، اکی النی اکی فرشته ننگ غانت لری اُذا غویغوجی بولن حالندا.
[508] . ت- اولردن مقصد حضرت عیسی بلن حضرت مهدی در.
[509]. بعضی روایت دا یدی یل در، حضرت عیسی اوتذ اُچ یاشندا آسمانا گوترلب در، ینا گلب یدی یل یر یُذِندا یاشاثا، اونکی عمری بلن بو عمری بیرگب غرق یل بولیار.
[510]. ت- عیسی و مهدی گا اشارت در.
[511]. ع- گوچمک، اوذق یول غا گدمک، یعنی عیسی مهدی هم اولرلر.
[512]. ف- اُوت، یردن گوگرب چقن زاد.
[513]. ت- غوریر، نم ثذ بولر.
[514]. ع- بار بولن، طفِلن.
[515]. ع- آشکار ادمک.
[516]. ت- آیدماغا، دیماگا.
[517]. ت- زاد، شئ.
[518]. اوندن ثونگرا طنگری تبارک و تعالی اولرنگ ینگثاثندن غورچق ایبرر، شول غورچق لر بلن اولر هلاک بولر.
[519].ع- الحق، طنگری تعالی ننگ توغثن دوقّذ آدی ننگ بیری در.
[520] . جبرائیل، عزرائیل، میکائیل، اسرافیل.
[521]. ع- شخ، اسرافیل تُیتگی.
[522] . ت- عارف مخدوم غلی ننگ بو گپی، پیغمبر علیه السلامنگ شو گپنا اشارت در: «یُنَزِلُ اللهُ مَطَراً کَاَنَّهُ الطَّلُّ اَوِالظِّلُّ فَتَنبُتُ مِنهُ اَجسَادُ النَّاسِ» یعنی الله تعالی یغِن یغدِرر گویا چیغ یالی یا کولگا یالی شوندن آدم لرنگ گورالری گوگرر.
[523] . ع- اچی کافر، دشِی مسلمان.
[524] . ع- عجیزغا غنیم، گیجی یتن نی هورلیان، خلقنگ حقنی اِیَّان.
[525] . ع- اَلمَلِک، طنگری تعالی ننگ توغثن دوقّذ آدندن بیری در، ملک «ایاثی» معناثندا در، یا اوذ ملکندا تصرف ادگوجی معناثندا در، اوّلقی غا گورا صفتِ ذات در. اکلنجی گا گورا صفتِ فعل در، یعنی اوذ ملکندا بار ادمک یا یُوق ادمک بلن تصرف ادیان.
[526] . ت- عارف فراغی ننگ بو گپی طنگری تعالی ننگ شو آیتنا اشارت در: «وَ نَضَعُ المَوَازِینَ القِسطَ لِیَومِ القِیَامَةِ فَلاَ تُظلَمُ نَفسٌ شَیئاً وَ اِن کَانَ مِثقَالَ حَبَّةٍ مِن خَردَلٍ اَتَینَا بِهَا وَ کَفَی بِنا حَاسِبِینَ» یعنی بذ عدالت ترذی لرنی غویرث، قیامت گُنی اُچن، بس هیچ بر نفس گا ذرّه مقدارلی ظلم ادلمذ، اگر شوننگ عملی اذَارلِک ننگ دانه ثی یالی کَژّک بولثادا هوکمان شونی حاضر ادرث، بذ حساب آلمق دا بس درث.
[527]. ع- شریعت غا اننمیان، علماء لرنگ آیدننا غولق آثمانی اولری اوذنا دُوشمان بلیان.
[528]. ت- آغلاب، چیغرب.
[529]. ع- شریعتی قبول ادن، علماءلر ثوذنی اشدب، اولری اوذنا دوست توتن کشی در.
[530]. ت- ارتیر، آینده، گلجک.
[531]. ت- غوی، آودن. عارف مخدوم غلی ننگ بو گپی پیغمبر علیه السلامنگ شو حدیثندن آلنن در: «اِنَّ اللهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الجَمَالَ» یعنی طنگری تعالی زیبا در، گورنکلی در، آرثّا غوی نی، غوی گوریان در، الله تعالی ننگ ذاتی دا گوذل در، صفاتی دا گوذل در، افعالی دا گوذل در، اسماثی دا گوذل در، شول گوذل ننگ آدنی ذکر ادن دا گوذل در.
[532] . ت- دلنگا لاَ اله الاَّ الله آیدّر دِیَّانی، شو حدیث شریف دن اقتباس در: «قُولُوا لا اله الاَّ الله تُفلِحُوا» یعنی ثذلر لا اله الا الله نی آیدنگ یغشی بغتلی بولرثنگذ.
[533]. ت- مخدوم غلی ننگ بو ثوذی پیغمبر علیه السلامنگ شو گپنا اشارت در: «وَ نَبّیُّکُم قَائِمٌ عَلَی الصِّرَاطِ یَقُولُ: رَبِّ سَلِّم سَلِّم» یعنی ثذنگ پیغمبرنگذ صراط کوفری ثندا دورب آیدر: ای بار خدایا ثن مننگ اُمّتِمی ثغ آمان ثقلا.
[534]. ت- غل کوفری، غل یالی اینچا کوفری.
[535]. ع- آق انداملی آودن غیذ، اوچماح دا مسلمان لرغا برلجک در.
[536]. ت- غُوجقلارلر، همبستر بولر لر، عیش و عشرت ادرلر.
[537]. ع- کوثر دیّانی جنّت اچندا بر آقر در، اِکِی غِرثی غِذِل دَن در، مجراثی دُرُّ و یاقوت دن در، توفرغی مسک دن ایثلی در، ثوی بل دن ثُیجی در، غاردن آق در.
[538]. ت- مخدوم غلی ننگ بو گپی پیغمبر علیه السلامنگ شو حدیثنا اشارت در: «اَنَا اَوَّلُ مَن یَقرَعُ بَابَ الجَنَّةِ» یعنی دثلاب اوچماح ننگ غفی ثنی ققب گیرجک من دِرِن.
[539]. ت- اُمِر، بولد. موندق مقصد غم و غصه در، آخرت غیغی ثندا بولغن کشی المدام بشی غم دا در.
[540]. ت- یعنی من خدایا عاشق درن، الله تعالی غا عاشق لغما هیچ شکم یوق در. خدایا عاشق بولنثنگ علوم عرفان دن اولقان پای آلب در، هلینگ هواثندا بولب بر غیذنگ عشقنا دُشِب دارلیب یُوران بولثدی، ابد بو اولی مقام لرغا یدمذدی، ولی لک منصب نی آلمذدی.
[541]. ت- یعنی دنیادا آبرای، آخر دم دا ایمانلی گچمک مقصد در.
[542]. ف- اِرثغَل، آذوقه.
[543]. ت- گَوِن، یُرَک، قصد.
[544]. ع- قصد، نیت.
[545]. ت- باقی دنیا: آخرت، قیامت.
[546]. ت- شو یلنچی، بو گلب گچر دنیا.
[547]. ع- بایر، ارباب.
[548]. ت- کلام چال چورک در. یعنی خداینگ ملکنا اننمیان ناهیل لی ذات در؟ منکرلگندن کافر بولیان در.
[549]. ع- ثث، صدا.
[550]. ع- هندوستاننگ جنوبندا بولغن بر جزیره در.
[551]. ف- ارتی، قیامت. شو آیت غا اشارت در: «وَلتَنظُر نَفسٌ مَا قَدَّمَت لِغَدٍ» یعنی نفس اویلنشثِن ارتیر اُچن ناما تیّارلدِی.
[552]. ت- دُیرلاب، شو آیت غا اشارت در: « وَالسَّمَاوَاتِ مَطوِیَّاتٌ بِیَمِینِه» یعنی آسمان لر الله تعالی قدرتی بلن اُیشِرلر و دُیرلر گویا تومر دُیرِلشی یالی.
[553]. ت- خراب، ویران. شو آیت غا اشارت در: «اِذَا دُکَّتِ الاَرضُ دَکاًّ دَکاًّ» یعنی یر آوردلمغِی آوردِلن زمانندا.
[554]. ع- یغتی، نور. شو آیت غا اشارتدر: «اِذَا الشَّمسُ کُوِّرَت» یعنی گُن نوری گِدَن زمانندا.
[555]. ف- یغِن، یغمور. نفس دن مراد: منی در.
[556]. ت- یقمق، یلِن ثچمک.
[557]. ت- اسرافیل، میکائیل، عزرائیل، جبرائیل.
[558]. ف- ثُونک.
[559]. ف- اُود.
[560]. ت- شو آیت غا اشارت در: «وَ لَتُسئَلُنَّ عَمَّا کُنتُم تَعمَلُونَ» یعنی هوکمان ثذ قیامت گُنِندا ادیان ایش لرنگذدن ثورلرثنگذ.
[561]. ف- شاهد، بوینا غویجق.
[562]. ع- بلمگی و عمل ادمگی قطعی دلیل بلن ثابت بولن بویرق در. سُنَّت دیَّانی: پیغمبر علیه السلام ننگ همیشه ادب، عمرندا بر گذک یا اکی گذک ترک ادن عملی در.
[563]. ع- پیغمبر علیه السلام ننگ شو حدیثنا اشارت در: «سَتَفتَرِقُ اُمَّتِی ثَلاَثاً و سَبعِینَ فرقةً کُلَّهَا فِی النَّارِ اِلاَّ وَاحِدَة» یعنی مننگ اُمّتم یدمش اُچ بولک بولب بولنر، بارثی اُوددا در، فقط بر فرقه ثی اُود دا دال در، اول هم اهل السنّة والجماعة در.
[564]. ت- اچیان ننگ مخفّفی در.
[565]. ت- شو آیت غا اشارت در: «سَیُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُوا بِهِ یَومَ القِیَامَةِ» یعنی غثغنب زکات برمدک مال لرنی باثم یلان ادب اولرنگ بوین لرنا چولنر.
[566]. ت- یگرنجی، شوم.
[567]. ت- شو آیت غا اشارت در: «وَ مَن اَعرَضَ عَن ذِکرِی فَاِنَّ لَهُ مَعشِیَةً ضَنکاً وَ نَحشُرُهُ یَومَ القِیَامَةِ اَعمی» یعنی هیثی بر آدم مننگ دینم دن دانثا هُوکمان شوننگ اونگشغی دار در، و شونی قیامت گُنِندا کُور ادب دیرلدرث.
[568]. ت- اکی الی دُیبندن کثک.
[569]. ت- پیداچی، نزول خور، وام با بهره.
[570]. ت- یعنی نزول خورنگ گناثی بتر اولقان در. حتی شوننگ حقندا صحیح حدیث بار در: «الرِّبَا سَبعُونَ حُوباً اَیسَرُهَا اَن ینکِحَ الرَّجُل اُمَّهُ» یعنی سودخورلغنگ گناثی یدمش درجه در، انکی بار بشِی اُوذ اناثنی نکاحلان یالی در.
[571]. ف- یُذی غرا، بی آبرای.
[572]. ف- اوطنجلی، غجالتلی.
[573]. ت- حضرت عارف مخدوم غلی بو گپی قرآن مجیدننگ شو آیتنا اشارتدر: «اِنَّ الَّذِینَ یَأکُلُونَ اَموَالَ الیَتَامی ظُلماً اِنَّمَا یَأکلونَ فِی بُطُونِهِم نَاراً وَ سَیَصلَونَ سَعِیراً» یعنی اول آدم لری که ظلم یُذندن یتیم لرنگ مالن ایَّاردی لر، تحقیق اولرنگ ایب غرِن لرنا غویَّان ذات لری اُود در، و شول آدم لر غذغنلغی آنگر بشا برن اودغا بثِم غوشرلر.
[574] . ت- ناراً ننگ تنوینی تنکیر اُچِن بولثا ناراً عظیماً دیدگی بولیار. یعنی اولرنگ غِرن لرنداقی اُود بتر اولقان در، دنیاداکی اولقان جسم دا فقط داغ در، اونگا گورا غرن لرننگ اودی داغ دک دیمک مناسب در.
[575]. ت- اِچگی، شراب.
[576]. ف- غورثق، گوث.
[577]. ف- آوی، هلاک ادگوجی.
[578]. ت- اکی اورکچلی دُیا.
[579]. ع- اذانچی.
[580]. ع- کلام الله، قرآن.
[581]. ع- دوقّذ بند، دوقِّذ مصراع.
[582]. ع- در با، آد آوازه.
[583]. ع- نادانلق، احمقلق.
[584]. ع- اوکنج، غیننچ، یعنی خداینگ یولندا بولن لر المدام آخ بلن وخ دا بولب، مقصدلری بدمذ.
[585]. ف- بلگی، علامت.
[586]. ع- کمک الی، یاردملک گویج.
[587]. ف- برابر، بش دن آیق.
[588]. ع- بلا، تلکه گورلدا.
[589]. ع- علماءلر و آخوند ملالر.
[590]. ع- اوطنج، یُذی کچی لک. یعنی علماءلر خلقنگ یگرنیان آدم لری بولدی لر، حتی اهل علم لر اوذلرننگ اهل علمدغنی آشکار ادمک گا اوطندی لر، جوان لر اولری گورن لرندا گویا غانلی لرنی گورنیالی بولب غچیارلر، و علماءلرنگ ادمانگ دِیَّان ایش لرنی جَدلَشِب ادیارلر، طوی لردا تویثلی تویثلی تلکالک لر دورد یارلر، کشی لر ناموسنی دفلاب شریعت دن چقیارلر، شو علامت لر قیامتنگ نشانی در.
[591]. ع- تلکا ایش ادمک، فتنه اوقلمق.
[592]. ع- گمراه لک، یول دن چقمق.
[593]. ع- ایل اچندا عیب گورلن ایش دن ثقلنمق.
[594]. ت- گمان دال در.
[595]. ت- ارکک کشی، دیو.
[596]. ع- خیانت ادگوجی، خلق لرغا ضرر یترگوجی.
[597]. ع- طماکین، هانطما.
[598]. ع- قناعت ادگوجی، آذاجِق معیشت غا راضی بولغوجی.
[599]. ف- هُور، عجیز، آرّق.
[600]. ع- تلکا ثانمق، عیب ادمک، ثاومک.
[601].ف- پث، ذلیل.
[602]. ع- پیر، غِرِّق، کرامتلی ولی.
[603].ت- ثانمق، حساب ادمک.
[604].ع- اِننمذلق، تَن برمذلک.
[605]. ف- آیدم شیِی، لهو آلتی. یعنی هر کم اِلنا غِجق طَمدِرا آلب بغشی لق ادثا اولی مقام لی آدم شول در، خلق یانندا شوننگ خاطری کان در، طوی لردا شولرغا کان پول برب گتررلر، شول ساز صحبتلی بغشلی طوی لر شیطاننگ مجلسی در. قرآن کریم ننگ اوتذ بیرلنجی سوره ثی ننگ آلتلنجی آیه ثندا آیدیار: «وَ مِنَ النَّاسِ مَن یَشتَرِی لَهوَ الحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَن سَبِیلِ اللهِ بِغَیر عِلمٍ وَ یَتَّخِذَهَا هُزُواً اُولئِکَ لَهُم عَذَابٌ مُهِینٌ» ترجمه: آدم لردن بر نچالری بار در نادانلق دن آیدم سازلری ثتِن آلیارلر، خلق لری خداینگ یولندن غیترمق اُچِن، والله تعالی ننگ یول نی مسخره تودمق اُچن، شول آیدم سازی گترن لر و شونگا پول برن لر شولر اُچِن غتِی هُورلیغوجی عذاب بار در. و حدیث شریف دا گلب در: «مَن مَلَأَ مَسَامِعَهُ مِن غِنَاءٍ لَم یُؤذَن لَهُ اَن یَسمَعَ صَوتَ الرَّوحَانِیِینَ یَومَ القِیَامَةِ» ترجمه: هیثی بر کشی اوذی ننگ غولق لرنی آیدم سازدن دولدرثا، قیامت گنندا شونگا اجازه برلمذ جنّت داکی آوازی یوقملی قاری لرنگ ثث لرنی اشدمک لگا. پیغمبر علیه السلام ینا بر حدیث دا آیدب در: «بُعِثتُ لِکَسرِ المَزَامِیرِ وَ قَتلِ الخَنَازِیرِ» ترجمه: من ایبرلدم غِجق طَمدرالری دَومَک اُچِن، و دُونگِّذلری اولدرمک اُچن. الله تعالی ننگ آیتندن، پیغمبرنگ حدیثندن، مخدوم غلی ننگ گپندن معلوم بولیار تُیث مسلمان آیدم ساز بلن دونگّذی ثُیملی دال. بو اکثنی کافرلر، اروس لر ثُویر. حیران غالملی در بر نچا احمق لر مخدوم غلی غا دوستلق بلدر یارلر، امّا عرق خور بغشی لرغا اولی بها بریارلر. بغشی لر بهاثنی ضرب المثل دن بلنگ: یغشی لرغا ثنا، بغشی لرغا بلا. مالنگ مسی یغشی بولر، آدم پثی بغشی بولر. یغشی دن رحمت گلر، بغشی دن محنت گلر. یغشی لر بگ در، بغشی لر سگ در. بگ بولن یغشی لق ادر، سگ بولن بغشی لق ادر. ایمانلی غا یغشی گلر، ایمان ثذا بغشی گلر. عقل لی آدم پث پال بولب یغشی بولر، احمق آدم مس حال بولب بغشی بولر.
[606]. ف- اشک.
[607]. ف- شریک. همکار. یعنی گوره لری خلق بلن در گونگل لری خالق بلن در، عشق غینغ لری اچندا در، یُرَک دا در.
[608]. ف- اوین، شادلق. یعنی جوان غیذلر توفر توفر بولب جوان ارکک لر بلن بازارلردا بیر بیرلرنا غول ثلِشِب گذمک لری قیامت ننگ علامتی در.
[609]. ت-کیک ننگ چاغاثی.
[610]. ف- آو اِتِی، اوذی بلن آو آولنیان اِت. یعنی تازا گلَن گلِن نی اُوجَا آش بشرب آکوردئون چلدِرب، هلی ارکک غتشب دورن یغدی دا اورتا چِقرِب اوینادمق لری قیامت ننگ علامتی در.
[611]. ف- بلمیان، نادان. یعنی شریعتی بلمیان عام لر (غراچی) لر اوترب خلقنگ آراثن دا قضاوت ادمک لری قیامت ننگ علامتی در. صحیح حدیث دا گلب در: «قَاضِیَانِ فِی النَّارِ و قَاضٍ فِی الجنَّةِ قَاضٍ عَرَفَ الحقَّ فَقَضی بِه فَهُوَ فِی الجنَّةِ وَ قَاضٍ عَرَفَ الحَقَّ فَجَارَ مُتَعَمِّداً او قضَی بِغَیرِ عِلمٍ فَهُمَا فی النار» یعنی اکی قاضی اوددا در و بر قاضی جنّت دا در. هر قاضی که حق نی بلب و شول حق بلب حکم ادثا شول جنّت دا در. هر قاضی حق نی بلثا قصداً دوغری حکم ادمثا، یا حق نی بلمانی حکم ادثا، شو اکی قاضی جهنم دا در.
[612] . ت- تقمق، ذور بلن اِچنا ثلمق، شو زمان ننگ آدم لرننگ اکثری تلکانی ثویَّان، فساد اِثلیان درلر، توبه ادب دولنمثالر دوزخنگ تقثی بولر لر.
[613]. ف- پیر ثذ، استاد ثذ، علم ثذ اوذندن اوذی پیر بولب خلق غا کرامت ثتِب یُوران متشیخ لر در. حضرت بایزید بسطامی آیدب در: «مَن لَم یَکُن لَهُ شَیخٌ فَشَیخُهُ شَیطانٌ» یعنی هیثی بر کشی کامل مکمل پیرنگ الندا تربیت طبمانی اوذی پیرلک دعواثنی ادثا، شوننگ پیری شیطان در. عارف فراغی آیت دن و حدیث دن پایی یوق کشی ننگ پیرلک ثدمغنِی محکوم ادیان در.
[614]. ع- آلدامق، حیله ادمک.
[615]. ت- ایرلر: یعنی دمق کوب ایرلر، اولی آرزولری غرن لری بولر.
[616]. ع- نادان، بی عقل.
[617]. ع- ایا، مالک.
[618]. ف- دوق، دولی قرن.
[619]. ع-نفسی پاکلمک.
[620]. ع- ثوثلدمق، ضعیف آیلندرمق، خوار لمق، حقیر بلمک.
[621]. ع- کافر ثانمق، کافر بلمک، کافر دیمک.
[622].ت- بررلر، آیدرلر. یعنی قیامت قایم بولب آدم لر حساب غا چکلندا تمام خلایق لرنگ اورتاثندا، حضرت رسولنگ حضورندا، الله تعالی ننگ آل نندا ناما دیب بَیلا ایش ادیانگ دِیلَندا ناما جواب برملی؟. عارف فراغی ننگ بو ثوذی قرآن کریمنگ ثَگثَن آلتلنجی سوره ثی ننگ دوقّذلنجی و اونلنجی آیه ثندن استنباط بولیار: «یَومَ تُبلَی السَّرَآئِرُ فَمَا لَهُ مِن قُوَّةٍ وَّ لا ناصرٍ» یعنی گیذلک لی سرلر آچلن گنندا و پنهان ذات لر آشکار چقندا انساننگ هیچ بر ذات غا یغدیی یتشمذ، و اوننگ اُچن هیچکم کمکچی بولمذ. بث شیلا بولثا عاقل آدم اویلنشملی آخرتی ننگ فکرندا بولملی، یلن دنیادا آل بلن اِلری گدمک لگنی گوذّملی دال.
[623]. ت- کملدور، آذلدور.
[624]. ت- دوران، هوذیرلی وقت.
[625]. ف- اوی اونگشق، اوی مشغلا. امّا بو یردا دین تشکیلاتندن عبارت در.
[626]. ت- پث ایش، ثویلمیان ایش، خلاف شرع بولن ذاد.
[627]. ت- تلکا، بیدرک. حضرت رسولنگ شو حدیثنا اشارت در: «لاَ تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّی یَکُونَ اَسعَدُ النُّاسِ بِالدُّنیَا لُکَعَ بنَ لُکَعِ» یعنی قیامت قایم بولمذ تا دنیادا احمق بخیل ننگ اوغلی، احمق بخیل غا انکی آدم لرنگ غوثی و بغتلی ثی دیلیانچا.
[628]. ع- عقل ثذ، نادان.
[629] . ت- یر ثذ دوکلن غان، شو حدیث غا اشارت در: «وَ یَکثُر الهَرج وَ هُوَ القَتلُ» یعنی قیامتنگ علامتی مسلمان لر بیر بیرلرنی اولدرمک لگی در.
[630]. ف- پِشِک.
[631]. ت- یرتغوجی وحشی حیوان.
[632]. ت- هیثی، هیقِی. یعنی شریعت ننگ ترثنا ادلیان ایش لر بتر کان در، نچه ثنی آیدب بولر؟ نچه ثنا غینانب بولر؟
[633]. ع- دهر، وقت، مراد زمانه ننگ اهلی در.
[634]. ت- تلکه لر، یگرنجی مشغلادن دوران لر.
[635]. ت- غوی، عالم، ایشان، صوفی، طالب علم، متقی.
[636]. ت- آتا بابالری اربد کشی لر، یطغی آرثّا بولمدق آدم لر.
[637]. ع- یغشی ننگ غالغی،آنگرثی پاک کشی لر، ثوی آدم لر، یعنی اصیل زاده.
[638]. ت- دُیب، اوینگ آبرایلی یری.
[639]. ت- حق نی ناحق ادمک اُچِن یا ناحق نی حق ادمک اچن برلیان زاد.
[640]. ع- فتوی برگوجی، حکم ادگوجی.
[641]. ع- مغرب ننگ دریالرندا یاشیان حیواننگ آدی در. اُول حیوان گویا نصف انسان یالی، یارتی کلاّ، بر گوذلی بر غولقلی بر ال لی، بر آیق لی در. اکثی جفتلشندا گویا کامل انساننگ شکلندا بولیار. بو گب حضرت ابن عباس رضی الله عنه ننگ حدیثنا اشارت در: «ذَهَبَ النَّاسُ وَ بَقِیَ النَّسنَاسُ» یعنی آدم لر گتدی، و آدم لر صورتندا بولغن حیوان لر غالدی. موننگ مقصدی شو زمانداقی آدم لرنگ غیرات لری و مروّت لری آیرلب، گویا نسناس لر یالی فقط صورت بولب غالن درلر دیمک در.
[642]. ع- شیطاننگ آدی در. یعنی حقیقت شیطان لر اوتیر اولرنگ یرلرنا شو زمان ننگ آدم لری شیطان لق ادیارلر. بو گپ حضرت امام محمد غزالی ننگ گپنا اشارت در: «اِنَّ شَیَاطِینَ الاِنسِ اَرَاحُو شَیَاطِینَ الجِنِّ» یعنی انسان لرنگ شیطان صفت لی آدم لری، حقیقت جن دن بولغن شیطان لری راحت آیلندردی لر. چونکه بو زمانداقی انسان لرنگ ادیان ایش لری و بولرنگ طوی لرداقی دوردیان فسادلری حقیقت شیطان لرنگ طبدریان فسادلرندن یوقری در.
[643]. ت- آرزو ادمک، هوذیرلنثم دیمک.
[644]. کشی ننگ ناموس لرنی نامشروع یول بلن دفلمک لگا زنا دیرلر. و کلاّدن عقل لری آیریان اچگی لری اچمک لگا، شراب اچمک دیارلر.
[645]. ت- عجیب، حیران غالملی. پیغمبر علیه السلامنگ شو حدیثنا اشارت در: «بَدَءَ الاِسلاَمُ غَرِیباً وَ سَیَعُودُ کَما بَدَأَ» یعنی اسلامنگ بیرق لرنی بش دا بتر گنگ گوردی لر، عاقبت دا هم اسلام احکام لری گنگ بولب غالر.
[646]. ف- دوغری، گونی، صراط مستقیم.
[647]. ف- غیشق، اگری، باطل، گمراهی.
[648]. ع- آیرلمق، یدمک، نابود بولمق. حق یولندا فنا بولن لر: انبیاءلر در و اولیاءلر در و شولرنگ یولندا بولغن علماءلر و صلحاءلر در.
[649]. ت- اوچمق، هوادا گذمک، موندن مقصد آخرت ثاری سفر ادمک در.
[650]. ع- یر جانوری. الله تعالی ننگ شو کلامنا اشارت در: «وَ اِذَا وَقَعَ القَولُ عَلَیهِم اَخرَجنَا لَهُم دَابَّةً مِنَ الاَرضِ تُکَلِّمُهُم» یعنی هر وقت اولرغا عذاب برمک وعده ثی ثابت بولثا، بذ یردن بر جانور چقررث شولر بلن گبلشر.
[651]. ع- موننگ معناثی یدلنجی فصل ننگ اُچلنجی قصیده ثندا آیدلدی.
[652]. ع- بیت الله شریفنگ الری طرفندا بولغن گژک داغ در، شو وقتدا اثری بار.
[653]. ع- کعبه شریفه ننگ دمرغذق طرفندا بولغن داغ در، شو زماندا نشانه ثی معلوم در.
[654]ـ عارف فراغی ننگ بو گپی حضرت اسماعیل حقی ننگ تفسیر روح البیان دا: «وَ لَهَا وَجهٌ کَوَجهِ الآدَمِین مُضِیئَةٌ» دیشی یالی در. یعنی دابة الارض ننگ یُذی بار گویا آدم لرنگ یذی یالی، و اوننگ یُذی یغتی لق ثچگوجی در.
[655] . ت- منگلی، پیشانی.
[656]. ف- غورق. واعظ کاشفی آیدیار: دُمش چون دُم غوچ. یعنی غورغی غوچنگ غورغی یالی در.
[657]. ت- اورش لردا غلج لر اونا توتلیان دمردن یثلن طابق یالی تگلک یثی آلت در. بو گب شیخ محمدبن احمدننگ بدائع الزهوردا «اُذُنُها کَاُذُن الفیِلِ» دیشی یالی در. یعنی غولقلری فیل دیگن جانورننگ غولق لری یالی در.
[658]. ت- هذبا، کلاّ گیلیان بورک.
[659]. ت- کلاّ گوذَّان، آدم لرنگ دفالرنا نظر ادن، هیثی غوی، هیثی تلکا دگنی بلمک اُچن.
[660]. شو حدیث غا اشارت در: «تَخرُجُ الدَّابَّةُ مِن شُعَبِ اَجیَاد فَتَمُسَّ رَأسُهَا السَّحَابَ» یعنی دابّة الارض اجیاد ننگ بر بولگندن چقر، بشِی بولد غا دگر. اجیاد مکه مکرمه دا بر مکان در.
[661]. ت- جمع بولر، اُیشر. صحیح حدیث دا گلب در: «اِنَّ اَهلَ الخِوَانِ لَیَجتَمِعُونَ» یعنی تحقیق ثچق اهل لرننگ بارثی دابة الارض نی گورمک لک اُچِن اُیشرلر.
[662]. ف- گورمک لک، بقمق.
[663]. ع- بارچه، همّا.
[664]. ت- نجات، کمک. شو حدیث غا اشارت در: «طُولُ الدَّابَّةِ سِتُّونَ ذِراعاً لاَ یُدرِکُهَا طَالِبٌ وَ لاَ یَفُوتُها هَارِبٌ» یعنی دابّة ننگ اوذین لغی آلتمش گذدر، اِیذِندَن قوغن یَتِب بِلمذ، اوندن غچن غوتلب بِلمَذ.
[665]. ع- گناه کار، یاذقلی.
[666]. ع- حضرت موسی ننگ غوین بقمغندا اوذی بلن یولدش ادن کرامتلی طیغی در.
[667] . ف- حضرت سلیماننگ پادشاه لق ادمگندا اَلِنَا دقِنن کرامتلی یُذِگی در. پیغمبر علیه السلامنگ شو صحیح حدیثنا اشارت در: «تَخرُجُ الدَّابَّةُ وَ مَعَهَا خَاتِمُ سُلَیمانَ وَ عَصا مُوسی» یعنی دابّةالارض صفا داغندن چقر، اوذی بلن همراه حضرت سلیمان علیه السلامنگ یُذگی بار در، و حضرت موسی علیه السلامنگ عصاثی بار در.
[668]. ت- ثرتمک، ثیکمک، مهر بثمق.
[669]. شو حدیث غا اشارت در: «فتَضربُ المُؤمنَ فِی مسجِدِه بالعَصا فَیظهَرُ اَثَره کالنُقطةِ ینبِسِطُ نُورُه علی وَجهِهِ و یُکتَبُ علی جَبهَتِه هو مُؤمِنٌ. وَ تَختِمُ الکافِر فی اَنفِه بالخَاتِم فَتَظهَرُ نُکتَةٌ فَتَفشُو حَتی یسوَدُّ لَهَا وَجهُهُ و یُکتَبُ بَینَ عَینَیهِ هُوَ کافرٌ» یعنی مؤمِننگ منگلاینا عصا بلن وِرر اوننگ اثری آق نقطه یالی بولب یغتثی یُذگا ییرار، و اوننگ منگلایندا شو مؤمن در دیب یذِلر، و کافرنگ بورننا یُذِک بلن مهر بثر اوننگ اثری غرا نقطه بولب یُذنا ییرار، یُذنی غرلدر، و اکی گوذی ننگ آرثِندا شو کافر در دیب یذِلر. غرا یُذلی لر بی ایمان در، آق یُذلی لر ایمانلی در.
[670]. ت- بلیان، عارف، کرامتلی پیر.
[671]. ت- غول، ال، یعنی بلیان عارف دن غول آلمق، شوندن صوفی بولمق دن عبارت در، کامل مکمل ولی گا ال برب بیعت ادن کشی هیچوقت هور بولمذ.
[672]. ت- تلکا طبیعتلی. اخلاق ذمیمه دن آرثّلنمدِق کشی، خدایی و پیغمبری اوذنا دشمان آیلندرر. شو حدیث شریف گا اشارت در: «الخُلقُ السُّوءُ یُفسِدُ العَمَلَ» یعنی تلکا غلق آباد عمل نی بوذر، اوذی نی آرثّلان بلن آرثلمدق شول گن بلّی بولر.
[673]. ت- جنّت، بهشت.
[674]. ت- دوزخ، جهنم
[675]. ت- آق، کوله رنگ.
[676]. ت- اُمِر، توذن، توت، تُثَّا.
[677]. ت- بشدن آیغا.
[678]. ع- الله تعالی نی ثویگن عارف، مقصود مخدوم غلی ننگ اوذی در.
[679]. ت- آق ننگ ترثی بولغن رنگ در. طنگری تبارک و تعالی ننگ شو کلامنا اشارت در: «فَارتَقِب یَومَ تَأتِی السَّمآءُ بِدُخَانٍ مُّبِینٍ» یعنی ثن بر گُن گا منتظر بول که اول گُن دا گونگ بلّی تُثّا یالی غرنگقی بولر. و حدیث شریف دا گلب در: «اَلدُّخَّانُ یَملَأُ بَینَ السَّمَآءِ وَالاَرضِ وَ یمکُثُ اَربَعینَ یَوماً» یعنی تُثّا گونگ بلن یَرِنگ آرثنی دولدرر و غرق گن لاب اگلنر. بو آیت بلن و بو حدیث دا گلن دخان دا اختلاف نظر بار در. بعضی لر حقیقةً تُثّا دیارلر، و بعضی لر آدم لرغا آشلق دُشِب ایمک لگا ذات طبمانی عجیزلاب، گوذلرننگ گورجی ضعیفلاب، عالم یُذی غرنگقی بولب گورنجک در، گوذلر ضعیفلاندا اَولرنا غرنگقی لق آیلنیان در.
[680]. ف- دودخانه، تُثَّالی اوی. یعنی جهان اوَّل یغتِی لق اویی بولثا ثونگرا غرنگقی لق اویی بولر.
[681]. ت- دَولر، کملر، یعنی بتر آذ اورنگار.
[682]. ت- ثان، هر برنابر، برابر.
[683]. ع- فرشته، مخلوق نوری.
[684]. ف- کلاّدن، بشدن، یغلشر معناثی آغلشر دیدگی در.
[685]. ف- یُذ آه و ناله، یُذ غلمغل، یُذ زار و تضرع.
[686]. ت- گوذلاب، فکرلنب، یعنی حضرت مخدوم غلی اوذنی مغتمق دال دا بلکا طنگری تبارک و تعالی ننگ بیک نعمتی بولغن فکرلی و فراستلی بولیانلغنی بیان ادمک در.
[687]. حضرت عارف فراغی ننگ بو گپی شو حدیث شریف ننگ مضمونی در: «وَ آخِرُ ذلِکَ نَارٌ تَخرُجُ مِنَ الیَمَنِ تَطرُدُ النَّاسَ اِلی مَحشَرِهِم» یعنی قیامت ننگ علامتی بولغن اون زادننگ اِنگکی ثونگی اُود در، اول اُود یمن یُوردِن چقر، آدم لری اُیشملنگ جای لرنا غرشی قور. بو صحیح حدیث دا آیدلن محشر شام شریف دن عبارت در.
[688]. ت- صحراء ثنا، میداننا.
[689]. ع- طنگری تبارک و تعالی ننگ صور چلمق لغا مأمور ادگن فرشته ثی در.
[690]. ع- الله تعالی ننگ قدرت بلن طبدرن تُیتگی در، المدام حضرت اسرافیل فرشته ننگ آغذندا در طنگری تبارک و تعالی ننگ دستور برمک لگنا منتظر بولب دُرن در.
[691]. ف- صفت موصوف در، یعنی غوم بولب گدن اندام دیدگی در.
[692]. ت- تازادن دیرلمک، تاذادن گوراگا روح گیرمک در، حضرت عارف مخدوم غُلی ننگ شو گپی، طنگری تبارک و تعالی ننگ، قرآن کریمنگ، اوتذ آلتلنجی سوره ثی ننگ، اللی بیرلنجی آیه ثی ننگ معناثی در: «وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَاِذا هُم مِنَ الاَجداثِ اِلی رَبِّهِم یَنسِلُونَ» یعنی اکلنجی گذک صورغا اُفلَنَن زمانندا، اولب یوق بولن آدم لر، بردن دِیرَلِب، قبرلرندن چقب، چلدلِق بلن طنگری تبارک و تعالی ننگ حضورندا طفلرلر، اسرافیل فرشته صورغا دثلابقی اُفلاندا جمیع جان دارلر اولجک در، غرق یل گچن دن ثونگرا اکلنجی اُفلَمَگِی اُفلَجَک در، تمام درغان جسدلر و غوم بولن اندام لر ینگادَان بیرگشب، جسد بولب اچنا جان گیرجگ در، عارف فراغی ننگ امید ثذ خاک تن دیَّانی شول درغاب آرادن آیرلن جسدلر در.
[693]. ف- جنّت، اوچماح، راحتلق چکملی ابدی جای.
[694]. ع- آواز، آیدم، هنگ.
[695]. ع- مرتبه، درجه، اولی لق.
[696]. ف- آیدمنگ غبدلندن ثثلندِرلیان موسیقی آلت لر، طمدرا، غجق، جاز، طبل و غیری ثثلی آلت لر، ساز بلن عرق بهشت دا حلال در امّا بو دنیادا حرام در. پیغمبر علیه السلام آیدب در: «اِستِمَاعُ صَوتِ المَلاَهِی مَعصِیَةٌ وَالجُلُوسُ عَلَیهَا فِسقٌ وَالتَّلَذُّذ بِهَا مِنَ الکُفرِ» یعنی سازلر ثثنی اشدمک لک گناه کارلک در، بغشی لر مجلسندا اوترمق لق فاسق لق در، سازلی آیدم لردن هوذیرلنمک کافرلق در، اگر شول عرق لی سازلی آیدم لری حلال بلثالر. اونگا گورا، شیطان ثویگنی بغشی، رحمان ثویگنی یغشی دیب درلر، بو دنیاننگ آیدم سازی حرام در جنّتنگ آیدم سازی حلال در.
[697]. ع- غلندر، غِرِّق، ترکِ دنیا.
[698]. ت- بجرلمش، یثلمش.
[699]. ع- دُشک.
[700]. ت- یغتثی، آیدنگی.
[701]. ع- دین بلیان لر، شریعت بلیان لر.
[702]. ع- غفی غول لر، خدمتکارلر.
[703]. ع- توفرلر، جماعت لر.
[704]. ع- زینتلی، بذگلی.
[705]. ع- گَیِم جُلورلر.
[706] . شو حدیث غا اشارت در: « مَا لاَ عَینٌ رَأَت وَ لاَ اُذُنٌ سَمِعَت وَ لاَ خَطَرَ عَلی قَلبِ بَشَرٍ» یعنی گوذ گورمگن، غولق اَشِدمَگَن، یورگا دُشمَگَن.
[707]. ت- غارلن، غتِشدرلن.
[708]. ع- ثونگی، اِنگکِی آخری.
[709]. ع- قیمتی بهالی بولغن داش.
[710]. ع- معدنی بولغن قمّت بهالی داش.
[711]. ف- توذون، غبار.
[712]. ع- جمع لون، تُیثلی تُیثلی رنگ.
[713]. ف- شره، کباب.
[714]. ف- مخفّف گوشت، یعنی اَت.
[715]. ع- مخفّف درهم، مثقال آغرملی سکّه ورلن کومش.
[716]. ف- هر بر زاد، هر بر شئ.
[717] . ف- قیمت بهالی داش در.
[718]. ت- ایث ییردر، دش یرلرگا ایث برر، حتی بهشتنگ ایثی باش یُذ یل لق یول دن گلر.
[719]. ع- جمع خَیِّر، غوی ایش ادن آدم لر.
[720] . ع- مخلوق معناثندا در، موندن مقصد طنگری تبارک و تعالی اوذی ننگ مبارک دیدارنی مسلمان لرنا گورکذمک لگی در: «وُجُوهٌ یَومَئِذٍ نَاضِرَةٌ اِلی رَبِّهَا نَاظِرَةٌ» یعنی آدم لر قیامت گُنندا، یغتی یُذلی و بگنچلی بولرلر و اوذلرننگ پروردگارلرننگ یُذلرنا بقب گویا اوندوردی گیجاننگ آینی گورشلری یالی گوررلر. و حدیث شریف دا گلب در: «اِنَّکُم سَتَرَونَ رَبَّکُم کَمَا تَرَونَ القَمَرَ لَیلَةَ البَدرِ» تحقیق ثذ باثم قیامت دا پروردگارنگذی گوررثنگذ، گویا اون دوردی گیجاننگ آینی گورشنگذ یالی. شو آیت بلن شو حدیث، خدایی گورمک اچن دلیل در.
[721]. حضرت عارف فراغی ننگ اونکی قصیده ثی جنَّت خُلُودننگ توصیفی در، اونگا آخرت دا مسلمان لر گیرر. امّا بو قصیده ثی جنَّت شُهُودننگ توصیفی در، مونگا بو دنیادا انبیاءلر و اولیاءلر گیرر. بو آیه شریفه گواه در: «فَادخُلِی فِی عِبَادِی وَادخُلِی جَنَّتِی» یعنی ای بندام ثن مننگ خاص بنده لرم دن بول، اُوثُوم مَنِنگ بو دنیاداکی جنّتم گا گیر.
[722]. شو آیت غا اشارت در : «اِنَّ اللهَ اشتَری مِنَ المُؤمِنِینَ اَنفُسَهُم وَ اَموَالَهُم بِاَنَّ لَهُم الجَنَّةَ» یعنی تحقیق طنگری تبارک و تعالی مؤمن لردن جان لرنی و مال لرنی ثتِن آلِب بدلنا جنّت برن در. حاصل کلام نفس لرنی الله ننگ عشقندا گویدرب و مال لرنی خدا یولندا خرج ادب جنّت شهودگا گیرن خاص مؤمن لر در.
[723]. ت- پاک، آرثّا.
[724]. ع- همیشه بگنجلی، خوشحال بولغن حاتن لر.
[725]. ت- اوذلب در، اولقان آغچ بولب در.
[726]. ف- میوه، ایمش.
[727]. ف- ناز، گوذ ققمق.
[728]. ف- یول، قاعدة، قانون.
[729]. ف- دلبر، معشوق، ثویگلی، بو یردا طنگری تبارک و تعالی دن عبارت در، چونکی عارف لر عاشق لر در، و اولرنگ معشوق لری طنگری تعالی در، شول معشوق دن عبارت بولب گلیان کلمه لر کان در، مثلاً: دلبر، دلدار، یار، ثودک، پری ووو.. .
[730]. ع- دِک دورمق، دیری گذمک، یعنی اگر ثن نفسنگا غولِّق ادب نفسنگی دیری ثقلثنگ جنّت شهود ثنی اثلمذ، امّا ثن نفسنگی هورلاب جهاد اکبرننگ غلجی بلن اولدرثنگ اوثوم جنّت ثنگا استقبال ادب اندی گَل باری دیب چاغرر «مُوتُوا قَبلَ اَن تَمُوتُوا» دیگن حدیث غا اشارت در.
[731]. ع- ثث، غیقلق. یعنی جنّت شهودنی ظاهر دل بلن چاغرب، ظاهر غولق بلن ثثنی اشدب بولمذ.
[732]. ف- سر، اِچ خبر، یعنی جنّت شهود ثننگ ظاهرنگی ساکت و باطننگ اویا گورثا، باطن دل بلن گبلاب ثن بلن سِرلشر.
[733]. ف- گیذلی، گورنمیان ـ یعنی جنّت شهود بو دنیادا منگلی داقی گوذلردن پنهان در، فقط باطن داقی گوذلر آچلثا گورر.
[734]. ت- دُیغی بلدرش. یعنی جنّت شهودنی هر بر آدم آنگثادلق بلن ال گا گترب بلمذ.
[735]. ت- گَوِن، یُرَک. یعنی یُرک آرزوثی فقط شونگا باغلانب شوندن اوذگاننگ ثویگثنی اونیدر.
[736]. ف- اوچمق، هوادا گذمک. یعنی یُرک جنّت شهودنگ عشقندا بولثا گورا شوننگ یولندا فنا بولر.
[737]. ف- پری اندام لی معشوق.
[738]. ع- یغدیلی، پورملی، ثِیقلی. یعنی پری اندام لی آودن عیالنگ ایذندا عاشق بولن آدم، معشوقنی ظاهری گوذلری بلن گورب هوذیرلنشی یالی، من دا جنّت شهودگا یتشب معشوقم نی باطنی گوذلر بلن گورب آنگربش هوذیر دُیغی لرمی بلدریان.
[739]. ع- اُچلنجی فصل ننگ آلتلنجی قصیده ثندا آیدلدی.
[740]. ع- آلتلنجی فصل ننگ اُچلنجی قصیده ثندا آیدلدی.
[741]. ع- شیخ عارف احمدبن سلیمان، قادری طریقت دا سلوک ایشلاب، شام شریف دا یاشاب، اوذ وقتی ننگ بیک کرامتلی، آنگربش شهرتلی ولی ثی بولب، سنه بر منگ باش(1005) هجری دا گچن کشی در.
[742]. عثمانی پادشاه لرنگ اون بیرلنجثی در. سنه هجری ننگ دوقذ یُذ یدمش دوردلنجی(974) یلندا آتاثی سلیمان پادشاه ننگ تختندا اوتریار، سنه هجری ننگ دوقّذ یُذ ثگثن اکلنجی یلندا اَلّی یاشاب دنیادن گچیار بو پادشاه علماءلرغا و فقراءلرغا و مشایخ لرغا مهربان بولب خدمت ادیار و موننگ وقتندا فتوحات اسلامی کان بولیار، شول سلیم شاه مکه مکرّمه ننگ هم شاثی در، خان شاه معناثندا در، ابن سلطان دیّانی شاه زاده دیدگی در. چونکه سلیم شاه ننگ آتاثی سلیمان شاه در، اوذ وقتی ننگ مجددی، یعنی مجدد قرن عاشر در.
[743]. ترکمان طایفه ثندن، طیفور آدلی، بایزید کنیت لی، سلطان العارفین لقب لی، بسطامی شهرتلی، سنه هجری ننگ اکی یذ آلتمش بیرنجی (261) یلندا دنیادن گچن بیک کرامتلی ولی در.
[744]. ع- حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و سلم ننگ زمانندا بولب ظاهراً حضرت رسول غا ملاقات ادمگن بیک عارف در.
[745]. ت- پیغمبر علیه السلامنگ گیمنی گیگن، چون پیغمبر علیه السلام حضرت عمر بلن حضرت علی غا طبشرب در، من اولمدن ثونگرا دونمی اویس گا گیدرب مننگ امّتما دعاء اتدرنگ، اولر هم وصیتنی یرنا یترب دونی گیدرب دعاء اتدرب درلر.
[746]. ع- اُچنجی فصل ننگ آلتنجی قصیده ثندا آیدلدی.
[747]. ف- یقه یرتق، یقه ویران.
[748]. بنی اسرائیل لردن بر پیغمبر در.
[749]. ف- یلان، اژدر بولب معجزه بولن عصا.
[750]. ع- دریا، کان ترینگ ثو.
[751]. ثوغا اوقلنن، راحتلق بلن بالق اچندا ثقلنن یونس علیه السلام در.
[752] . ف- ثیلغ تلفک، مراد زکریا علیه السلامنگ کلّه ثندن چکلن پچغی در.
[753] . دشمان الندا اولالب کماله گلن موسی علیه السلام در، فرعون ترتبیتی بلن.
[754] . دش لرغا داش اوقیلان آلت در.
[755]. ف- دولی اود، کان اود.
[756]. ف- اصل، پایه، کوک، یعنی کعبه نی ثلن.
[757]. ع- اُستا، یعنی ابراهیم خلیل الله در.
[758]. ع- اوذی اُچن کتاب بولغن.
[759]. ف- کلاننگ اورتگی، مراد جبرائیل علیه السلام در.
[760]. ع-ف- مروارید، اولقان مرجن.
[761]. مرسل لرنگ باش گوهری، باش اولوالعزم دن عبارت در. 1ـ نوح، 2ـ ابراهیم 3ـ موسی 4ـ عیسی 5ـ محمّد علیهم الصلاة والسلام. بعضی لر آلتی و بعضی لر اُون ثکّذ دیدی لر.
[762]. ع- دِلَیگوجی، شفاعت ادگوجی.
[763]. ع- گوذ تکنی، نظر ادب دورنی.
[764]. ع- محمد، احمد، مختار، اوچثی دا بذنگ پیغمبر مذنگ آدی در.
[765]. ع- اوی، مکان. مقصود جنّت شهودننگ اوی لری در.
[766]. ت- اورلن. بجرلن یعنی اُثتاثذ بول دیب بولدرلن جنت داکی نعمت لر در.
[767]. جنّت نی اَل دَن برن احمق لر، جنّت نی یونَجَا ثدِّغی در، یرنا هیچ زاد آلمانی.
[768]. ال ثذ توتلن، غول ثذ چکلن، اوق ثذ آتلن عارفنگ اوذی در. چلا ثذ غورلن یای جذبة الرحمن در، عارف جذبة الرحمن ننگ ثفنی بلن جنّت شهودگا طشلنب در.
[769]. خطردن آذشمق دنیاننگ آدم لرندن ثیلنب عزلت ادمک در، کاروان دا بولمق حقیقت عارف لرنگ گروهنا غوشلمق در.
[770]. جاندن امید اُذمک، جهاد اکبر بلن نفسی اولدرمک در. حَیَوان، کشوفات باطن غا یولغشمق در. یلدذدن یول آچمق، آذجق واردات لردن اوتب، فیوضات دریاثنا غرق بولمق در.
[771]. عارف فراغی ابتدای سلوکندن ثوذ آچب بشلیار. شربت دن مقصد: محبّت اِلهی در. دوست لردن مراد: عارف لر در.
[772]. فراغی، طنگری ثوین لر جنّت شهوددن هوذیرلنب یُوران لرنی درک ادب، اوذی ننگ غیرا غالن نی دُیِب اوکنمگی در.
[773]. نازلی محبوب دن عبارت در، محبوب جنت الهی در. یعنی جنّت شهود در. جنت الهی دن دش دُشَن حقیقت غریب در.
[774]. فیوضات الهی دثلاب لر چشمه یالی جِرلثا دا، ثونگرا لر چای یالی دشِیدی دیب دُشِندِر دگی در.
[775]. عارف فراغی بو بیت دا اوذی ننگ دثلابقی سیرندا بولغن یغدی لرنی خبر بریار. یعنی من عرفان یولنا گیرب، غتی هُورلنب انتیدم، اندام دن ات لر دوکلب، گورا دن قوّت لر غچب، اولی لرنگ اورنندا بولب آیلندم، پیدا زیانمی آنگمادم، حال یغدیمی هیچ کم بلر یالی بولمدی، بریان یُولم دن اوذم بش چقرا بلمدم. حاصل کلام عرفان سلوکی آنگربش مشکل ایش لردن در.
[776]. ف- دالی لک، مجنون بولمق لق.
[777]. ف- کَلَب، طنب، عرفان دن پای آلن آدم لر دثلاب دالی لک دوننی گیب، مجنون لق کلبنا چولنیان درلر. پیغمبر علیه الصلاة والسلامنگ: «لاَ یُؤمِنُ اَحَدُکُم حَتَّی یُقَالُ اِنَّهُ مَجنُونٌ» دیگن حدیثی گواه لک بریان در، یعنی ثذنگ هیچ بیرینگذ کامل ایمانلی بولب بلمذ تا شونگا دالی دیب آیدلیانچا.
[778]. ت- چبدرب، اِلغدِب، یُورتدِرِب.
[779]. ف- آط، ثاری آط.
[780]. ت- اِمتنِمق، هانطما بولمق، اُنس برمک. یعنی من همّت آطمی چبدرب گروه عشّاق غا غوشلدم، عارف لرنگ ایذراغندن برِب محبّت شرابنگ جامنا ال یتردم، اونگکی عرفالر یالی دوری ثندن غانمثم دا، لاینی یلاب غالدم.
[781] . حضرت عارف مخدوم غلی عشق الهی دا، کویب اود آلن گُن لرنی یادلاب، عرفان یولندا ایشلاب اولی پای آلمق غتی مشکل ایش دگنی دویدریار.
[782]. ت- گیجا، گُن بطن دن تا دنگ آتیانچا.
[783]. ع- نوبت، گذک.
[784]. ف- دورد ار، دُورد دیو کشی.
[785]. ف- غینمق، دشیمق.
[786]. ف- آیلنمق، چرخ اورمق.
[787]. ف- مجنون، دالی، یعنی دالی شکل دا بولغن ولی لر در.
[788]. ف- ولی ننگ اوغلی.
[789]. ت- جماعت، خلق.
[790]. ف- اوت رنگ، یاشل.
[791]. ف- آچق، غویی ننگ ترثی، یعنی آچق یاشل.
[792]. ع- درویش لرنگ دینج طیغِی.
[793] .ت- یفرق رنگی.
[794]. ع- دُمَّک، دهل، لنگغرا، دف.
[795]. ف- آو غوشی، آلغر، غوش اورذیان لنگغراغا طبل باز دِیَّارلر، یعنی اوّل طبل چلب غوش لری اوچریارلر اوندن ثونگرا آلغر گوبرب آولیارلر، درویش لر ذکر اچن شول طبل نی گوتر یارلر.
[796]. ع- تگلنب اوترن آدم لر، دایره غوراب اوترن آدم لر، آیلو غوراب اوترن آدم لر.
[797]. شونگا طرف یوریدلر.
[798]. ف- الم دن.
[799]. ع- غرغی دن دوقلن دُشک در.
[800]. ع- یولبرث، شیر، حضرت علی رضی الله عنه ننگ لقبی در.
[801]. ت- دَل، غریبه، ناطنش، یعنی اول حضرت رسول اکرم محمّد مصطفی صلی الله تعالی علیه و سلم اوذ پیغمبرمذ در، یاد کشی دال، هر گن دا باش وقت نمازنگ اچندا اَلسَّلاَمُ عَلَیکَ اَیُّهَا النّبِی دیب سلام برب دورندرث، اولدا و علیک السلام دیب جواب بریان در.
[802]. تاشکند بلن سیرام آرثندا بولغن اسپیجاب آدلی قریه ننگ غره لرندن بولغن بیک عارف در. اسحاق خواجه، اسماعیل آتاننگ نسلندن و شوننگ جایندا اوتردلن ولی در.
[803]. ف- آتا معناثندا در. مرادی شیخ ایمن بابا در، صدرالدین آتاننگ مریدلرندن در.
[804]. ع- گُیج اَیثی، کرامتلی در ایمن بابا اولقان مرشدلرنگ بیری در.
[805]. پیغمبر علیه السلامنگ وقتندا بولب پیغمبرغا ثتشمانی عاشق بولغن بیک ولی در.
[806]. طریقه نقشبندیه ننگ مؤسسی بولغن، قصر العارفان دا یرلشن، اولی کرامتلی کشی در.
[807]. ت- ارکک، مرد، بو یردا ولی لک دن عبارت در.
[808]. تاج خواجه ننگ اوغلی در، حکیم آتاننگ اکلنجی خلیفه ثی در. زنگی بابا دثلاب اوذ آتاثی ننگ یانندا تربیت طبیار، ثونگرا حکیم آتادن کمال غا یتب بیک ولی لردن بولیار.
[809]. ف- آدلی، مشهور، بلّی، معروف. زنگی بابا، زنگی آتا، معروف در.
[810]. ف- دورد دوست، ابوبکر، عمر، عثمان، علی رضی الله عنهم دن عبارت در.
[811]. ع- علم لی و کرامتلی کشی، پیر، ولی.
[812].ع- یگت،جوان.
[813]. ع- رخصت دعاثی در.
[814]. ت- ثبثیم ننگ مخففی در، یعنی بارینگذ، همانگذ فاتحه برنگ دیدگی در.
[815].ع- صحابه ننگ جمعی در، یعنی مسلمان بولب پیغمبرغا ثطشن آدم لر.
[816]. یعنی بیک مقام لی آدم لرنگ بارثنی گورکذدی لر و طنددی لر.
[817]. ف- دیولر پادشاثی، موندن مراد حضرت علی رضی الله عنه در.
[818]. اسلم رسول الله ننگ خدمتکاری در. خواجه، سید و آقا معناثندا در.
[819]. کان یاشان تجربه لی صحابه در، رسول الله ننگ آلندن ثانلیان در.
[820]. ف- شراب غویلیان غاب در.
[821]. ف- شرابنگ تیی، شرابنگ بولنچغی.
[822]. ع- دُوقذلنجی فلک در.
[823]. ع- ثکِّذلنجی فلک در، فلک البروج دیرلر.
[824]. ت- چلت گذدم، سریع سیر اَدِّم.
[825]. ف- بیل، اورتا.
[826]. عالم برزخ دا. یعنی اولم دن تا قیامتغا چنلی یاشلیان مکان.
[827]. ت- بوتین، بارچا، همّه ثی.
[828]. ع- گیذلی یغدی، مخفی حال.
[829]. ف- اول توفرق، یعنی انساننگ عمری توکنب دنیا سرایندن آیرلب جبروت سراینا برندا گورثی رطوبتلی غوما غارشب گدر دیدگی در.
[830]. ت- ایبرنگ، گویبرنگ.
[831]. ف- بشِنا، کلَّثِنا.
[832]. ت- بوغراننگ دولی بولغن ارکک دُیا.
[833]. ف- حضرت محمّد بهاءالدین بخاری قدس سره ننگ مشهور لقبی در.
[834]. ع- سخی لق، جوماردلق.
[835]. ف- غینمق، دشیمق.
[836]. ف- چورک، اکمک.
[837]. ف- غذل رنگ، غان رنگ.
[838]. ف- شرا، کباب.
[839]. ف- می، شراب، اِچگی.
[840]. ف- اچمک، آغذدن اچگا داخل ادمک.
[841]. ف- گوذ، گوذ گورجی، صفت و موصوف در.
[842]. ف- آغلمق، گوذ یاش ادمک.
[843]. ع- چقمق. یعنی جان چقرغا گلدی دیمک در.
[844] . ف- ثوننگ دُیبنا چوکن پلچق در. بو یردا مرادی یورک ننگ تینداکی دن خبر برمک در.
[845] . ت- دَوَرَک، یان.
[846]. ع- هَوَس، آرزو. یعنی الله ننگ عشقنا دُشدم.
[847]. ف- ثویگلی، اثلگلی، محبوب، معشوق. یعنی طنگری تعالی دن دیدار دِلَدِم، جمالنی گورمک اِثلدم.
[848]. ت- الله نی ثویگن درویش لر، طنگری تعالی غا عاشق بولغن اولیاءلر.
[849]. خدای تعالی ننگ ثویگی ثندا بولغن بنده لر المدام آرزولری الله تعالی بولب، الله تعالی دن اوذگا اشیاءلردن ال چکب حتی عیال و اوغلن اوشق لردن بیزار بولب، ایاثی ننگ عشقندا دارلیب یوران بنده لر در. اوذنگذگا دالی دیدریانچانگذ کامل ایمان لی بولب بشرمرثنگذ دیّان حدیث شونگا طبق ادیان در.
[850]. ع- اوقی، بی خبرلق.
[851]. ت- اولیاءلرنگ روح لری تجسم ادب دیش دا گورنیارلر.
[852]. ت- گوذ دن مراد قلبنگ گوذی در، منگلی گوذی دال در.
[853]. مخفّف بازار در، مرادی مجلس روحانیت در.
[854]. ع- غورقمق، تشویش ادمک.
[855] . ع- الله تعالی ننگ طرفندن یُرک لرگا علم طشلنمغی در.
[856]. ف- آیاغنا، قدمنا، مرادی اوذمی شولرغا تابع اتدم دیمک در.
[857]. ت- طنگری تعالی ننگ آخرقی ایندرن کتابی آلتی منگ آیه در، عارف ننگ بو گپی شونگا اشاره در.
[858]. ع- پادشاه، کوثر ثوی نصیب ادن کشی هوکمان آخرت پادشاه ثی در.
[859]. ع- دیش، اوقی دا گورنن احوال، حضرت رسول اکرم صلی الله تعالی علیه و سلم اوذی صحیح حدیثندا: «الرُؤیا الصالحة جزء من ستةٍ و اربعینَ جُزءً من النُّبُوَّة» دیب آیدیار. یعنی دوغری گورلن دیش پیغمبرلق ننگ غرق آلتی بولگندن بر بولک در چونکه پیغمبرلق ننگ مدتی یگرم اُچ یل در، شوننگ دثلابقی آلتی آیی رؤیا بلن در.
[860]. ت- غوی، مزّین، پاک. پیغمبر علیه السلامنگ شو حدیثنا اشارت در: «الاسلامُ نظیفٌ فتَنَظَّفُوا فانَّهُ لا یدخل الجنّةَ الا نظیفٌ» یعنی اسلام پاک آرثّا یول در، تحقیق جنّت گا گیرمذ مگر پاک آرثّا گیرر.
[861]. عارف ننگ بو گپی حضرت رسول ننگ شو حدیثنا اشارت در: « صَلُّوا خَمسَکُم» یعنی باش وقت نمازنگذنی اوقینگ ربنگذنگ جنتنه داخل بولنگ.
1. ع- ایلچی، خبرچی، طنگری تعالی ننگ طرفندن گلن یول کوکذگوجی.
2. ف- دُنگدرلن، بشی آشاق بولغن.
[3]. ع- داش دن یا فلز دن بجرلن صورت در کافرلر شونگا ثغنِر.
[5]. ف ع- غرنگقی یول.
[6]. ع- علامت، طنگری تعالی دن اِینَن کلام.
7. ف- قیامت دا گناه کارلری یقلیان جای.
[8]. ع- صحابه لق، پیغمبر علیه السلام غا مسلمان بولب ثتشمق.
[9]. ف- کافرلرنگ مقدس بلب بجرن مجسمه لری.
[10]. ت- یارلدی، بیر بیرندن آیرلدی، دَوِلدی.
[11]. ف- ذلیل، بیچاره، بد بغت، اسیر.
[12]. ف- چون ننگ مخفّفی در، کلمة ربط و تشبیه در یعنی بولردا رسول الله یالی یول کوکذن بولدی لر.
[13]. ف- مخفّف راهنمون، یعنی راهنمالر، یول کوکذن لر.
[14]. ع- ترث، مخالف، دشمان.
[15]. ع- یقین بولغوجی، اِیذغا دُشگوجی.
[16] .ع- مؤمن لر یعنی حضرت رسولنگ یقین لرننگ و تابع لرننگ آدِی مؤمن لر و مسلمان لر در.
[17] . ف- خوشحال، راضی، بگنیان.
[18]. ع- طنگری تعالی ننگ انتخاب ادنی، حضرت آدم دثلاب فرشته لر جماعتنا السلام علیکم یا ملائکة ربّی و رحمة الله و برکاته دیب سلام برب در، فرشته لر هم و علیک السلام یا صفوة الله و رحمته و برکاته دیب جواب برب در لر، شوهیلی سلاملشمق بذلرگا آتامذدن میراث بولب غالب در.
[19] . ت- کلمه تمثیل در و مثالی صفی الله، نبی الله، روح الله، کلیم الله، شولر یالی کشی لر.
[20]. ع- الله ننگ پیغمبری و خبرچثی.
[21] . ع- حضرت عیسی ننگ لقبی در، و حضرت جبریل گا هم روح دیلیان در.
[22] . ع- حضرت موسی ننگ لقبی در خدای بلن گبلشیان معنی دا در.
[23] . ع- «لَولاَکَ لَمَا خَلقتُ الاَفلاکَ» یعنی ثن بولمثنگ من فلک لری یردمذدم دیگن حدیث قدسی غا اشارت در، بو بشارت فقط محمّد علیه السلام غا خاص در.
[24]. ف- گیجا، معراج گیجا دیّانی: آسمان لرغا و اولردن یوقری مکان لرغا گدن گیجثی.
[25]. ع- ثُیگلی، اوذنا عاشق بولنن.
[26]. ع- آچلمق، گورنمک.
[27]. ف- کانی، کوبثی.
[28]. ف- پیدالی، پایلی.
[29]. ع- دادمق، هوذیر آلمق.
[30] . ع-یقینلق دُشگی، طنگری تعالی ننگ حضوری.
[31]. ع- بلند، یُوقری.
[32]. ت- مقرب لرغا اشارت در.
[33]. ع- گچن زمان لر.
[34]. ع- گچن لرنگ ایذنا ترکلن لر.
[35]. ع- ثونگرقی دوران جماعت لر.
[36] . ت- بارثی، همه ثی.
[37]. ف- یُذ بارک الله، غوی ایشنگ غرشِثِندا آیدلیان ثویگی کلمثی در.
[38] . ع- یوقری قصد، اولی نیّت.
[39]. طنگری تعالی نی اَومک در.
[40]. غیثغا، کوتا، بیان دن عاجز.
[41]. صندل لر، دوشک لر، تخت لر.
[42]. ف- آغذی یوق.
[43]. ف- دلی یوق.
[44]. ف- گوذ یاش بولغن ثُو.
[45]. ف- غیندِب، چوغدرب.
[46]. ت- ماتم تودّی، یاث باغلدی، یعنی حضرت رسولنگ گچمگی بارچا خلق اُچن اولی مصیبت در، الایتا امتنا.
[47]. ع- پیغمبر علیه السلامنگ آدی، طنگری ننگ دوستی معناثندا.
[48]. ع- الله تعالی ننگ آدی بلن آنط اچمک در.
[49] . ع- هواث لی، آرزولی.
[50] . ت- ایل بشی، حرمتلی کشی.
[51]. ت- پادشاه، رئیس، سلطان.
[52]. ت- بنده، ثتن آلما، بی اصیل.
[53]. ع- خدایی ثوین لر، الله نی اثلیان لر.
[54]. ف- آوازلی غوش.
[55]. ف- المدام، همیشه، دائم الاوقات.
[56]. ف- هنیذ آچلمدق گُل.
[57] . ع- ثن ناهیل لی آلتن ثن؟ ثنگا بهاء غویب بولمیار.
[58]. محمّد علیه السلامنگ امتی، هر گن دا باش وقت اذان دا، و نمازدا، و خطبه دا، اونی یادلارلر.
[59]. ت- ایشان لر، صوفی لر.
[60]. ف- اولیاءلر، ترک دنیا ادن لر.
[61].ف-هورِی، طیملچی لرنگ طیمل ثوریان آغجی
[62]. ف- هر یدی گن.
[63]. ت- بذلر.
[64]. ف- مخفّف هراس، غورقی معناثندا.
[65]. ع- خاص ننگ جمعی در بلّی کشی لر، بیک مقاملی آدم لر.
[66] . ع- کمک، یاردم.
[67] . ت- تلکا یغدی، اربد حال.
[68] . ع- اثلگ، مقصد.
[69] . ف- فریاد، فغان، ناله، آغی، غیقلق.
[70] . ع- دلاب آلمق، عذاب دن غوترمق.
[71] . ت- دوزخ ننگ اُثتندن ثلنن اینچا کوفری در. صراط دیرلر.
[72] . ت- آرقا، دینج، پشت پناه.
[73]. ت- بهشت، جنّت.
[74]. ف- شقائق النعمان آدلی غذل گُل در، یعنی بهشت ننگ گورکی دیمکدر.
[75]. ع- کبدردن کچراک غوم رنکلی آوازلی غوش در.
[76]. ف- یُرک ینغِنِنگ آوازی، یعنی یُذ منگ لر قمری و بلبل لر یالی یوقملی علماءلر اوننگ حدیث شریفی ننگ تأویل و تشریحندا ثوذ گبلارلر، و کتاب تصنیف ادرلر.
[77]. ف- گیجاننگ غرنگقی ثندا یلقم ثچیان زاد، تحریف ادب شام چراغ دیرلر.
[78] . ع- ایا، صاحب اختیار، ارکلی. نور حق دن مراد شریعت در، قرآن در.
[79]. ف- جن طایفثی ننگ آنگربش آودن حاتنی در. بو یردا عارف، پیغمبر علیه السلامنگ حسن جمالنی مبالغه ادب پری گا تشبیه ادیار.
[80]. ف- گذمک، آیلنمق.
[81] . ع- بنی نمیر دیارندا، بر یرننگ آدی در.
[82] . ع- کوفه و بصره عراق دا بولن شهرلرنگ آدی در.
[83] . ع- سوریه دا بر شهرنگ آدی در.
[84] . قفقاز ولایتی ننگ آدی در.
[85] . افریقا دا بر کشورنگ آدی در.
[86] . روم پادشاثی در، بویردا روم مملکتی مراد در.
[87] . ف- ایران دا بر شهرنگ آدی در.
[88] . ف- ایراننگ قدیمقی پایتختی در.
[89] . عبری کلمه در غلا معنا ثندا، خیبر مدینه منوره ننگ غیرا طرفندا بولغن بر غلا در.
[90] . افغانستان دا بولغن بر شهر دا.
[91] .هندوستان دا بر شهرنگ آدی در، لکنهو، لکنهو دیرلار.
[92]. اردبیل ایلاتندا بر یوردنگ آدی در.
[93]. ع- جمع راهب، یعنی دنیانی ترک ادن لر، عابدلر، خدای دن غورقیان لر.
[94]. ع- فقط پیغمبر بولغن کشی گا برلن خارق العاده پای در.
[95]. ع- ثمود طائفه ثندن بولغن پیغمبر در.
[96]. ت- دُیاننگ بر نوعی در، حضرت صالح علیه السلامنگ معجزه ثی بلن بُودلاب داش دن چِقن.
[97]. ف- حضرت نوح پیغمبرنگ بَد دعاثی بلن دنیاننگ یُذنی ثُو آلب، ایمان ثذ انسان لر غرلب در.
[98]. ف- یکا، یلنگوذ، بی همراه.
[99] . قصص دا آیدلن عوج ابن عنق ننگ قصّه ثنا اشارت د. طوفان اوننگ دیذنا یدمان در.
[100]. ف- یولبرث، حضرت علی ننگ لقبی در. عربی اسدالله در.
[101]. ع- حضرت علی ننگ مِنیان قاطرننگ آدی در.
[102]. ت- بغشلان، بَرَن.
[103]. ع- اولقان ایش، بشدقلِق، سردارلق.
[104] . ترکستان دا بر شهرنگ آدی در.
[105] . ارمنستان د ا بر شهرنگ آدی در.
[106] . گرجستان دا بر شهرنگ آدی در، حضرت عثما ننگ وقتندا فتح بولغن.
[107] . قدیم دا اولقان امپراتوری (پادشاهی) بولغن کشورنگ آدی در حتی آسیا و اروپا و افریقا قاره لرنی غابان، پایتختی قسطنطنیه در.
[108] . ع- عراق کشورننگ پایتختی بولغن بیک شهر در.
[109] . ایران یوردندا بولغن بر ولایت ننگ آدی در، خراساننگ الری یوقرثی.
[110] . ایران ننگ اصفهانی آدلی شهرننگ گُن دوغرندا، کرمان آدلی شهرننگ غیراثندا بولغن کویرننگ گُن بطرندا بولغن بیک شهرنگ آدی در.
[111] . ایران دا بر بیک شهر در.
[112] . سوریه یوردی و غِرلری در.
[113] . عراق دا، دجله ننگ کنارندا بولغن بر شهر در.
[114] . اردبیل ننگ یانندا بر اوباننگ آدی در.
[115] . چین ملّتی ننگ قدیمقی آدی در.
[116] . ترکستان دا، جیحون دریاثی ننگ آنگرثندا بر دُذِنگ و شوندا یاشیان ایل لرنگ آدی در.
[117] . اروپا، الایتا فرانسه ننگ قدیمقی آدی در.
[118] . کرمان شاه دا صحنه بخشندا دینور اوبالرندن بر اوباننگ آدی در.
[119] . آسیاننگ الری ثندا بر دولت ننگ آدی در.
[120] . هند بلن سیستان آراثندا پاکستاننگ غربی ایالاتندا معروف ولایتنگ آدی در.
[121] . هندنگ الری ثندا داغلق شهرلرنگ آدی در.
[122] . ع- یُول، دورد یول دن مراد: حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی، شو مذهب لر در.
[123] . ع- دریا، دنگذ. شول دورد مذهبنگ سرچشمه آلب بیرگشیان یری پیغمبرمذ محمّد علیه الصلاة والسلام در، دوردثی ننگ دلیل لری شول عزیزننگ قولی و فعلی و تقریری در.
[124] . ف- ایذ غا دُشمک و تابع بولمق.
[125].ع ـ جام غولیندا بولغن غلاننگ آدی.
[126].ع ـ خیبر غلالرندن بر غلا در.
[127]. غرا یشلو اوبالرندن بر اوبا در زنجان ایلاتندا.
[128]. بغداد بلن کرمانشاه ننگ آرثنداقی بلوکنگ قدیمقی آدی در.
[129] . بوکان ایلاتی ننگ اوبالرندن بر اوبا در.
[130] . آسیا قاره ثی ننگ دمر غذق توتلغا ثندا یاشیان ایلات در.
[131] . هلند ایلاتی ننگ اِلِری گُن بطرندا دریا کنارندا بولغن ولایت و شهر در.
[132] . استرالیا ننگ پایتختی در.
[133] . ت- مخفّف بلّی یعنی معلوم و آشکار.
[134] . ف- غوی ایثلی یفرق، موندن مراد حضرت رسول اکرم صلی الله تعالی علیه و سلم ننگ ذاتِ شریفی و مبارک وجودی ننگ ایثی در، بو ایث بارچه ایث لردن خوشبوراق در، اوننگ اُچن حقیقت گُل و چندن یوقملی و ایثلی موجود، شوننگ وجود مبارکی در.
[135] . ف- آسیاننگ گن بطرندا یرلشن ایران آدلی مملکت ننگ اکثر اهل لری در.
[136] . ف- ایران فارس ننگ تأکیدی در. حضرت عارف فراغی ننگ گب لری شو یردا مجاز مرسل قبیله ثندن در، یعنی حقیقت دا ایرانی آتش پرست لکدن آیرب اسلام غا گترن حضرت عمر بولثادا، اصل سبب مکتب محمّدی در. اوننگ اُچِن فتح نی سبب گا نسبت برب ایرانی ثن فتح ادّنگ دیّار. شوننگ یالی شول ثانلغن یوردلرگا هم پیغمبر علیه السلامنگ سیر ادمگی، سیر مکتبی در، یا سیر روحانی در، اگر سیر جسمانی مراد بولثا حتماً سیر معنوی سرّی در، سیر جسمانی ظاهری دال در، چون پیغمبر علیه الصلاة والسلامنگ جزیره عرب دن چقمقلِغنی هیچ بر تاریخ نقل ادمیار.
[137]. افغانستاننگ پایتختی در.
[138] . ع-عارف لر، خدایی ثُیّان لر، ولی لر.
[139]. ع- آشکار، بلّی.
[140]. ت- بولب.
[141]. حضرت موسی شوننگ اُثّنِا چقب، طنگری بلن گَبلَشیان داغی در.
[142] . ت- اَرِین، آورنن. طور داغی طنگری ننگ نظرنا تاب گترمانی آردن گدب در.
[143]. ع- پیغمبر علیه السلامنگ منن آق رنگ لی آیق اولغی در اسراء گیجاثندا، بتر آقلغی جهتلی بُراق دیدی لر.
[144]. ع- پیغمبر علیه الصلاة والسلامنگ معراجی گیجاثندا اُثتِنا مِنِب گدن دُشگ ننگ آدی در.
[145]. ع- دوقّذلنجی فلک، اولقان فلک در همَّثنی غابیان.
[146] . ت- باردی. پیغمبر علیه السلامنگ مکه دن بیت المقدس غا برنی کتاب بلن سنّت بلن قطعی در. بیت المقدس دن آسمان غا چقمغی حدیث مشهور بلن ثابت در. آسمان دن عرش غا یا بیلکی یرلرگا گدمکلگی حدیث آحاد بلن ثابت در. اوّلقی غا انکار ادن کافردر، اکلنجی گا انکار ادن فاسق در، اُچلنجی گا انکار ادن گناه کار در.
[147]. خلق لرغا رزق یترماگا مأمور بولن فرشته.
[148]. اکی گذک صور چلمقلغا مأمور بولن فرشته، اوّلقی ثندا همّه خلق اولر. اکلنجی ثندا همّه خلق دِیرَلَر.
[149]. خلق لرنگ جاننی آلمقلغا مأمور بولن فرشته.
[150]. پیغمبرلرغا وحی گتریان فرشته.
[151]. ع- جنّت دا بر چشمه ننگ آدی در.
[152] . ع- بودا اونکی یالی اوچماحنگ چشمه ثی در.
[153]. ع- آخرت دا محمّد علیه السلام غا و اُمّتنا خاصلنن حوض، یا جنت دا بولغن آقر در، ثوی ثُیددن آق، بل دن ثُیجی، بر اچن ابد ثوثمذ.
[154]. ت- آرنا، یاب، آقر.
[155]. ع- پیغمبر علیه السلامنگ یوقرقی فلک لرگا چقمغی در، یوقرقی بیت دا عرشا آشدی دیمگی شو معراج دن عبارت در، کوب آدم لر مونگا اِننمانی دین دن چِقن درلر.
[156]. ت – بوثغا، غفی.
[157]. ع- ربع مسکون بولن یرننگ یدی بولک دن بر بولگی در.
[158]. ف- اولقان آبادی، بر یردا تکلن کان اوی لر آرثی کوچلی.
[159]. ت- اُیشِردی لر، موندن مراد مجتهدلرنگ تدوین اَدَن احکام لری در، و مصنف لرنگ دُذَن کتاب لری در.
[160]. ف- آیا منگذش، آودن.
[161]. ت- خیرلی، برکتلی.
[162]. ع- دوستم، ثویگلیم.
[163] . ف- کتاب بشی، یعنی هر کتابنگ بشِندا شونگا صلوات آیدلیار.
[164] . ع- بیدق، یعنی اسلام بیدقندا «لا اله الاالله محمّدٌ رسول الله» بار در.
[165] . ع- عرش و کرسی آسمان لر بلن دوقذ در.
[166] . ع- انسان و آدم اوغلی ننگ ایلچثی در یعنی پیغمبر.
[167] . ع- آرتقمچ یعنی پیغمبر علیه السلام بارچا پیغمبرلردن آرتقمچ در.
[168] . ف- آی، یعنی ثن یغتی لرنگ یغتراغی ثن.
[169] . ت- غوی، افضل، انایی.
[170]. ع- گوتر گوجثی، ثقلاغوجی.
[171]. ت ـ دیغ، ستون، پایه.
[172]. ع- یدلنجی آسماننگ اثتندا بولن بر جسم در. اُوذندا، اونکی بولب گچن لر و اندکی بولجق زادلرنگ بارثی یذِیلن.
[173]. ع- گونگ، آسمان.
[174]. ع- گناهکارلرنگ دلگچثی.
[175]. ع- دنیاننگ اوّلندن تا آخرنا چنلی دوران آدم لرنگ دیرلب بر یرگا اُیشن وقتی در.
[176]. ع- درجه ثی یوقری.
[177]. ف- گیجاننگ اوّلی.
[178]. ع ـ گیجاننگ آخری.
[179]. ت- اثلگ، آلقش.
[180].ع- دلگ دن بدل در خواهش و تمنی معناثندا در.
[181]. ع- پادشاه، سلطان.
[182] . ع- نادان، احمق، دُشِمثِذ.
[183] . ت- قیمت، ارزش.
[184] . ع- معنا دُشمَدِک اوغلنجِق، اوذی ننگ خیرنی و زیان نی بلمیان احمق کشی دن عبارت در.
[185]. ع- پیغمبر، الله تعالی ننگ ایلچثی.
[186]. ع- رحمتی اولقان، (وَ مَا اَرسَلنَاکَ اِلاَّ رَحمَةً لِلعَالَمِینَ) دیگن آیت غا اشارت در.
[187]. ع- اَوگی، مغتمق. طنگری تعالی پیغمبر علیه السلام نی(اِنَّکَ لَعَلَی خُلُقٍ عَظِیمٍ) دیب اویار.
[188]. ع- ثویگینگ، اِثلگنگ.
[189] . ت- روح، دیرلک.
[190] . ف- بدن، گورا.
[191] . ف- دنیا، عالم، (یُسَبِّحُ لَهَ مَا فِی السَّمواتِ وَ مَا فِی الاَرضِ) دیگن آیت غا اشارت در.
[192]. ع- آق، جنت ننگ آق انداملی غیذی مراد در.
[193]. ع- اوچماح لرنگ ثقچثی ننگ آدی در.
[194]. ع- حرمتلی، ثِیلغلی، بلند مرتبه.
[195] . ع- قرآن دن یگرملنجی سوره ننگ آدی در(ما اَنزَلنَا عَلَیکَ القُرآنَ لِتَشقی) دیگن آیت غا اشارت در.
[196]. ع- قرآن دن اوتذ آلتنجی سوره ننگ آدی در(اِنَّکَ لَمِنَ المُرسَلِینَ عَلَی صِرَاطٍ مُستَقِیمَ) دیگن آیت غا اشارت در.
[197]. ع- قرآن بولگی، ری ننگ اُثتنی اشباع ادلن ضرورت شعر جهتلی.
[198] .ع- دوست، محبوب.
[199] . ع-پیغمبر علیه السلامنگ اسرا گیجاثندا منن آیاق اولغی در.
[200] . ع- غوی یر، مکّة مکرّمه مراد در.
[201] . ف- آیمق، غِثغنمق.
[202] . ت- زادی یوق، آخرت آذوقه ثی یوق، ثواب ثذ کشی.
[203] . ت- دارلتدی، مجنون ادّی.
[204] . ع- عقل ینگلیمک، دیوانلق.
[205] . ت- گورمک، دیدارلشمق.
[206]. ع- فدیه برمک، اوذنی غوترمق اُچن بر زاد بغشلمق. بو یردا حضرت عارف مخدوم غلی فراغی اوذی ننگ محمّد علیه السلام اچن فرط محبّتندن و آنگربش عاشقلغندن خبر برب، اگر مننگ یُذ جانم بار بولثادی فقط ثننگ بر گذک گل یُذنگی گورمکلک اچن فدا ادردم دیب آیدیار.
[207] . ف- اُطنجلی، خجالتلی.
[208] . ع- گناهکار، یاذقلی.
[209] . ع- دُذدا یاشیان، گینگ میدان دا گُذران گچریان، حضرت عارف مخدوم غلی ننگ آتاثی ننگ آدی دولت محمّد ملا در. دولت محمّد ملا ایراننگ ترکمان صحرا ثندا دوراب، علم پاینی دَوَرَک لرگا گدب آلندن ثونگرا، ینا گلب اوذ ایلاتندا عمرنی توکدب، ترکمان صحراننگ اترک آدلی آقرننگ، آق طوقی آدلی اولم ننگ، غرّی ملا آدلی گورستان ننگ غونم بشی بولب یتن در.
[210] . ف- اصیل کشی، ارکلنن، نجیب بولغن، امّا بو یردا حضرت رسول اکرم محمّد مصطفی صلی الله تعالی علیه و سلم ننگ دولت محمّد ملا اُچِن دقن لقبی در.
[211]. ع- حق پیغمبر، آدی حبیب در، یعنی محمّد علیه السلام در.
[212]. ت- اولیاءلر، دنیانی ترک ادن لر.
[213]. ع- منگ گیجادن آرتق بولن حرمتلی گیجا.
[214] . ع-گذمک، یول یوریمک.
[215]. ع- دُذ، میدان، آفریقاننگ غیراثندا گینگ یر در.
[216] . ف- آیلنمق، آغترمق.
[217] . ع- بنی اسرائیل لرنگ آنگرقی آتاثی بولغن خلیل الله لقبلی پیغمبر در.
[218] . ع- بنی اسرائیل لرنگ بشقی اناثی بولغن، ابراهیم خلیل الله ننگ حاتنی در.
[219] . اکی منگ باش یُذ توغثن آلتی یل هجرت دن اونچا گچن پیغمبرنگ آدی در، لقبی اسرائیل در، اسرا عبد معناثندا در یعنی عبدالله دیدگی در، عبری لغتی در.
[220] . ع- فلسطین دا بر منطقه در.
[221] . آفریقاننگ غیرا گن دوغرندا یرلشن بر مملکت در.
[222] . اکی منگ باش یُذ اُوتِذ اِکی یل هجرت دن اونچا گچن پیغمبرنگ آدی در.
[223]. یوسف پیغمبرنگ حاتنی در.
[224] . ت- دنیا، جهان.
[225] . پایا، اصل، کوک.
[226] . ع- عرب لرنگ بنی عامر آدلی طایفه ثندن دوران عاشق در، اوننگ آدی قیس در، ثگثن هجری ننگ دَوَرَگندا گَچَن در.
[227] . ع- شول قیس آدلی مجنوننگ معشوقه ثی در، لَیلی آخری الف در.
[228] . ف- اتک نی، آثتنی.
[229]. ف- داش یُونن و داغ غذن کشی ننگ آدی در.
[230]. ف- ارمنستان پادشاثی ننگ غیذی در، فرهاد شونگا عاشق بولب در، شیرین غیذی تاریخ میلادی ننگ باش یُذ توغثن لنجی یلندا پادشاه بولن خسرو پرویز آلب اوذنا عیال ادنب در. خسرو فرهادننگ شیرین گا عاشق لغنی آنگب، اونگا بیستون داغی کومک لگی بُیرق برب در، فرهاد عمرنی داغ غذمق بلن مشغول ادن یغدی لرندا، یلن دن شیرین اولدی دیب خبر برلن دا اُوذنی داغ دن اوقلاب هلاک بولب در.
[231] . ت – اگرلدی، بوکرلدی، غرّدی.
[232] . ع – بتوی، کمثذ یعنی رسول الله نی ثویمگم و اونی آرزو ادمگم نهایت غا یدمدی.
[233] . ع ـ داستانی بولغن عاشق ننگ آدی در.
[234] . ع – داستانی بولغن معشوقه غیذنگ آدی در.
[235] . ف – دورد بُرج در، چار مخفف چهار در.
[236] . ع- عربستاننگ الری ثنداکی کشورنگ آدی در.
[237] . ع- گلشاه آدلی غیذنگ عاشقی ننگ آدی در.
[238]. ورقه آدلی کشی ننگ معشوقه ثی بولغن غیذ در.
[239] . ف- عاشق داستانی.
[240]. ف- معشوقه داستانی.
[241] . ع- اوذی ننگ عمری تا قیامتغا چنلی اوذقلشن کرامتلی ولی در، یا معجزه لی پیغمبر در. اوننگ آدی بَلیا در، لقبی حضر در، کنیتی ابوالعباس در، آتاثی ننگ آدی ملکان در. هر کم شو دورد کلمه نی بلب یادندا ثقلثا هوکمان مسلمان گچر.
[242]. ف- درویش لر هدیه ثی، اولیاءلرغا آیدلن ناز، صدقه.
[243] . ع- مکلف اوذی ننگ مرادنا یدمک اُچِن بویننا واجب آیلندرن زادی، مثلاً غایبم گلثا دُیَام صدقه بولثن دیّار. موننگ شرایط لرنی( لزوم الاقتصاد) آدلی کتابم دا غوی دُشنک بردم.
[244]. عذرا آدلی غیذغا عاشق بولغن کشی ننگ آدی در. عاشق داستانی.
[245]. وامق آدلی کشی ننگ معشوقه ثی در.
[246]. روم، اولقان امپراتوری بولغن یوردنگ آدی در، قدیم دا آسیا و اروپا و آفریقا شوننگقی در.
[247]. ع- یر، یورد، ایلات.
[248].ف – هواس ادمک، مایل بولمق.
[249]. آرزو آدلی غیذغا عاشق بولن یگت ننگ آدی در، عاشق داستانی در.
[250]. ت – قنبر آدلی کشی ننگ معشوقه ثی در. بو شعردا جناس غا رعایت بولب در.
[251] . ت- مشارالیه شول عاشق و معشوق لر.
[252] . ت- کیب لی و هوذیرلی گذران، و صفالی عمر.
[253] . ت- کمکچی، آرقا چقیان دوست، غولنگ توتن غرندش.
[254] . باهر وزیرنگ اوغلی در.
[255] . بابا خان آدلی ططر پادشاثی ننگ غیذی در، زهره طاهر اکثی عاشق و معشوقه داستانی در.
[256]. ت- حسن وزیر آدلی کشی ننگ اوغلی در.
[257]. ت- دیار بکر پادشاثی بولغن شاه عباس پادشاه ننگ غیذی در. شاه صنم غریب عاشق و معشوقه داستانی در. حضرت عارف مخدوم غلی فراغی آنگربش بلیغ بولنثنگ یورگنداکی پیغمبر ثویگثنی دوشندرمک اچن اوذنی شول عُشاق افسانه لرغا تشبیه ادب حضرت صاحب رسالت نی شولرنگ معشوقه لرنا منگذدیار.
[258]. زال اوغلی بولغن بیک پهلوان در، زابلستان ایلاتندن در، رستم زال دیب مشهور در. حضرت عارف فراغی ننگ رستم لر دیب جمع ادمگی رستم لر کان بولمغنا اشارت در. فرخ ننگ دوغن ننگ اوغلی خسرو پرویز ننگ سرداری بولغن رستم. اردشیر پادشاه ننگ اوغلی بولغن رستم. جهان گیرننگ اوغلی بولغن رستم خان. هرمزننگ اوغلی بولغن رستم. مقصود بگ اوغلی بولغن رستم بگ. سلطان سلیماننگ وزیری بولغن رستم پاشا. فخر الدولة ننگ اوغلی بولغن رستم، و بولردن بشغا هم رستم آدلی شخصیت لر کوب گچن در.
[259]. ت- هنی؟ نیرادا؟
[260].ت – آودن، گورنکلی، بو کشی دن مراد پیغمبر علیه السلام در.
[261].ف- گدمک، یول یوریمک، موندن مراد پیغمبر علیه السلامنگ مکه دن مدینه گا هجرت ادمک لگی در.
[262].ف – کلاّ، بش، یعنی هر کم پیغمبر علیه السلام نی حقیقت طنین بولثا هوکمان اونی بشِنا تاج آیلندردی، حقیقت طنیمدق لر اوندن محروم غالدی لر.
[263].ف- گوذ، یعنی گورمدک دن مقصد، اونگا ایمان گترمدک در.
[264].ع – گب، ثوذ، موندن مراد قرآن مجید در.
[265].ع – کریی، بهاثی، موندن مراد کلام الله غا ایمان گترن آدم غا برلجگ پای در.
[266].ع – ثغلق اویی، دارالسلام ثکّذ اوچماح ننگ بیری ننگ آدی در.
[267].ع – عامّة ننگ جمعی در، عامه بارچا خلق معناثندا در.
[268]. وقت ایثی. یعنی محمّد علیه السلام جمیع زمان دا خلقنگ پادشاثی بولدی. یعنی گچن شاه لردا هیچ بر شاه یوق در اوذی ننگ آدی آدم لرنگ دلندا هر گن دا هر مکان دا غیغرلب دورن محمّد علیه السلام دن بشغا، فقط محمّد علیه السلام بار در.
[269].ف -ثویگلی و اِثلگی، موندن مراد طنگری تعالی در.
[270] . ت- مرحله مرحله، دثلاب مکه دن بیت المقدس غا بردی، اوندن آسمان لرغا چقدی، اوندن عرش اعلا آشدی.
[271] . ت- دلمک، بولمک، شو مسئله دا فلاسفه لر آسمان لرغا خرق و التیام بولمغی محال در دیب گمراه بولن درلر، عارف فراغی ننگ شو گپی شولرغا رَد در.
[272] . ت- عیالنگ آدمثی، امّا بو یردا محمّد علیه السلام مراد در. چونکه حقیقتاً ار، حقیقت ارکک، حقیقت غیرات لی شول سرورمذ در.
[273] . ف- هنیذ آچلمانی تازه هورلان گُل.
[274] . ع- مکه بلن مدینه ننگ آراثندا بر اوباننگ آدی در مدینه یقین راق.
[275] . ت- دَوَرَگِن دا، اطرافندا.
[276] . ف- بنگ چکب مست بولیان، کلاّثی گوچیان، یُرگنا غورقی دُشمیان.
[277] . ت- ثوشمق، غینچلق گورمک.
[278] . ف -غرا هاملی انسان لر، اندامی غرا آدم لر.
[279] . ت- غیش بلن ایرگا تکلن دمر حلقا.
[280] . ع- ابوطالب ننگ اوغلی، پیغمبر علیه السلامنگ کورکنی و دوغن اوغلنی، اسلام باطری، دوردلنجی خلیفه.
[281]. ع- اولشگوجی، اولشمک اُچن میدانه چقن. امّا بو یردا داستانی و افسانه ای پادشاه در.
[282] . ع- غورقی، هلوِد، آلدا، چونکی مقاتل پادشاه ننگ بویی غرق گذ گُیجلی کافردی.
[283] . ت- ثوش، اورش، دَوِش ننگ واوننگ کسره ثنی اشباع ادملی تحسین وزن اچن. حضرت علی اوننگ کلا ثن کثب اولدردی.
[284]. ف- دنگ، برابر، شعردا چال چورکلک بار در. یعنی اولرنگ آلتن دن و کمش دن ثلنن غلالری یقلب یر بلن برابر بولدی.
[285] . روم ایلات لری.
[286]. هند ایلات لری.
[287]. افغانستاننگ غیراثندا بولغن بر ولایت در.
[288]. ت- خزر دنگذی بلن سیبری ولایتنگ آرثندا بولغن گینگ ولایت در.
[289]. ع- اقلیم: ربع مسکون توفرق ننگ یدی دن بیری در، یدی اقلیم دن مراد ربع مسکوننگ بارثی در. محمّد علیه السلامنگ یدی اقلیم غا خان بولشی: محمّد علیه السلامنگ گترن دینی یدی اقلیم غا ییردی دیمک در. رومستانا و هندستانا و بدخشانا غلج وردی دیمک دن مرادی: ما یؤل اعتباری بلن در، ثونگرا صحابه لری غلج بلن اول یوردلری فتح ادن در. امّا ترکستان غلچ بلن فتح بولن دال در بلکه تبلیغ بلن اسلام نی قبول ادن در، حتی اکی یُذ منگ نفر بر آینگ اچندا اولردن مسلمان بولب در، اوننگ اُچِن مبلغین اسلام اول ترک لرگا، تُرک ایمان دیب درلر یعنی ورش ثذ ایمانی قبول ادن ترک و ایمان غا خاصلنن ترک دیدگی در. شول ترک ایمان ینگلیب ترکمان بولب در. عارف فراغی ننگ ترکستانا غلچ چلدی دیمک دن مرادی، تبلیغ غلجی در، دمر غلجی دال در.
[290]. ف- آهوی مُشک آدلی کیک ننگ گوبگندن آلنن عطر در.
[291] . ع- عنبر آدلی بالق ننگ غرنندن آلنیان غوی ایثلی عطر در.
[292]. ت- اوینچا، جلو، اوّل.
[293] . ت- تیارلندی، شیلندی، تتارک توتدی.
[294]. ف- ورشندا، ثوشندا.
[295]. ت- توذن، ثوِرلن غوم.
[296]. ف- ارلر بشی، ارکک لر شاثی، حضرت علی کرم الله وجهه ننگ لقبی در.
[297]. ت- غذغلت رنگ، غونگر رنگ.
[298]. ت- غان دوکدی لر. بدرنگ ورشی سنه هجری ننگ اکلنجی یلندا رمضان آیندا بولب در، شول ورش دا مسلمان لرنگ ال لری الری بولب یدمش باترلرنی اولدرب، یدمش دیولرنی اسیر ادب درلر شول ورش دا مسلمان لردن اون دورد کشی شهید بولب در.
[299]. ت- اونگ طرف غا، دوغری یُول غا.
[300]. ت- غیشیق طرف غا، باطل یُول غا.
[301]. ع- پادشاه، گلجک مصراع داقی دقیانوس ظالم در.
[302]. ت- بشی آشاق، انگلب اُوتِرن.
[303] . ع- کمکچی، مصلحتدار، موندن مراد یملیخا در.
[304] . میلادی تاریخ ننگ اِکِی یُذ دُوقذلنجی یلندا، روم امپراتوری بولب خدای لق دعواثنی ادن پادشاه در. اصلی آدی دقیوس در دقیانوس محرّفدر.
[305] . ت- کم لر، کشی لر، نفرلر.
[306] . یدی ولی ننگ بیری بولغن چوپاننگ اتی در، آدی قطمیر در.
[307] . بو بیت یدی ولی ننگ قصه ثنا اشارت در، دقیانوس پادشاه ننگ دورندا اوننگ ثویگلی بنده لری وفادار وزیرلری آلتی کشی دی، یملیخا اولرنگ بشدغی دی. گن لردا بر گن غفی غل لرنگ بیری گلب دقیانوس غا، فارس غوشن لری گیجا گلب یوردنگا دولب در دیب خبر برندا، دقیانوس غتی غم بولب بشنی اتک ثلدی حتی دفاثندن تاجی یرگا غچدی. موننگ بو یغدینی یملیخا گوردی، اوترب فکرلندی، اگر بو خدای بولثا هیچکم دن غورقملی دال و هیچ زادی غیغی ادملی دال دیب موندن داندی بیلکی وزیرلری هم داندردی، بولر آلتی وزیر بولب اوغرینچا غچدی لر یولدا بر چوپان یولقدی مونی هم اوذلرنا اَوِردی لر و بولرنگ ایذلرنا چوپاننگ اتی هم دُشدی، حاصل کلام ثکّذ جان بولب بر غوق دا گیذلنب یتدی لر، اُچ یذ دوقذ یل گچن دا بولر اویندِی لر، یملیخا چورک گترماگا شهرگا گتدی برندا بو هیچکم نی و هیچکم مونی طنیمدی شول وقتقی پادشاه ننگ یاننا آلب گلدی لر، یملیخا بشندن گچن ایش لری آیدندن ثونگرا پادشاه موننگ دقیانوسنگ دورنداکی غچن مسلمانلرنگ بیریدگنی بلدی و مونگا کوب حرمت ادّی، بیلکی یولدشلرنگی آلب گل دیب ایبردی، یملیخا غوق غا گیرب جریانی دُشندرن دا یدثی دا ال لرنی گوترب الله تعالی دن ای بار خدایا هیچکم بذنگ یغدیمذغا یتک بولمثن بذلری اونکی حالمذغا غیطر دیب دِلَدِی لر، اولر ننگ دعاثی مستجاب بولب خلق دن مستور بولدی لر. اینها عارف فراغی ننگ اوّلی ترثا در دیّانی: اولر اوّلقی یغدی لرندا مشرکدی لر، آخری ثغا دیّانی: مشرکدن مسلمان لغا اورلب گیذلندی لر، ملک بشی آشاقلغنی وزیری گوردی دیّانی: یملیخا شوننگ عجیزلغنی دُیب، شوندن دانمک لگی در. بر اِت بلن همراه بولب غچدی لر دیّانی شول چوپاننگ قطمیر آدلی اتنی آلب گدمک لری در.
[308]. داستانی بولغن پهلوان در.
[309]. ت- گُذَرانی غوی گچدی، کوب هوذیر گوردی.
[310]. ع- آیلنمق، دوران، چرخ فلک.
[311]. ت- اولقان گوره لی غورقِذغوجی شکل دا بولغن داستانی مخلوق.
[312]. ع- غورقی، آلدا.
[313]. تاریخ میلادی ننگ بر منگ بر یُذ آلتمش آلتلنجی یلندا گچن، یسی شهرندا یرلشن، ترکمان طایفه ثندن بولغن، حضرت سلطان العارفین لقب نی آلغن، طریقة یسویة نی یثان، ارَّه ذکرنی غوین، مدینه دا محمّد، ترکستان دا خواجه احمد دیب اولیان اولقان ولی، بیک پیر، کرامتلی ایشان در. بر کرامتی گلجک مصراعداقی گپنگ مفهومی در.
[314]. ف- گامی، ناو.
[315]. ف- اوذندا کشتی گذیان گینگ و ترینگ ثو در، آمو دریا، جیحون.
[316]. ت- شو دورشنا، ناو ثذ. گُن لردا بر گن حضرت شیخ احمد یسوی اوذی ننگ یُذ آطلی صوفی لری بلن آمو دریا کنارنا گلب کشتیبان دن بذلری دریادن گچر دیب التماس ادّی. کشتیبان بی احتراملق بلن شیخ ننگ گپنی رد ادب غیطردی. شیخ قهر بلن ای صوفی لر ثُرنگ دیب اُوذ آطنی دریا ثُردی، صوفی لری دا اِیذِنا دُشدِی لر، هیچ بر آطنگ آیغی اُول بولمانی ثوننگ یُذِندَن یوریب ثغ آمان گچدی لر. دریاننگ آنگرثنا گچن لرندا بر صوفی یا پیرم بو ناهیل لی یغدی در؟ دیب ثُوردی. شیخ گلنگ گورنگ دیب آرقاثنی یلنگاچلدِی. گورثالر تمام آط لرنگ طوینق لری مبارک آرقالرندا ایذ ادب اثر غویب در. حاصل کلام حضرت سلطان العارفین شیخ خواجه احمد یسوی یذ صوفثنی آرقاثنا آلب آمو دریا دن شیلا گچرن کرامتلی پیر در. کرامات الاولیاء حقٌ.
[317]. ت- بو ایش دن مرادی گلجک مصراع لرنگ مفهومی در.
[318]. ف- غتشدرلن، و بولشدرلن.
[319]. ع- قدیمقی دولت لرنگ بیری، شو وقتقی عراق در.
[320]. ف- چاه، غُی ننگ فارسی معناثی در، تأکید در. کوب کتاب لردا یذلب در: هاروت و ماروت یر یُذِنا ثِینو اُچن اِیبرلن فرشته لر در، اولر اوذ نفس لرنی ثقلاب بلمانی غتی آذب، عرق اچب، آدم اولدرب، زهره آدلی آودن عیال بلن زنا ادب یول دن چقب درلر، زهره بولردن اسم اعظم اَورنِب آسمان غا چِقِب یلدِذ بولب در. بولر آسمان غا چقجق بولن لرندا اونگرمان در، اوثوم بولرغا آیدلب در ثذ عذابنگذنی شو دنیادا چکجکمی؟ یا آخرت دا چکجکمی؟ بولر بذ جزامذی شو دنیادا چکجک دیب درلر، اوثوم بولری بابل ننگ غُیثندا آثلب تا قیامت غا چنلی عذابنگ اتگندا غویلب در. بو قصه ننگ صحّتندا اختلاف بار در. بعضی لر بو قصّه غا انکار ادّی لر حتی هیثی بر آدم شونگا اِننثا دین دن چقب کافر بولر، بو گب یهودی لرنگ یثان گب لری در دیدی لر. امّا ابن حجر هیتمی: بو قصه صحیح حدیث لر بلن ثابت بولن در دیب آیدب در.
[321]. ع- مسلمان لر، خدایی طنان لر.
[322]. ع- پیغمبرمذ محمّد علیه السلامنگ معراج غا منن آیق اولغی در.
[323]. ع- پورمثن، غلق خاصیتن.
[324]. ت- غورثق، کُکُرَک.
[325]. ت- منگلی، کلاّننگ اَوِی.
[326]. ت- شخی.
[327]. ع- بها قیمتلی داش در.
[328]. ع- معدن لردن ال گا گلیان قیمت بهالی داش در.
[329]. ت- ارکک اشگنگ بیطل غا آشمغِندن دوران حیوان در.
[330]. ع- بُیرق، دستور، امر.
[331]. ع- بیک طنگری اُچِن در.
[332]. ع- مداملق دولت، همیشه لک گُذَران.
[333]. ف- شونی، مشارالیه براق در.
[334]. ع- محمّد علیه السلامنگ مبارک آدلرننگ بیری در.
[335]. ع- عبدالله اوغلی، پیغمبر علیه السلامنگ آتاثی ننگ آدی عبدالله ابن عبدالمطلب در.
[336]. ف- دلما.
[1]. ع- اوّلقی کلام نی، ایذقی کلام دن بشغلیان.
3. ع- قصیده ننگ جمعی، قصیده یدی بیت دن آرتق شعر در.
4. ع- مصراعی باش بولغن شعر در.
5. ع- جهان، آلتی منگ حیوانات، آلتی منگ نباتات، آلتی منگ جمادات.
[7]. ف- غفی ننگ آغذی، ایشگی، یانی.
8. ت- واو عطف ننگ اورنندا ایشلنیان کلمهدر.
[9]. ت- محتاج، بیچاره.
10. ع-فلک الافلاک، انکی یُوقرداقی بام.
[11]. ع- آیلنیان، البته بو اعتقاد حکماءلر اعتقادی در.
[12]. ع- ایام، تربیت برگوجیم.
[13]. ت- بیلا.
14. ع- دُشَک، بوتادا یردن کنایه در.
[16].ع- اولی، بیک، حرمتلی.
[17].ع- یومرتغا، گُن دن کنایه در. تخم، دانا، معناثندا بولمغی ممکن در.
[18].ع-جمع نُورـ یعنی یغتی لق در، نَور جمعی بولمغی ممکن در، یعنی گُل لر.
[19]. ف- آلو برو، معامله.
[20]. ع- کوی، قصد.
[21]. ف- غُل ،ثتِن آلما.
[22]. ف ـ یردِلن، خَلق بولن.
[23] .ت- بلن، بلا.
[24] .ف- اولی، جان ثذ.
[25]. ف- دیری، جانلی.
[26] .ع- ماشیة ننگ مخفّفی در، یعنی دورد آیقلی حیوان لر.
[27] . ت- یولبرث، شیر، غبلنگ.
[28] . ف- یرتغجی حیوان، دیش بلن آولیان.
[29] . ف- غرنچغا.
[30] . ع- زمان، وقت.
[31] . ف- غوذ غنیان، اویدگیان.
[32] . ع- بولنن، پایلنن.
[33] . ف- طنگری تعالی طرفندن گلن خبرچی.
[34] . ع- برم، ثیلغ، پیشکش، دولت شوندن بدل در.
[35] .ع- ثِینو، آزمایش.
[36] . ف- آغری، انجی، محنت شوندن بدل در.
[37] . ع- بلا،غم، اذیت.
[38] . ع- یمشقلق، مهربان لق.
[39] . ع- بنی اسرائیل ننگ پیغمبرلرندن بیک پیغمبر ننگ آدی در.
[40] . ع- ینگش گا یدمگ، نصرت شوندن بدل در.
[41] . ع- کمک، یاردم.
[42] . ع- چاغرمق.
[43] . ع- خدای لق دعواثنی ادن کافر پادشاه.
[44] . ع- گُیج، قدرت.
[45] . ف-آغچ، شوندن مراد موسی علیه السلامنگ عصاثی در.
[46] . ع- قصد، نیّت.
[47] . ف- جان ایّان، جانلی زادلری یُوِدیان.
[48] . ف- یلان
[49] . ف- کرامتلی ایشان.
[50] . ع- هُوذیر، غوی اونگشق.
[51] . ف- چورک، اکمک.
[52]. موسی علیه السلامنگ زمانندا، مالی جهتلی هلاک بولن بای.
[53] . ع ـ غوی ایش ادمک.
[54] . ع ـ غیری غا کمک برمک.
[55] . ع ـ جهان، یاشلیان یر.
[56] . ت ـ جای، مکان.
[57] .ع ـ اود عذابی، یلن آونجی.
[58] . ع ـ گناه، یاذق.
[59]. ع ـ بغشلمق، گچمک.
[60]. ف ـ دنگ، برابر.
[61]. ف ـ آنگثاد؛ ینگل.
[62]. ع- آچلمق.
[63] . ع- هیچ کم دن اَورَنمانی فقط طنگری تعالی دن برلن علم در.
[64] .ع- طنگرثنی طنیب، المدام یُرَک دا شوننگ ثویگثنی ثقلاب دورن صوفی در.
[65] . ف- یُرَک، قلب.
[66] . ع- گیذلی معلومات، راز.
[67]. ع- اوذی ننگ مصراعی دورد بولن بیت.
[68] . ع- حمد و ثنا اکثی دا، اومک لک معناثندا در.
[69]. ت- غشوج، پنجا، ثقم.
[70]. ف- غفرجق، صندق.
[71]. ع- یغتی، آیدنگ.
[72]. ت- روح، نفس حیوانی، دیرلک.
[73] . ع- گب، ثوذ، گبلمک.
[74] . ع- قدیم، دائم الوجود، اوّلی یوق بولن وقت.
[75] . ع- قصد ادمک، اهمیت برمک.
[76] . ت- غورثق، یُرک.
[77] . ت- خلق ادمک، یوق دن بارا گترمک.
[78] . ع- دثلابقی انساننگ آدی، حوَّاء شوننگ هلیی در.
[79] . ع- اولی بهشت، آنگربش جنّت.
[80] . ع- ابوالجن، شیطاننگ آدی.
[81] . ع- حضرت موسی غا اینن کتابنگ آدی.
[82]. ع- بنی اسرائیل لردن بولغن بر پیغمبرنگ آدی.
[83] . ع- حضرت داودغا اینن کتابنگ آدی.
[84] . ع- خداینگ درگاهنا عرض ادمک، یلبرمق.
[85] . ع- حضرت مریم دن دوغن بیک پیغمبرنگ آدی.
[86] . ع- حضرت عیسی غا اینن کتابنگ آدی.
[87] . ع- قرار طبمق، جا یلشمق.
[88] . ع- قریش لردن دوران بیک پیغمبرنگ آدی.
[89] . ع- حضرت محمّدگا اینن کتابنگ آدی.
[90] . ع- طنگری تعالی دن پیغمبر لرغا اینیان گپ.
[91] . ع- وحی گتریان فرشته ننگ آدی.
[92] . ع- انسان بلن جن.
[93] . ف- اتک، آخر.
[94] . ف- یوقری، بشدق.
[95] . ف- دولتلی، ارجلی.
[96] . ف- ذلیل، عجیز، الی دار.
[97] . ف- قدرلی، ثیلغلی.
[98]. ف- زادی یوق، بیچاره.
[99]. ع- پادشاه، گپی یوریّان.
[100]. ت- اوتنگ رنگی.
[101]. ف- اوتنگ رنگی، بو یردا اوددن عبارت بولمغی ممکن در.
[102] . ف- ایمش، بار، ثمر.
[103]. ف- گلزار، باغ بقچا، هر تُیث لی آغچ لر.
[104]. ف- اومگ، مغتمق، توصیف ادمک.
[105]. ع- غین، چتن، یوِذ.
[106] . آچمق، بوشدمق.
[107] . ف- کوکذمک، نشان برمک.
[108] . ف- گن.
[109]. ف- آی.
[110] . ف- یلقم ثچیان، آیدنگ ادیان.
[111]. ع- یر، زمین.
[112] . ف- دوقّذ.
[113] .ع- گونگ، آسمان.
[114] . ع- طنگری تعالی اوذ بنده ثنا، بنده ثننگ مستحق بولمدق زادنی ثیلاب برمگی در.
[115] . ع- ثچمک، برمک.
[116] . ع- ثان ثذ، بتر کان.
[117] . ع- سخی، بو یردا طنگری تعالیننگ آدیدر.
[118] . ع- آذشمق، یول یترمک.
[119]. ع- مسلمان، خدایا اننیان.
[120] . ع- منگذش بولمدق، دنگی طفلمدق.
[121] . ع- گلشکلی ایش ادیان، طنگری ننگ آدی.
[122] . ع- آیرلمیان، آرادن گدمیان.
[123] . ف- یل، اونکی آی.
[124] . ف- غجالتلی، شرمنده.
[125] . ع- نبی ننگ جمعی، پیغمبرلر.
[126] . ع- انکی غوثی، ثیلغلثی.
[127] . ع- اختیار ادلن، محمّد علیه السلامنگ لقبی.
[128] . ع-آدم لر غوثی، انسان لر یغشی ثی.
[129] . ع- ملک ننگ جمعی، فرشته لر.
[130] . ع- جغا، شاه لرنگ کلّثنا گیّان زادی.
[131] .ف- کلا، بش.
[132] . ع- گناه کارلری دلاب آلیان، شفاعت ادیان.
[133] . ع- دنگ، ارتیر بلن.
[134] . ع- حضرت عیسی علیه السلامگ لقبی.
[135] . ف- آتاثذ، آتاثی یوق.
[136] . ع- بنی اسرائیل لرنگ آنگرقی آتاثی بولغن بیک پیغمبر.
[137] . ف- گلستان، لاله آدلی گل ننگ کوب بتن یری.
[138]. ع- غم، غُصه، ناراحتلق.
[139]. ف- مسافرلرنگ گلیان، یولغچی لرنگ دینچ آلیان جای لری.
[140]. ع- غرّی، یاش اولی.
[141]. ع- یگت، جوان، یاش کچی.
[142]. ع- ازل دا دوکلن دوکم، عالم دن اَوِنچاکی یذغد.
[143]. ف- زمان، وقت، دنیا.
[144]. ع- گوهر یبشرلن، جواهر تکلن.
[145]. ع- یوقلق، نادارلق، هلاک.
[146] . ت- یلنگاج، غریب.
[147] . ع- پیغمبر علیه السلامنگ آسمان لرغا و آسمان دن یوقرقی جای لرغا ، کرسی گا ، عرش غا چِقن گیجاثی در.
[148] .ف- دورد دوست، دورد یولدش، دورد کمکچی، حضرت ابوبکر صدیق رضی الله عنه، حضرت عمر رضی الله عنه ، حضرت عثمان رضی الله عنه، حضرت علی رضی الله عنه.
[149] . ف- عجیز، خوار، ناتوان، بشرمیان.
[150] . ع- گناه کار، بویرق تودمیان.
[151] . ت- بلکم.
[152] . ع- بی فائده، بیدرک، مهمل.
[153] . ع- خدایا ادن غُل لغنگ، عبادتنگ.
[154] . ع- هوا، یعنی عملِ توذدِرب بیهوده ادما.
[155] . ع- دنیا وقتی ننگ ثونگی، قیامت، ابدی دیرلک.
[156]. ع- الله تعالی ننگ توغثن دوقِّذ آدی ننگ بیری در، بنده لرننگ ایشنی بجریان معناثندا.
[157]. ع- الله تعالی ننگ توغثن دوقِّذ آدی ننگ بیری در، اولی لق ایاثی معناثندا.
3. ع- الله تعالی ننگ توغثن دوقِّذ آدی ننگ بیری در، گناه لری اوردگوجی معناثندا.
4. ع- بشی آیلنن، گیدرا اوغرن بلمیان.
6. ع- طنگری تعالی ننگ جمالن گورمک.
7. ف- عاجز، بیچاره، الندن ایش گلمیان.
[164]ـ ع- حال ثذلق، سُست لق.
[165] . ت – گوِن، یُرک، قلب.
[166]. ف- غم لی، غیغلی، فکرلی.
[167]. ع- چاقلق حرفی، کلمه نداء.
[168]. ع- طنگری تعالی ننگ توغثن دوقِّذ آدی ننگ بیری، ارکلی معناثندا.
[169]. ف- کوب، کان.
[170]. ف- توتِلن، اَلا دُشَن، اسیر، بنده.
[171]. ف- حاکم، دستورچی، بُیریان.
[172]. ع- ایش، عمل، کار.
[173]. ف- اوطنجلی، خجالتلی، دلی غیثغا.
[174]. ف- ایش بجریان، غینچلغی چوذیان.
[175]. ف- بغشلمق، حقنگ گچمک.
[176]. ف- علاج ادیان، چارا گوریان.
[177]. ت- بولمثا.
[178]. ع- اوردمک، یبمق.
[179]. ع- طنگری ننگ آدی اوردگوجی معناثندا.
[180]. ع- آشکار، بلّی.
[181] . ع- دوغری یول غا دُشمک لگا کمک برمک.
[182] . ع- حقیقت، بولشی.
[183] . ت- بولر.
[184] . ع- جمع صفت، یعنی یغدی، حال.
[185] . ع- ایا، ارباب.
[186] . ع- خلق، یردِلن.
[187] . ع- ایش، هُنر.
[188] . ع- آد.
[189] . ع- جماعت، توپر.
[190] . ع- محمد علیه السلامنگ آدی.
[191] . ع- هواس، آرزو.
[192] . ف- خوشلق، بگنج.
[193] . ع- برملی، دوذملی
[194] . ع- ناحق یرگا اولدِرلن مسلمان.
[195] . ف- غوذ غنیان، حرکت ادیان.
[196] . ف- تازا گن، فارس لرنگ یل بشی.
[197] . ت- دُذ، میدان.
[198]. ت-کُمک، یاردم ادمک.
[199] . ت- غیننج کلمه ثی، آونج کلمه ثی.
[200]. ع- حضرت مخدوم غلی ننگ تخلصی، لقبی.
[201]. ع- طنگری تعالی ننگ توغثن دوقّذ آدی ننگ بیری، عیب دن آرثّالق معناثندا.
[202]. ف- آه زار، یلبرمق، یَوذَرمک.
[203]. ع- کمک، یاردم ادمک.
[204]. ف- یغِن، یغِش، یغمِر.
[205] . ف- گرنگدش، صحبت دش.
[206] . ت- کمکچی، غول توتن.
[207]. ع- کرسی ثکِّذلنجی فلک در، فلک البروج دیب مشهور در.
[208] . ف- پیان بولمق، هوش دن آیرلمق، بو یردا خوشحال بولمق مراد در.
[209]. ت- هوشا گلمک، عقلّنمق.
[210]. ت- گدمک، یوق بولمق.
[211] . ت- ینجلمک، درغمق.
[212] . ایران ننگ اولقان پادشاه لرندن بر عدالتلی پادشاه در، آدی خسرو در. عرب لر مونگا کسری دیرلر. لقبی انوشیروان در، نوشروان دیب آیدرلر. پیغمبر علیه السلام شوننگ زمانندا دنیا گلب در. تاریخ میلادننگ باش یُذ یدمش دوقّذلنجی یلندا وفات بولبدر.
[213]. ع- دنگ لک، برابرلق، غوی لق.
[214]. ت- ییرثِن، کوفلثن.
[215]. ع- توذن، غوملی یل.
[216]. ف- یل بلن اوثیان آونجق غوم، توذن.
[217]. ع- تقدیر دنیاثی، دنیا یردلمذندن اوذل دوکِلَن دوکمند.
[218]. ف-گُیشلی بُیرِق، طنگری بُیرغی.
[219]. ع- یذمق، آچمق.
[220]. ف- بُیرق ننگ غُلِی.
[221]. ف- ایذدا، غیرادا، ثونگ دا.
[222]. ف- مخفف بو راه دا، یعنی بو یول دا، اول یول هم عشقنگ یولی در.
[223]. ت-فقیر، زادی یوق.
[224]. ف- مخفّف پشیمان، اوکنیان.
[225]. ف- یاش، یل، عمر.
[226]. ع- اوّلقی و ثونگراقی بوتین انسان لرنگ تازا دن دیرلب اُیشیان یری در.
[227]. ت- آرقا، کومکچی.
[228] . ع- اثاث، قیمتلی زاد.
[229] . ت- آلنن، اکدلن، ایمان اوغرلنیان وقت، یعنی انساننگ آخرقی دم لری.
[230]. ف- یول اورن، بثمچی.
[231]. ف- چورک، اکمک.
[232]. ف- آلتن، غِذِل، طلا.
[233] . ت- بشغا، غیری.
[234] . ت- یکام، یلنگیذم.
[235] . ع- غم دن آچلمق، شاد بولمق.
[236]. ف- بی غیرت، غورقق.
[237]. ع- خلقنگ حقنا تجاوز ادیان.
[238]. ع- عذاب، گیج.
[239]. ت- نیّت، قصد، اراده.
[240]. ت- دش، آچق.
[241]. ع- آیلنمق، دوثیمک.
[242]. ف- یولغچی، یول گذن.
[243]. ف- یادو، یغدی ثذ.
[244]. ع- آذشِلیان میدان.
[245] . ت- گناه، تغثیر.
[246]. ت- پثلک، الندن ایش گلمذلک.
[247]. ع- کمچلک، زیان کارلک.
[248]. ع- یُک چکن، ایش کار.
[249] . ای لطیف، لطیف طنگری تعالی ننگ توغثن دوقّذ آدی ننگ بیری در.
[250] . ت- پاک، آرثّا.
[251] . ع- هلاک بولمق.
[252] . ع- ثقلمق.
[253]. ف-دوستلق، طنشلق.
[254] . ت- بِلا، همرا.
[255] . ف- غورثق، گوِث
[256] . ع- گیذلی، خفیه، الهی دن برلن معلومات.
[257] . ف- گوذ.
[258] . ف- دمجا، قطره، یاش.
[259] . ع-عمل ننگ جمعی، یعنی ایش.
[260] . ع- چتن، غینچلق.
[261] . ت- آبرای، ثیلغ.
[262] . ع- آلندن چقن، منگلیا یذلن، بغت.
[263] . یونان لغتی، بر ماده در شوننگ دگن زادی غذل غا اورلیار.
[264] . ع- مناسب بولن وقت، مجال، نوبت.
[265]. حاجی بکتاش ولی، خراسان غا ثایلیان نیشابور شهرننگ آدم لرندن در. آدی محمّد در. سنه هجری قمری ننگ یدی یُذ اوتِذ ثکِذلنجی(738) یلندا دنیادن گچندر. طریقه بکتاشیه شونگا ثویلیان در اکثر تابعلری ترکیه دا در.
[266]. ع- عبدالقادر جیلانی، سنه دورد یُذ یدمشلنجی(470) هجری دا دنیا گلن، باش یُذ آلتمش بیردا، دنیادن گچن بیک ولی در، قبری بغداد دا اولقان زیارتگاه در، طریقه قادریه شونگا ثویلیان در.
[267]. ع- سلطان العارفین خوجا احمد یسوی، ترکستان دا یسی شهرننگ بیک ولی ثی در میلادی تاریخ ننگ بر منگ بر یُذ آلتمش آلتلنجی(1166) یلندا دنیادن گچن در. سلسله یسویه شونگا ثویلیان در.
[268]. حضرت امام رضا حضرت امام موسی کاظم ننگ اوغلی در سنه هجری ننگ اکی یُذ اُچلنجی(203) یلندا دنیادن گچن در. قبری مشهد شهرندا اولقان زیارتگاه در.
[269]. فریدالدین ولی نیشابور شهرندا یرلشن کرامت لی کشی در، مونگا شیخ محمد فریدالدین عطار بن ابراهیم دیارلر، یُذ اون دورد(114) کتاب تألیف ادب در. تذکرة الاولیاء، منطق الطیر، الهی نامه، پند نامه، اسرار نامه، ووو.(627) هجری دا مغول فتنه ثندا شهید بولدی.
[270] . ع- قصد، کمک، یاردم.
[271] . ع- طولقن، غوم.
[272] . ف- آرقا به آرقا، نسل به نسل.
[273] . ف- مدام لق، همیشه لک.