کتاب: السعایة فی توضیح مقدمة الهدایة
السعایة فی توضیح مقدمة الهدایة
تألیف: استاد محترم عبدالرحمن آخوند تنگلی حفظه الله
زبان: ترکمنی
موضوع: فقه ـ تشریح مقدمه ی هدایه شریف
قطع: رقعی
ناشر: تنعیم
پیرامون کتاب: هدایه شریف یکی از کتب معتبر اهل سنت بوده و در مدارس علوم دینی نیز جزو کتب درسی میباشد، از این رو استاد تنگلی پیرامون مقدمه ی این کتاب که بسیار دشوار و سنگین تر از فهم طلاب بوده شرحی را نوشته و در اختیار طلاب قرار دادند. تاریخ کتابت این نسخه به تیر ماه 1367 هجری شمسی بر میگردد و از آن زمان تا به حال نسخ های دست نوشته و کپی برداری شده دست به دست میگشت که به همت واحد تحقیقات و پژوهش حوزه علمیه عرفان آباد، اواخر سال 1401 هجری شمسی به چاپ رسمی رسید. این کتاب با فرمت پی دی اف در اختیارتان قرار گرفت است که حجم آن 260 کیلوبایت می باشد.
دانلود کتاب: السعایة فی توضیح مقدمة الهدایة
السعایة فی توضیح مقدمة الهدایة
تألیف: الحاج عبدالرحمن آخوند تنگلی طانا
نوبت چاپ: اول 1401
مشخصات ظاهری: 50 صفحه
قطع: رقعی
شمارگان: 1000جلد
شماره شابک: 4-79-6145-622-978
نشر: گرگان، تنعیم
مقدمة الهدایة
الحمد لله الذي أعلى معالم العلم و أعلامه و أظهر شعائر الشرع و أحكامه و بعث رسلا و أنبياء صلوات الله عليهم أجمعين إلى سبيل الحق هادين و أخلفهم علماء الى سنن سننهم داعين يسلكون فيما لم يؤثر عنهم مسلک الاجتهاد مسترشدين منه في ذلك و هو ولي الإرشاد و خص أوائل المستنبطين بالتوفيق حتى وضعوا مسائل من كل جلي و دقيق غير أن الحوادث متعاقبة الوقوع و نوازل يضيق عنها نطاق الموضوع و اقتناص الشوارد بالاقتباس من الموارد و الاعتبار بالأمثال من صنعة الرجال و بالوقوف على المآخذ يعضّ عليها بالنواجذ. و قد جرى عليّ الموعد في مبدأ «بداية المبتدي» أن أشرحها بتوفيق الله تعالى شرحا أرسمه بـ«كفاية المنتهي» فشرعت فيه و الوعد يسوّغ بعض المساغ و حين أكاد أتّكئ عنه اتكاء الفراغ تبيّنت فيه نبذاً من الإطناب و خشيت أن يهجر لأجله الكتاب، فصرفت عنان العناية إلى شرح آخر موسوم بـ«الهداية» أجمع فيه بتوفيق الله تعالى بين عيون الرواية و متون الدراية تاركاً للزوائد في كل باب مُعرضاً عن هذا النوع من الإسهاب مع ما أنه يشتمل على أصولٍ ينسحب عليها فصول. و أسأل الله تعالى أن يوفّقني لإتمامها و يختم لي بالسعادة بعد اختتامها حتى إنّ من سمت همّته إلى مزيد الوقوف يرغب في الأطول و الأكبر و من أعجله الوقت عنه يقتصر على الأصغر و الأقصر و للناس فيما يعشقون مذاهب و الفن خير كله. ثم سألني بعض إخواني أن أملي عليهم المجموع الثاني فافتتحته مستعينا بالله تعالى في تحرير ما أقاوله متضرعا إليه في التيسير لما أحاوله إنه الميسّر لكل عسير و هو على ما يشاء قدير و بالإجابة جدير و حسبنا الله و نعم الوكيل.
مقدمة مؤلف
الحمد لله رب العالمین و الصلاة و السلام علی سید الکائنات و فخر الموجودات محمد أشرف الأنبیاء و المرسلین علیه و علی آله و أصحابه الطیبین الطاهرین و علی أتباعه إلی یوم الدین أفضل الصلوات و أکمل التسلیم.
اما بعد: بنده حقیر عبدالرحمن ابن ملا آنا محمد طانا دن بعضی یاران لری هدایه شریف ننگ مقدمه ثنی ترجمه اد دیب تمنی ادمکلگی سببلی شو «السعایة فی توضیح مقدمة الهدایة»آدندا بولغن رساله نی یٰذب سنه حجری ننگ برمنگ دورد یذ ثگّذ لنجی(1408) یل ننگ ذی قعده آی ننگ یگرم بیرندا چهار شنبه گنی اولرغا هدرلدک. المدام الله تعالی دن آرزومذ اوقی غوجی لر موندن نتیجه آلب اوذلرننگ آخرت آذوقه ثنی آردّرمق لق اچن اقدام و کوشش ایلثن لر و بذی دعاء خیردن غویمثن لر.
بسم الله الرحمن الرحیم
| الحمدُ لله الذی أعلی مَعالِمَ العِلمِ و أعلامَه |
(الحمدُ) جمیع اومک لر (لله) الله تعالی اچن در (الذی) اولطوری الله تعالی ای که (أعلی) بلند و یوقری ادب دی (مَعالِمَ العلمِ) علم شریف ننگ جای لرنی (و أعلامَه) و علم شریف ننگ داغ لرنی.
«توضیح»
«الحمد»ننگ لامی استغراق اچن در یعنی جمیع حمدلر طنگری تعالی اچن ثابت در دیدگی بولیار. حمدننگ لغوی معناثی: «الثَّنَاءُ بِالجَمِیْلِ عَلیٰ جَهَةِ التَّبْجِیْلِ» یعنی: غوی لق بلن اومک در اولٰلدمق طریقه ثندا، پس شو تعریف گا گورا یٰمنلٰمق یا یُوبٰلمق یا مسخره توتمق طریقه ثندا اومک، حمد دال در چونکه بو طریقه اومک دا غوی لق یا اوللدمق یوق در.
«حمد»ننگ اصطلاحی معناثی «صَرْفُ العَبْدِ جَمِیْعَ نِعَمِ رَبِّهِ اِلیٰ مَا خُلِقَ لِأجْلِهِ» یعنی: بنده اوذ ایاثننگ بِرن نعمت لرننگ بارثنی شول ایاثی ننگ یٰرٰدن ذادی اچن صرف ادمک لک در، مثلا خدای تعالی گوذ دیگن نعمتی برب در حقی گورمک اچن و عبرت گورمک اچن و غولٰغی یٰرٰدب در حقی اشدمک اچن و قلبی خلق ادب در اوذی ننگ عظمتنی فکر ادمک اچن. شوننگ یالی هر بر نعمتی که طنگری تعالی شول نعمتی ناما اچن یٰرٰدن بولثا شونی شول جایه صرف ادثنگ حامد بولدغنگ در.
«الله» دیانی الوهیت صفت لرنی جمع ادگوجی بولغن موجود حیّ ننگ آدی در. «مَعَالِم»، «مَعْلَم» ننگ جمعی در. «مَعْلَم» اسم مکان در «مَوْضِعُ العِلْم» معناثندا در، مصنف رحمه الله تعالی ننگ بو لفظندا تجرید بار در. تجرید دیانی لفظ اوذی ننگ بعضی معناثندن خالی بولمغی در. شوطادا مَعْلَم نی علم معناثندن یٰلٰنگٰچلاب موضع معناثندا ایشلنیاندر.
«معالم العلم» دیانی علمنگ جای لری دیدگی در. بو علم دن مراد علم شریعت در و اول علمنگ جای لرندن مراد اصول شرع بولغن ادلّه اربعه در (کتاب ـ سنت ـ اجماع امت قیاس).
طنگری تعالی ننگ بولری بلند ادشی شو پورم در: بولرغا تابع بولمق لغی و بولرغا بوین غویمق لغی اوذی ننگ ازلی دستوری بلن فرض و لازم آیلندرن در.
کتاب اچن مثال: «اِتَّبِعُوْا مَا اُنْزِلَ اِلَیْکُمْ مِنْ رَّبِّکمْ» اعراف/3، یعنی: ای آدم لر ثذ اوذ پروردگارنگذدن اوذلرنگذا ایندرلن کتاب غا تابع بولنگ.
سنت اچن مثال: «و مَا آتَاکُمُ الرَّسُوْلُ فَخُذُوْهُ» حشر/7، یعنی: اول بر ذادی که رسول الله شونی ثذگا دُذب دی ثذ شول ذادی آلنگ.
اجماع امت اچن مثال: «و مَنْ یُشَاقِقِ الرَّسُوْلَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُ الهُدیٰ و یَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیْلِ المُؤمِنِیْنَ نُوَلِّهِ ما تَوَلّیٰ و نُصْلِهِ جَهَنَّمَ» نساء/115، یعنی: هٰیثی بر آدم رسول الله غا مخالف بولثا حق آشکار بولندن ثونگرا و مؤمن لرنگ بیرگشن یولندن بٰشغا بر یول نی انتخاب ادثا شول آدمنی بذ ایا ادرث و مسلط آیلندررث اوذی ننگ اثلاب طفن تلکه یولنا و شول آدم نی آخرتدا جهنم اودنا یٰقَرث.
قیاس اچن مثال: «فَاعْتَبِرُوا یا اُولِی الأبْصَارِ» حشر/2، یعنی: ای عقل ایالری بولغن آدم لر ثذلر اعتبار ادنگ لر. اعتبار دیانی بر شیء نی اوذ منگذشنا غیطرمق در یعنی اگر ثذ بر ذادنگ حکمی ننگ علتنی بٰشغا بر ذاددا طَبثٰنگذ شول ذاد غا هم شول حکمی غیطرنگ دیدگی در.
«أعلام»، «عَلَم» ننگ جمعی در. عَلَم، داغ معناثندا در. عِلْمنگ داغ لرندن مراد علماء لر در چونکه مصنف علماء لری داغ لرغا منگذدّی تقریر و تثبیت ادمکدا یعنی داغ لر یری تترمک دن آیرب ثابت و برقرار ادشی یالی علماء لردا آدم لری اضطراب العقیده دن آیرب راسخ العقیده آیلٰندریان در، مشبه به بولغن اعلام نی ذکر ادب مشبه بولغن علماء لری اراده ادّی، استعاره مصرحه بولدی.
«أعلام»، معالم غا معطوف در مضاف الیه بولغن «هاء» ضمیر «عِلْم» غا گدیان در. علماء لرنگ بلند بولشنی الله تعالی ننگ ازلی کلامی شو پورم بیان ادیار «وَالَّذِیْنَ اُوْتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ» مجادله/11، یعنی: الله تعالی اوذنا علم برلن آدم لری درجه لر یذندن بلند ادر.
یادا «أعلام»، علامت معناثندا بولغن عَلَم ننگ جمعی در. عِلمنگ علامت لری دیمک دن مراد، شرعی بولغن سبب لر در. طنگری تبارک و تعالی اسباب شرعیّه لری احکام شرعیّه دن علامت آیلندرٰن در مثلا گُننگ آغمغی اویلاننگ فرض بولمغندن علامت در. نصاب غا ایا بولمق زکات نگ فرض بولمغندن علامت در. رمضان غا غبد گلمگ روزه ننگ فرض بولمغندن علامت در. بیت الله شریف غا بٰرمق حج ننگ فرض بولمغندن علامت در. الله تعالی نگ اسباب لری بلند ادشی اوذی ننگ بویرق لرنی شول اسباب لرغا باغلیار یعنی اگر شو سبب طفلثا شو حکم ثذا فرض در دیّار.
یادا «أعلام»، بٰیدٰق معناثندا بولغن عَلَم ننگ جمعی در عِلْمِنگ بٰیدٰق لری دیانی، مصنف رحمه الله تعالی، علم شریف نی پادشاه غا منگذدّی اوذنا اطاعت ادمک لازم بولمٰق دا، أعلامه ننگ ضمیری اوذندن عبارت بولغن علم شریف نی ذکر ادب و شوننگ اوذنی اراده ادی استعاره مکنیه بولدی، مشبه به ننگ لازمی ثی بولغن بٰیدٰق لری مشبه اچن ثابت ادی استعاره تخییلیه بولدی، مشبه به غا مناسب و ملایم بولغن علونی مشبه اچن ثابت ادی استعاره ترشیحیه بولدی.
| و أظْهَرَ شَعَائِرَ الشَّرْعِ و أحْکَامَهُ |
(و أظْهَرَ) و ینا آشکار ادی شول الله تعالی (شَعَائِرَ الشَّرْعِ) شرع شریف ننگ نشان و علامت لرنی (و أحْکَامَهُ) و ینا شرع شریف ننگ حکم لرنی.
«توضیح»
«أظْهَرَ» ننگ جمله ثی «أعْلَی» ننگ جمله ثنا معطوف در. «شَعَائِرَ»، «أظْهَرَ» ننگ مفعولی در. «شِعارة» ننگ جمعی در، موننگ معناثی هر بر عبادت اچن عَلَمْ آیلٰندرلن ذاد در مثل اذان و جمعه و عید و … .
«شرع»، «مشروع» معناثندا در، بو صورت دا موننگ اضافه ثی اضافه بیانیه در. یادا «شرع»، «شارع» معناثندا در، بو صورت دا «وضع المظهر موضع المضمر» باب دن یعنی الله تعالی اوذی ننگ بویرق لرنی آشکار ادی دیدگی در. یادا «شرع»، «شریعت» معناثندا در، شریعت محمد صلی الله علیه و سلم دیلشی یالی شرع محمد صلی الله علیه و سلم دیلیان در.
«اَحْکَامَهُ»، «شعائر» غا معطوف در، حکم ننگ جمعی در. معناثی بر شیء بلن ثابت بولغوجی اثر در مثل جواز و فساد و حلال و حرام و … . احکامنگ، شرع دن عبارت بولغن «هاء» ضمیرغا، اضافه ثی اضافه بیانیه در.
اما شعائرلری، سبب لرگا و علت لرغا و شرط لرگا و علامت لرغا حمل ادمک لک بتر مناسبراق در احکام اچن. شو احکام نی ذکر ادمک لک دا «براعة الاستهلال» دن یٰنگا اشارت باردر. «براعة الاستهلال» دیانی مقدّمه، مقصودغا مناسب بولمغی در چونکه بو کتاب احکامی بیان ادمک اچن یٰذلٰن کتاب در.
| و بَعَثَ رُسُلاً و أنبیَاءَ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیْهِمْ أجْمَعِیْن إلیٰ سُبُلِ الحَقِّ هَادِیْنَ و أخْلَفَهُمْ عُلَمَاءَ إلیٰ سَنَنِ سُنَنِهِم دَاعِیْنَ |
(و بَعَثَ) و شول الله تعالی ایبردی (رُسُلاً) اوذی اچن کتاب بولغن پیغمبر لری (و أنبیَاءَ) اوذی اچن کتاب بولغن و بولمدق پیغمبر لری (صَلَوَاتُ اللهِ) الله تعالی ننگ رحمت لری (عَلَیْهِمْ) شول رسول لر و أنبیاءلر اوذا بولثن (أجْمَعِیْن) شولرنگ بارثنا بولثن صفت اول رسول و أنبیاء لری که (إلیٰ سُبُلِ الحَقِّ[1]) دوغری یول لردن یٰنگا (هَادِیْنَ) هدایت ادگوجی لردی (و أخْلَفَهُمْ) و الله تعالی شول پیغمبر لرغا جانشین ادی (عُلَمَاءَ) علم ایاثی بولغن آدم لری، صفت اول آدم لری که (إلیٰ سَنَنِ سُنَنِهِم) شول پیغمبر لرنگ سنت لرننگ یولنا غَرشی (دَاعِیْنَ) چاغر غوجی دلر.
«توضیح»
«رسول» دیانی اوذی اچن کتاب بولب خدای تعالی دن گلن وحی نی تبلیغ ادمک جهتلی دوران آدم در. «نبی» دیانی مطلقا وحی نی تبلیغ ادمک اچن، ها کتابی بولثن ها بولمثن الله تعالی طرفندن گلن آدم در.
«صلوات»، «صلوة» ننگ جمعی در صلاة ننگ لغوی معناثی رحمت در اگر خدای تعالی دن بولثا، صلاة استغفار معناثندا در اگر فرشته دن بولثا، صلاة دعاء معناثندا در اگر مؤمن لردن بولثا.
«صلاة» ننگ شرعی معناثی مثلا «اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ» دیانی ای بار خدایا بو دنیادا پیغمبر علیه الصلاة و السلام نی اولٰلد شریعتنا ترقی برمک بلن و آخرت دا مقام و مرتبه ثنی بلند آیلندرمق بلن و امتی اچن شفاعت چی ادب شفاعتنی قبول ادمک بلن دیدگی در.
«سُبُل»، «سَبِیل» ننگ جمعی در، سبیل معناثی یول در. سبیل هم مذکر و هم مؤنث بولیان اسم لردن در. موننگ جار و مجروری ایذنداکی «هَادِیْن» غا متعلق در.
«الحق»، الله تعالی ننگ آدلرندن بر آد در. حق ننگ لغوی معناثی: بر ثابت بولغوجی شیء در اوذنا انکار ادمک دوغری بولمغن. اصطلاحی معناثی: واقع غا مطابق بولغن حکم در باطل غا مقابل در. حق گپ، حق عقیده، حق مذهب، حق دین، دیب آیدٰرلر.
«هادِیْن»، «رسلاً» و «أنبیاء» اچن صفت در، یعنی اول رسول لر و نبی لر دوغرلق یول لرنی بیان ادگوجی لردی دیدگی در.
«و أخْلَفَهُم» ننگ جمله ثی «بَعَثَ» ننگ جمله ثنا معطوف در. «إخلاف» معناثی جانشین غویمق در.
«علماء»، «عالم» ننگ جمعی در، علماءلر پیغمبرنگ وارثی در، وارث اوذ مُوَرِّث ننگ جانشینی در، اونگا گورا علماءلر پیغمبرلرنگ جانشینی در.
اولقی «سَنَنْ» مفرد کلمه در یول معناثندا. ایذقی «سُنَنْ» جمع کلمه در مفردی سنت در. سنت ننگ معناثنی «ارشاد الترکمان» ننگ یگرم آلتی لنجی (26) صفحه ثندا مفصل بیان ادک. بو جار و مجرور ایذنداکی «داعِیْن» غا متعلق در. «داعین» هم مثل «هادین» یالی «رسل» و «أنبیاء» اچن صفت مادحة در.
| یَسْلُکُوْنَ فِیْمَا لَمْ یُؤثَرْ عَنْهُم مَسْلَکَ الإجْتِهَادِ مُسْتَرْشِدِیْنَ مِنْهُ فِیْ ذٰلِکَ و هُو وَلِیُّ الإرْشَادِ |
(یَسْلُکُوْنَ) صفت اول علماءلری که گیریادی لر (فِیْمَا) اول بر حکم لردا، صفت اول حکم لری که (لَمْ یُؤثَرْ) روایت ادلماندی (عَنْهُم) شول پیغمبر لردن (مَسْلَکَ الإجْتِهَادِ) اجتهاد ادمک لگنگ یولنا (مُسْتَرْشِدِیْنَ) دوغری یولا دشمک لگنی طلب ادگوجی بولن حال لرندا شول علماء لر (مِنْهُ) شول الله تعالی دن (فِیْ ذٰلِکَ) شول روایت ادلمدک ذاد دا (و هُو) شول الله تعالی (وَلِیُّ الإرْشَادِ) دوغری یولا ثلمق لغنگ ایاثی در.
«توضیح»
«یَسْلُکُون» ننگ جمله ثی علماء ننگ صفتی در. یادا علماءدن حال در چونکه علماء «داعین» بلن صفت لٰنٰن دن ثونگرا نکره موصوفه بولیار، نکره موصوفه ننگ حالی گویا معرفه یالی اوذندن ایذا غالمغی دوغری در. یادا «جمله استینافیه» بولمغی دا دوغری در، گویا آیدلن یالی بولدی: اول علماءلر پیغمبرلرنگ سنت لرننگ یولنا غَرشی چاغرشی ناهیلی؟ اوثم جواب برب آیدی: فَیَسْلُکُوْنَ یعنی اجتهاد یولنا گیریادی لر. «مسلک» اسم مکان در «یسلکون» ننگ مفعولی در. اجتهاد دن یٰنگا اضافه ثی بیانیه در.
«اجتهاد» ننگ لغوی معناثی «بذل الوُسْع» در یعنی یٰغدٰینگ صرف ادمک دیدگی در. اما اصطلاحی معناثی «اِسْتِفْرَاغُ الفَقِیْهِ وُسْعَهُ لِتَحْصِیْلِ الظَّنِّ بِحُکْمٍ شَرْعِیٍّ» یعنی فقیه بولغن آدم اوذی ننگ کلی قدرتنی غویمق لغی در شرعی حکم غا ظنّ راجح طبمق اچن.
«مُسْتَرْشِدِیْنَ»، «یَسْلُکُوْنَ» ننگ فاعلندن حال در. «مِنْهُ» ننگ ضمیری الله تعالی غا گدیان در. «ذٰلِکَ» کلمه ثی «مَا لَمْ یُؤْثَرْ» داکی «ما» غا اشارت در. «و هُوَ» دیان ضمیر الله تعالی غا گیدیان در. «وَلِیُّ» صاحب معناثندا در. «إرشاد» مصدر در دوغری یولا ثٰلمق معناثندا.
| و خَصَّ أوَائِلَ المُسْتَنْبِطِیْنَ بِالتَّوفِیقِ حَتّیٰ وَضَعُوا مَسَائِلَ مِنْ کُلِّ جَلِیٍّ وَ دَقِیقٍ غَیْرَ أنَّ الحَوَادِثَ مُتَعَاقِبَةُ الوُقُوْعِ و النَّوَازِلَ یَضِیقُ عَنْهَا نِطَاقُ المَوْضُوْعِ |
(و خَصَّ) و خاص لدی الله تعالی (أوَائِلَ المُسْتَنْبِطِیْنَ) استنباط ادگوجی لرنگ اوّل لرنی (بِالتَّوفِیقِ) توفیق غا (حَتّیٰ وَضَعُوا) تا اولر غویّان چالر (مَسَائِلَ) مسئله لرنی، صفت اول مسئله لری که (مِنْ کُلِّ جَلِیٍّ) هر بر دُشنمگی آشکار بولن ذاد دن (وَ دَقِیقٍ) و هر بر دشنمگی گیذلی بولن ذاد دن (غَیْرَ أنَّ الحَوَادِثَ) تازه طفلن ایشلرنگ (مُتَعَاقِبَةُ الوُقُوْعِ) دُشمگی ایذ به ایذ بولمغندن غیری (و النَّوَازِلَ) و ایل آرٰثنا اینیان واقعه لرنگ (یَضِیقُ) دار بولیان بولمٰغندن غیری (عَنْهَا) شول واقعه لردن (نِطَاقُ المَوْضُوْعِ) غویلن مسائل لرنگ غوشٰغی.
«توضیح»
«خَصَّ» ننگ جمله ثی «اعلیٰ» ننگ جمله ثنا معطوف در. خص ننگ فاعلی اچندا مستتر بولب الله تعالی غا گدیان در. «أوائل»، «أوّل» ننگ جمعی در، أوّل اصلندا «أوْألَ» در أفْعَلَ وزنندا، اکلنجی همزه نی واو غا اورب، اونکی واونی، همزه دن اورلن واوغا ادغام ادک «أوَّلَ» بولدی.
«مستنبطین»، «استنباط» دن بولغن اسم فاعل ننگ مذکر جمعی در. استنباط ننگ لغوی معناثی، بر شیء دن بر ذادی چقرمق در. اصطلاحی معناثی «اِسْتِخْرَاجُ المَعَانِی مِنَ النُّصُوْصِ بِفَرْطِ الذِّهْنِ و قُوَّةِ القَرِیْحَةِ» یعنی: آیت لردن و حدیث لردن معنالر چقرمق در فکرنگ آنگر بٰشقی گُیجی بلن و طبیعت ننگ ثونقی یٰغدٰیی بلن.
«توفیق» ننگ لغوی معناثی، برابر ادمک و دوغرلمق در. اصطلاحی معناثی، «جَعْلُ اللهِ تَعَالیٰ فَعْلَ عِبَادِهِ لِمَا یُحِبُّهُ و یَرْضَاهُ» یعنی: الله تعالی اوذ بنده لرننگ ادیان ایش لرنی اوذی ننگ حالٰیان و راضی بولیان ذادی اچن آیلندرمق لغی در.
«بِالتَّوفِیقِ» جار و مجرور «خَصَّ» غا متعلق در. «اختصاص» ننگ ایذندن گلیان «باء»، مقصور علیه غا یا مقصورغا داخل بولر. اگر مقصور علیه غا داخل بولثا «باء» «علیٰ» معناثندا بولر. شو یردا «باء» مقصور علیه غا داخل بولن در یعنی: الله تعالی استنباط ادگوجی لرنگ اوّل لرنی توفیق اوذا خاص لدی. اگر «باء» مقصورغا داخل بولثا اوندا زائد بولر، «اختصاص» ننگ صله ثی بولمذ بلکه امتیاز اچن صله بولر یا انفراد اچن مثلا: «اِخْتَصَّ زَیْدٌ بِالکِتَابِ» یعنی زید ثٰیلٰندی و یکا بولدی کتاب بلن.
حاصل کلام «تخصیص»، «افراد» معناثندا گلر یا «قصر» معناثندا گلر. اگر اولقی معنادا بولثا «باء» مقصورغا داخل بولر. اگر ایذقی معنادا بولثا «باء» مقصور علیه غا داخل بولر.
«أوائل المستنبطین» دن مراد، ابوحنیفه نعمان بن ثابت الکوفی و اول حضرت ننگ اکی یولدٰشی ابویوسف یعقوب بن إبراهیم الأنصاری و محمد بن الحسن الأنصاری الشیبانی رحمة الله علیهم لر در. «مسائل» مسئله ننگ جمعی در، موضع السؤال معناثندا یا مصدر میمی در. «مِنْ کُلِّ» جار و مجرور ظرف مستقر بولب مسائل اچن صفت در.
«مسائل جلّیه» دن مراد قیاسی بولغن مسئله لر در چونکه اول مسئله لری ادراک ادمک غالب وقت دا ظاهر در. مثلا بر غویی غا غومٰلٰق غٰچثا قیاس غا گورا شول غویی نجس بولر. آذٰجق ثوغا نجاست ننگ دشمکی ثونی فاسد آیلندریان در. انها شو بر دلیل در اوذی ننگ درکی ظاهر بولغن.
مسائل دقیقه دن مراد استحسانی بولغن مسئله لر در چونکه اول مسئله لری ادراک ادمک خفیه بولیان در مثلا بر غویی غا غوملق غٰچثا استحسان غا گورا شول غویی نجس بولمیار اگر کان بولمٰثا چونکه چولنگ غویی لرننگ آغذلرندا غَفٰق یوق در مال لر دورگندا غومٰلٰقلٰیان در، یَل لر قَوِب غومٰلق لری غویی لرغا طٰشلیان در، چاره ثذ ضرورت اچن آذی عفو بولیان در اما کوب دا عفو یوقدر. انها شو بر دلیل در اوذی ننگ درکی بتر دقیق و خفیه بولغن.
خلاصه مسائل فقهی دن بذنگ حنفی علماء لرنگ غویٰن مسئله لری بر میلیون و بر یذ یدمش منگ (1170000) مسئله در و مالک بن انس دن ثورٰلب در ابوحنیفه اسلام دا ناچه مسئله آیدی؟ مالک جواب برب در: ابوحنیفه آلتمش منگ (60000) مسئله آیدی دیب.
«حوادث» حادثه ننگ جمعی در، موندن مراد آدم لرنگ آرٰثنا دشن مسائل لر در. «متعاقبة الوقوع» مضاف و مضاف الیه، «أنَّ» اچن خبر در. مصنف رحمه الله تعالی ننگ شو کلامی سوال مقدر اچن جواب در یعنی گچن علماءلر هر بر جلی و دقیق دن مسائل لر غویٰن بولثالر اندی استنباط ادماگا و کتاب یٰذماغا نامه احتیاج بار؟ مصنف رحمه الله تعالی شو ایراد لرغا جواب برب آیدی: واقعه لر گن گندن کوفلب حادثه لر ساعت به ساعت اُیدگاب آیری آیری پیشامدلر اوا گلب دورٰنثٰنگ اونکی غویلن مسائل لرنگ غوشٰغی بو دُرٰن دوران لرنگ حکم لرنی ثیغدرمٰدی.
«نوازل»، «نازلة» ننگ جمعی در، حوادث گا معطوف بولب منصوب در. «یَضِیْقُ» فعل مضارع، «نِطَاقُ المَوْضُوْعِ» مضاف و مضاف الیه بولب، یضیق اچن فاعل در. «نطاق» معناثی غوشق در.
مصنف رحمه الله تعالی فتاویٰ لرداکی سلف لردن نقل ادلنن مسائل لری انسان غا منگذدی کوفلمک دا. مشبه شول مسائل لردن عبارت بولغن موضوع در، شونی ذکر ادب ینا شوننگ اوذنی اراده ادی، استعاره مکنیه بولدی. مشبه به ننگ لازمی ثی بولغن «نطاق» نی مشبه اچن ثابت ادی استعاره تخییلیه بولدی. مشبه به ننگ مناسبی و ملایمی بولغن «ضیق» نی مشبه اچن ثابت ادی ترشیحیه بولدی.
| و اِقْتِنَاصُ الشَّوَارِدِ بِالاقتِبَاسِ مِنَ المَوَارِدِ و الاعتِبَارُ بِالأمْثَالِ مِنْ صَنْعَةِ الرِّجَالِ و بِالوُقُوْفِ عَلَی المَآخِذِ یُعَضُّ عَلَیْهَا بِالنَّوَاجِذِ |
(و اِقْتِنَاصُ الشَّوَارِدِ) غَچن آولری آولمق (بِالاقتِبَاسِ) آلمق بلن (مِنَ المَوَارِدِ) اولوم لرندن (و الاعتِبَارُ) درنگمک (بِالأمْثَالِ) اوذ دنگدش لرنا (مِنْ صَنْعَةِ الرِّجَالِ) ارکک آدم لرنگ ایش لرندن در ( و بِالوُقُوْفِ) و خبردار بولمق لق بلن در (عَلَی المَآخِذِ) شول مسئله لرنگ آلنن یرلری اوذا (یُعَضُّ) دیش لنن حالندا (عَلَیْهَا) شول مسائل لرنگ آلنن یرلری اوذا (بِالنَّوَاجِذِ) آذی دیش لر بلن.
«توضیح»
«اقتناص»، «اصطیاد» معناثندا در یعنی آو آولمق. «شوارد»، «شاردة» ننگ جمعی در «شاردة» غَچ غوجی معناثندا در. «موارد»، «مورد» ننگ جمعی در، مورد ثوغا اینلیان یول و اولوم معنادا در.
مصنف رحمه الله تعالی نص لردن چقرلیان مسائل لری، غٰچٰق بولغن صیدلرغا منگذدی اوذنا یتشمک چتن بولمق دا. مشبه به بولغن «شوارد» نی ذکر ادب مشبه بولغن «مسائل» نی اراده ادی، استعاره مصرحه بولدی. مشبه ننگ مناسبی و ملایمی بولغن «اقتناص» نی مشبه اچن ثابت ادی استعاره ترشیحیه بولدی و مصنف رحمه الله تعالی احکام لرنگ مأخذی بولغن نصوص لری، اولوم لرگا منگذدی دیرلگنگ سببی بولغن ذادی آلنیان جای بولمق دا. ثو دیرلک اچن سبب در آلنیان یری اولوم در، عِلْم دیرلک اچن سبب در آلنیان جایی نصوص در. مشبه به بولغن «موارد» نی ذکر ادی مشبه بولغن «نصوص» لری اراده ادی استعاره مصرحه بولدی، مشبه به ننگ مناسبی و ملایمی بولغن «اقتباس» نی مشبه اچن ثابت ادی، استعاره ترشیحیه بولدی.
مصنف رحمه الله تعالی ننگ شوکلامی سوال مقدر اچن جواب در گویا ثورلن یالی بولدی: بو وقتقی پیش آمدلر اونکی لرنگ غویٰن لرندن خارج بولثا هٰیثی یول بلن بولرنگ حکم نی بلب بولجق؟ اوثوم جواب بردی: مأخذ احکام بولغن کتاب دن و سنت دن و اجماع دن آلمق بلن و شولرغا قیاس ادمک بلن دیب.
«اقتناص» مبتداء، «بالاقتباس» جار و مجرور ظرف مستقره بولب مبتداء ننگ خبری در. «اعتبار» مبتداء در «رَدُّ الشَّیْءِ اِلیٰ نَظِیْرِهِ» معناثندا بولغن مصدر در. «أمثال»، «مِثْل» ننگ جمعی در معناثی منگذش در، أمثال دن مراد مقیس علیه در. «مِنْ صَنْعَةِ الرِّجَالِ» جار و مجرور ظرف مستقره بولب «اعتبار» اچن خبر در. بو جمله اوّلنداکی جمله گا معطوف در یعنی «و اقتناص الشوارد بالاقتباس» غا عطف ادلنن در. و «بالوقوف» جار و مجرور ظرف مستقره بولب «اعتبار» اچن اکلنجی خبر در.
«یُعَضُّ» فعل مضارع مجهول «علیها» جار و مجرور ظرف لغو بولب «یُعضّ» اچن نائب فاعل در. بو جمله فعلیه «مآخذ» دن حال در.
«نواجذ» بر نوعی دیشنگ آدی در. هر انساننگ آغذنداکی دیش لر اگر کامل بولثا اوتذ اکی (32) دیش بولملی. شول اوتذ اکی دیش آلتی تقسیم بولیار. اوِلقی بولگنا «ثنایا» دیارلر، «ثنیّة» ننگ جمعی در، آغذنگ اوّلندن گورنیان دورد دیش در، اکی ثی اثّندا اکی ثی آثّندا، ترکمن لر بولرغا آلن دیش دیان درلر.
اکلنجی بولگنا «رَبَاعِیات» دیارلر، «رَباعِیَة» ننگ جمعی در. رباعیات دورد دیش در، یوقرقی اکی ثنیة ننگ هر غَبدٰلندا بیری و اَتَکی اکی ثنیَّة ننگ هر غَبدٰلندا بیری. اچلنجی بولگنا «أنیاب» دیارلر، «ناب» ننگ جمعی در. أنیاب دورد دیش در، یوقرقی اکی رباعیة ننگ هر غبدلندا بیری اتکی اکی رباعیة ننگ هر غبدلندا بیری.
دوردلنجی بولگنا «ضَوَاحِک» دیارلر «ضاحکة» ننگ جمعی در، ضواحک دورد دیش در یوقرقی اکی ناب ننگ هر غبدلندا بیری، اتکی اکی ناب ننگ هر غبدلندا بیری. باشلنجی بولگنا «طَوَاحِن» دیارلر «طَاحِنَة» ننگ جمعی در، طواحن اون اکی (12) دیش در، یوقرقی اکی ضاحکة ننگ هر غبدلندا اچ دیش، اتکی اکی ضاحکة ننگ هر غبدلندا اچ دیش.
آلتی لنجی بولگنا «نَوَاجِذ» دیارلر «نَاجِذ» ننگ جمعی در، نواجذ دورد دیش در، یوقرقی آلتی طواحن ننگ هر غبدلندا بیری، اتکی آلتی طواحن ننگ هر غبدلندا بیری. شو نواجدلرغا «ضرس الحلم» و «ضرس العقل» دیارلر چون که بو دیش لر انسان بلاغت غا یتب عقلی کامل بولندن ثونگرا گوگریان در و بعضی آدم لردا اصلا طفلیان دال در. و آخرقی اچ بولگنگ همَّثنا «اضراس» دیب دا آیدیان درلر. مصنف رحمه الله تعالی ننگ آذی لر بلن دیشلمک دیانی چندن پوخته لمق و دقت لمق دن کنایه در.
| و قَدْ جَری عَلَیَّ الوَعْدُ فِیْ مَبْدَأ «بِدَایَةِ المُبْتَدِی» أنْ أشْرَحَهَا بِتَوْفِیْقِ اللهِ تَعَالی شَرْحاً أرْسُمُهُ بِکَفَایَةِ المُنْتَهِی فَشَرَعْتُ فِیْهِ و الوَعْدُ یُسَوِّغُ بَعْضَ المَسَاغِ |
(و قَدْ جَری) و تحقیق وارد بولن حالندا (عَلَیَّ) مننگ اوذا (الوَعْدُ) وعده برمک لک (فِیْ مَبْدَأ بِدَایَةِ المُبْتَدِی) بدایة المبتدی آدلی کتابنگ بٰشندا (أنْ أشْرَحَهَا) من شول کتاب غا شرح ادمگ لگم بلن (بِتَوْفِیْقِ اللهِ تَعَالیٰ) الله تعالی ننگ توفیق برمگی بلن غارما و غَتما بولن حالمدا (شَرْحاً) آچمغی آچمق لغم و شرح ادمگی شرح ادمگ لگم بلن صفت اول شرحی که (أرْسُمُهُ) من شونگا آد غویان (بِکَفَایَةِ المُنْتَهِی) کفایة المنتهی دیگن لفظ بلن (فَشَرَعْتُ) پس شروع ادم من (فِیْهِ) شول کفایة المنتهی آدلی شرح نی یٰذمق لقدا (و الوَعْدُ) و حالانیکه وعده برمک لک (یُسَوِّغُ) جائز آیلندریار (بَعْضَ المَسَاغِ) بعضی جائز آیلندرمقلغنی.
«توضیح»
شوطادا «جریٰ» غا «وَرَد» معناثنی تضمین ادرلمگی اچن «جریٰ» نی «علی» بلن متعدی آیلندرلدی. «بدایة المبتدی» مصنف رحمه الله تعالی ننگ حنفی مذهبنگ فروعاتی ننگ حقندا یٰذن کتابی ننگ آدی در.
«أنْ أشْرَحَهَا»، «وعد» غا متعلق در. «بتوفیق» جار و مجرور ظرف مستقره بولب حال در. «شرحا» مفعول مطلق در. «أرْسُمُهُ»، «أُسَمِّیْهِ» معناثندا در. «أرسمه» داکی منصوب ضمیر دا استخدام بار در. استخدام دیانی بر لفظ ننگ اکی معناثی بولب شول لفظ دن اکی معناننگ بیری اراده ادلب و شونگا ایبرلن ضمیردن آن دیگر معناثی اراده ادلمگی در.
«شرحاً» دن مراد بدایة المبتدی ننگ چتن یرلرنی آچقلاب دُشندرمک در، شو مصدری معناثنی اراده ادلن ثنگ مفعول مطلق بولیان در. «أرسمه» داکی منصوب ضمیردن مراد «بدایة المبتدی» ننگ شرحی بولغن کتاب در «کفایة المنتهی» شول شرح ننگ آدی در.
مصنف رحمه الله تعالی اوذ نفسینی پَثَلدب آیدیار: تمام احکام لرنگ آلنن یرلرندن آگاه بولب حوادث یومیّه لری اوذ منگذش لرنا درنگاب قیاس ادمک لک بتر اولقان رجال لرنگ ایشی در من اولرنگ ردیفندن دالدرن و اول مقام مننگ اچن حاصل بولن دال در ولیکن بدایة المبتدی ننگ بٰشندا بر وعده بردم من شونگا بر شرح یٰذٰرن دیب شول وعده گا وفا ادمک اچن شول شرحی یٰذمق لغا شروع ادم.
مصنف رحمه الله تعالی ننگ «بعض المساغ» دیانی تبرع نی وعده برمک وفاثنی جائز آیلندریان در، واجب آیلندریان دال در دیدگی در. مصنف رحمه الله تعالی ننگ شو عبارت لرندن شو هیل لی مفهوم نی برداشت ادیان لر «صاحب النهایة» و «تاج الشریعة» رحمهما الله تعالی در.
اما بعضی شارح لرنگ برداشتی شیله در: مآخذ احکام لرغا پوخته لق بلن آگاه بولمق، تازه طفلن واقعه لری اونکی لرگا درنگاب قیاس ادمک رجال لر ایشی در. مندا شولر یالی مآخذ احکام دن پوخته آگاه بولن هنر قیاس اوذنا برلن رجال لردن درن، مننگ اچن هم شول اعتبار دوغری در و من بٰشدا وعده بردم و حالانیکه وعده برمک واعدننگ موعودغا صلاحیتی بولمثادا ایفاءاچن اقدامنی جائز آیلندریان در. نَنگثی مننگ اچن دوغری بولمثن؟ من که بو توصیف گا و اعتبارغا لیاقتم و صلاحیتم بار در.
| و حِیْنَ أکَادُ أتَّکِئُ عَنْهُ إتِّکَاءَ الفَرَاغِ تَبَیَّنْتُ فِیْهِ نَبْذاً مِنَ الإطْنَابِ و خَشِیْتُ أنْ یُّهْجَرَ لِأجْلِهِ الکِتَابَ فَصَرَفْتُ عِنَانَ العَنَایَةِ إلیٰ شَرْحٍ آخَرُ مَوْسُوْمٍ بِالهِدَایَةِ |
(و حِیْنَ أکَادُ) و من یٰقین بٰرٰن زمانمدا (أتَّکِئُ) دٰیٰن غوجی بولب (عَنْهُ) شول شرحی یٰذب بولمق دن (إتِّکَاءَ الفَرَاغِ) بوشٰمق دٰیٰنمقلغنی نی دٰیٰن غوجی بولب (تَبَیَّنْتُ) من آشکار بلدم (فِیْهِ) شول شرح دا (نَبْذاً) آذٰجق مقدار (مِنَ الإطْنَابِ) اوذٰلدمق دن (و خَشِیْتُ) و غورقدم من (أنْ یُّهْجَرَ) اتبرمک لگندن (لِأجْلِهِ) اوذی ننگ اوذین لغی جهت لی (الکِتَابَ) شول کفایة المنتهی آدلی کتاب نی (فَصَرَفْتُ) پس من شو سبب لی اَوِردم (عِنَانَ العَنَایَةِ) اراده و قصدننگ اویاننی (إلیٰ شَرْحٍ) بر شرحدن یٰنگا صفت اول شرحی که (آخَرُ) آندیگر بولغن صفت اول شرحی که (مَوْسُوْمٍ) آد برلن (بِالهِدَایَةِ) هدایة دیب.
«توضیح»
«أکَادُ» افعال مقاربه دن در اسمی اچندا مستتر بولغن «أنا» ضمیر در و خبری «مُتَّکِئٌ» غا تأویل ادلنن «أتَّکِئُ» مضارع در. «عنه» نگ ضمیری «کفایة المنتهی» غا گدیان در، «فراغ» اچن صله در سجع جهتلی تقدیم ادلن در و «اتکاء الفراغ» کلام اضافی در مصدریت لگنا بناءً منصوب در. «نَبْذاً»، «تَبَیَّنْتُ» اچن مفعول در.
«إطناب» معناثی اوذٰلتمق در مصنف رحمه الله تعالی کفایة المنتهی دیگن کتابنی بتر اوذٰق یٰذب در حتی ثگثن مجلّد بولب در، شوجرا اوذّین بولنثٰنگ اوذی احساس ادب دُیِب در که اگر بو اوذین لغندا دورثا آدم لر موندن ملال ایب بکلی مونی ترک ادب اتبَرَرْلر دیب، اول کتابی غیثغَلدب یٰمشغادن «هدایة» آدلی شرحی نی یٰذمغنگ اوغرنا دشب در.
«عنانَ»، «صَرَفْتُ» ننگ مفعولی در اویان معناثندا در. «عنایة»، عنان اچن مضاف الیه در قصد معناثندا در. مصنف رحمه الله تعالی اوذی ننگ قصد و اراده ثنی آط غا منگذدی مرادغا یترمک لک دا، مشبه نی ذکر ادب مشبه نی اراده ادی استعاره مکنیه بولدی، آط ننگ لازمی ثی بولغن اویان نی عنایت اچن ثابت ادی تخییلیه بولدی، مشبه به ننگ ملایمی بولغن صرف نی مشبه اچن ثابت ادی ترشیحیه بولدی.
«اِلیٰ شَرْحٍ» جار و مجرور ظرف لغو بولب صَرَفْتُ غا متعلق در. «آخر» غیر منصرف بولغن اسم در علة لری صفت و وزن فعل در، شرح ننگ اوّلقی صفتی در. «موسوم» اسم مفعول، شرح ننگ اکی لنجی صفتی در. «بالهدایة» جار و مجرور ظرف لغو بولب موسوم غا متعلق در.
«هدایة» اصل دا مصدر در «إرشاد» ادمک لک معناثندا بولغن اما بو یردا مصنف رحمه الله تعالی ننگ بدایة المبتدی اچن اکی لنجی یٰذن شرحی ننگ آدی در، «تسمیة الشیء باسم وصفه» قبیله ثندن در یعنی دوغری یول غا إرشاد ادگوجی کتاب دیدگی در، بو کتاب غا مصدر بلن آد غویمغی مبالغه اچن در «زَیْدٌ عَدْلٌ» ننگ قبیله ثندن در.
| أجْمَعُ فِیْهِ بِتَوْفِیْقِ اللهِ تَعَالیٰ بَیْنَ عُیُوْنِ الرِّوَایَةِ و مُتُوْنِ الدِّرَایَةِ تَارِکاً لِلزَّوَائِدِ مِنْ کُلِّ بَابٍ مُعْرِضاً عَنْ هٰذَا النَّوْعِ مِنَ الإسْهَابِ مَعَ مَا أنَّهُ یَشْتَمِلُ عَلیٰ أُصُوْلٍ یَنْسَحِبُ عَلَیْهَا فُصُوْلٌ. |
(أجْمَعُ) من ایشرن حالمدا (فِیْهِ) شو شرح دا (بِتَوْفِیْقِ اللهِ تَعَالیٰ) الله تعالی ننگ آسان ادمگی بلن (بَیْنَ عُیُوْنِ الرِّوَایَةِ) مختار بولغن مَروِیَّات لر بلن (و مُتُوْنِ الدِّرَایَةِ) قوّتلی بولغن عقلی دلیل لرنگ آرٰثنی (تَارِکاً) ترک ادگوجی بولن حالمدا (لِلزَّوَائِدِ) پیداثذ زیاده لری (مِنْ کُلِّ بَابٍ) هر بر باب دن (مُعْرِضاً) یُذ اَوِرگوجی بولن حالمدا (عَنْ هٰذَا النَّوْعِ) شو بولک دن (مِنَ الإسْهَابِ) کان کبلمک دن بولن حالندا شول نوع (مَعَ مَا أنَّهُ) شو اکلنجی شرح ننگ بولمق لغی بلن همراه (یَشْتَمِلُ) یتشیان (عَلیٰ أُصُوْلٍ) برنچا اصل لر اوذا صفت اول اصل لری که (یَنْسَحِبُ) چکلیادی (عَلَیْهَا) شول اصل لر اوذا (فُصُوْلٌ) برنچا فصل لر.
«توضیح»
«أجْمَعُ» معلوم فعل مضارعنگ متکلم واحد صیغه ثی، جمله ثی حال مقدره در، ذی الحال «صَرَفْتُ» ننگ ضمیری در. «توفیق» دن مراد «تیسیر» در اصطلاحی معناثی دال در. «عیون»، «عین» ننگ جمعی در. «عین» خیار معناثندا در. «روایة» مصدر در اسم مفعول معناثندا بولغن. عیوننگ «روایة» دن یٰنگا اضافه ثی، «اضافة الصفة الیٰ الموصوف» قبیله ثندن در. یعنی «بَیْنَ المَرْوِیَّاتِ المُخْتَارَةِ» دیدگی در.
«متون»، «متن» ننگ جمعی در، «متن» قوّت معناثندا در. «درایة» اسم مفعول معناثندا بولغن مصدر در. متون ننگ «درایة» دن یٰنگا اضافه ثی «اضافة الصفة الی الموصوف» در. یعنی «بَیْنَ المَعْلُوْمَاتِ العَقلِیَّةِ المَقوِیَّةِ» دیدگی در. «تَارِکاً»، «أجْمَعُ» ننگ اچنداکی ضمیر دن حال در. «لِلزَّوَائِدِ» جار و مجرور ظرف لغو بولب تارک غا متعلق در.
«مُعْرِضاً»، «أجْمَعُ» ننگ اچنداکی ضمیر دن حال ادثنگ حال مترادفه بولر. اما «تارکاً» ننگ فاعلندن حال ادثنگ حال متداخله بولر. «إسْهَاب»، «إکْثَارٌ فِی الکَلَام» معناثندا در. «مع» مصاحبت اچن در، «ما» زائد در. «أنَّ» فِعْل غا منگذدلیان آلتی حرف لردن در. «هاء» ضمیر اسمی در «یَشْتَمِلُ» ننگ جمله ثی «أنَّ» ننگ خبری در.
«عَلَی أُصُوْل» ظرف لغو بولب «یَشْتَمِلُ» غا متعلق در. «یَنْسَحِبُ» معلوم فعل مضارع. «علیها» ظرف لغو بولب «یَنْسَحِبُ» غا متعلق در، «فصول» یَنْسَحِبُ ننگ فاعلی در و «یَنْسَحِبُ» ننگ جمله ثی «أصول» اچن صفت در.
| و أسْأَلُ اللهَ تَعَالَی أنْ یُوَفِّقَنِی لِإتْمَامِهَا و یَخْتِمَ لِیْ بِالسَّعَادَةِ بَعْدَ اِخْتِتَامِهَا حَتَّی إنَّ مَنْ سَمَتْ هِمَّتُهُ إلیٰ مَزِیْدِ الوُقُوْفِ یَرْغَبُ فِی الأطْوَلِ و الأکْبَرِ و مَنْ أعْجَلَهُ الوَقْتُ عَنْهُ یَقْتَصِرُ عَلَی الأصْغَرِ و الأقْصَرِ |
(و أسْأَلُ) من دلیارن (اللهَ تَعَالَی) الله تعالی دن (أنْ یُوَفِّقَنِی) منگا توفیق برمگنی (لِإتْمَامِهَا) شول هدایه نی تمام ادمک لک اچن (و یَخْتِمَ) و الله تعالی عمری ثونگ لمغنی (لِیْ) مننگ اچن (بِالسَّعَادَةِ) یٰغشی بٰخت لی بولمق بلن (بَعْدَ اِخْتِتَامِهَا) شول هدایه آدلی شرح تمام بولندن ثوگرا (حَتَّی) زوائد لر ترک ادلب تطویل دن یُذ اَوِرلمک جهتلی (إنَّ مَنْ) تحقیق اول بر طالب صفت اول طالبیکه (سَمَتْ) یوقَری بولبدی (هِمَّتُهُ) اوذی ننگ قصدی (إلیٰ مَزِیْدِ الوُقُوْفِ) بلم نی آرِدِّرمق لق دن یٰنگا (یَرْغَبُ) هواثلنر (فِی الأطْوَلِ) عبارتی اوذّین بولغن کفایة المنتهی غا (و الأکْبَرِ) و هجمی اولٰقان بولغن کفایة المنتهی غا (و مَنْ) و تحقیق اول بر طالب صفت اول طالبی که (أعْجَلَهُ) شونی هٰولق درثا (الوَقْتُ) زمان هٰولق درثا (عَنْهُ) شول اولٰقان کتابی بلمک لکدن (یَقْتَصِرُ) غیثغلدر (عَلَی الأصْغَرِ) هجمی کچی بولغن (و الأقْصَرِ) و عبارتی غیثغا بولغن هدایة اوذا.
«توضیح»
«أسْأَلُ» ننگ جمله ثی جمله دعائیه در اوذنا اعراب دن محل یوق در. «أنْ یُوَفِّقَنِیْ» مصدرنگ تأویلندا بولب «أسأل» اچن مفعول در. «یَخْتِمَ»، «یُوَفِّقَنِیْ» ننگ اُثّنا معطوف در. «لِیْ» و «بِالسَّعَادَةِ» اکی ثی دا «یختم» غا متعلق در. «بَعْدَ» منصوب لفظا بولب «یختم» اچن ظرف در. «اختتام»، «بعد» اچن مضاف الیه در.
«حَتّیٰ» شو یردا تعلیل معناثندا در، جر اچن دال در. «مَنْ» «إنَّ» مکسوره ننگ اسمی در «سَمَتْ» فاعلی بلن بیرگب «مَنْ» اچن صفت در یا صله در. «مزید» مصدر میمی در. «وقوف» مصدر، «مزید» اچن مضاف الیه در آگاه بولمق معنی ثندا در. «یرغب» ننگ جمله ثی «اِنَّ» مکسوره ننگ خبری در. «إعجال» نی وقت غا ثویَمک لک مجاز عقلی در مثل قیام اللیل و صیام النهار یالی.
| و لِلنَّاسِ فِیْمَا یَعْشَقُوْنَ مَذَاهِبُ و الفَنُّ خَیْرٌ کُلُّهُ. ثُمَّ سَأَلَنِیْ بَعْضُ إخْوَانِیْ أنْ أُمْلِیَ عَلَیْهِمْ المَجْمُوْعَ الثَّانِیْ فافتَتَحْتُهُ مُسْتَعِیْناً بِاللهِ تَعَالی فِیْ تَحْرِیْرِ مَا أُقَاوِلُهُ مُتَضَرِّعاً إلَیْهِ فِی التَّیْسِیْرِ لِمَا أُحَاوِلُهُ إنَّهُ المُیَسِّرُ لِکُلِّ عَسِیْرٍ و هُوَ عَلیٰ مَا یَشَاءُ قَدِیْرٌ وَ بالإجَابَةِ جَدِیْرٌ و حَسْبُنَا اللهُ و نِعْمَ الوَکِیْلُ. |
(و لِلنَّاسِ) آدم لر اچن بولغوجی در (فِیْمَا) آن بر ذاد دا صفت ذادی که (یَعْشَقُوْنَ) آدم لر هواث ادبدی لر (مَذَاهِبُ) یول لر بولغوجی در (و الفَنُّ) فقه بولغن بولک (خَیْرٌ) غوی در (کُلُّهُ) شول فن ننگ بارثی (ثُمَّ) شول قصدنگ جلونی اُوِرَمدن ثونگرام (سَأَلَنِیْ) من دن اثلدی (بَعْضُ إخْوَانِیْ) برنچا مسلمان دوغن لرم (أنْ أُمْلِیَ) مننگ یذمق لغمی (عَلَیْهِمْ) اوذلری اوذا (المَجْمُوْعَ الثَّانِیْ) اکی لنجی ایشرلن شرح نی (فافتَتَحْتُهُ) پس من بٰشلدم شول اکی لنجی مجموعه نی (مُسْتَعِیْناً) کمک طلب ادگوجی بولن حالمدا (بِاللهِ تَعَالیٰ) الله تعالی دن (فِیْ تَحْرِیْرِ مَا) آن بر ذادنی یٰذمق لقدا صفت اول ذادیکه (أُقَاوِلُهُ) من شونی آیدیارن (مُتَضَرِّعاً) زار و تضرع ادگوجی بولن حالمدا (إلَیْهِ) شول الله تعالی دن یٰنگا (فِی التَّیْسِیْرِ) آنگثاد ادمک لک دا (لِمَا) آن بر ذاد نی صفت اول ذادیکه (أُحَاوِلُهُ) من شونی قصد ادیارن (إنَّهُ) تحقیق شول الله تعالی (المُیَسِّرُ) آنگثاد ادگوجی در (لِکُلِّ عَسِیْرٍ) هر بر چتن بولغن ایش نی (و هُوَ) و شول خدای تعالی (عَلیٰ مَا) آن بر ذاد اوذا صفت اول ذادیکه (یَشَاءُ) خدای تعالی هالیادی (قَدِیْرٌ) قادر بولغوجی در (وَ بالإجَابَةِ) و ینا شول خدای تعالی دلگچی لرنگ دلگنی بترمک لگا (جَدِیْرٌ) گلشکلی و لایق در (و حَسْبُنَا) و بذلرگا بث بولغوجی (اللهُ) طنگری تعالی در (و نِعْمَ الوَکِیْلُ) نا بیلا اوذنا ایش طبشرلیان یٰغشی وکیل در شول خدای تعالی.
«توضیح»
مصنف ننگ «وَ لِلنَّاسِ فِیْمَا یَعْشَقُوْنَ مَذَاهِبُ» دیگن کلامی «فَرَزْدَق» ننگ شعرلرندن بر شعر ننگ شِقّی در. فرزدق ننگ آدی «همام» آطاثی «غالب» قاقاثی «صعصعة بن ناحیة» در. کنیتی «ابو فراس» در، «فرزدق» بلن شهرت طفن در. سنة هجری قمری ننگ یذ اون (110) لنجی یلندا بصره شهرندا دنیادن گچن در. فرزدق ننگ شعر لرندن اکی بیت:
| عَلَیَّ لِرَبْعِ العَامِرِیَّةِ وَقْفَةٌ | ||
| لِیُمْلِیَ عَلیَّ الشَّوْقَ والدَّمْعَ کَاتِبٌ | ||
| ومِنْ عَادَتِیْ حُبُّ الدِّیَارِ لِأهْلِهَا | ||
| و لِلنَّاسِ فِیْمَا یَعْشَقُوْنَ مَذَاهِبُ |
ترجمه: (عَلَیَّ) مننگ اوذا بولغوجی در (لِرَبْعِ العَامِرِیَّةِ) بنی عامرغا نسبت برلن منزل و مکان اچن (وَقْفَةٌ) دورمق و طوغطٰمٰق بولغوجی در (لِیُمْلِیَ) یٰذر یالی (عَلیَّ) مننگ اوذا (الشَّوْقَ) عشق هواث نی (و الدَّمْعَ) گوذدن دوکلن یاشنی (کَاتِبٌ) یٰذغوجی، یعنی عاشقنگ معشوقه ثی بنی عامردن بولن ثنگ، بنی عامر محله ثنا بٰرندا دورب آغلیان تا که موننگ بیوگرافی ثنی بیان ادگوجی کاتب یٰذر یالی فلان عاشق، معشوقه ثی ننگ اوباثنا بٰرندا عشق و ذوق بلن دوردی و گوذلرندن یاش دوکدی دیب (و مِنْ عَادَتِیْ) و مننگ عادتمدن در (حُبُّ الدِّیَارِ) یوردلری غوی گورمک لک (لِأهْلِهَا) شول یورد دا یاشیان آدم لرنگ ثویگثی اچن (و لِلنَّاسِ) آدم لر اچن بولغوجی در (فِیْمَا یَعْشَقُوْنَ) اوذ لرننگ عاشق بولن ذادلرندا (مَذَاهِبُ) یول لر بولغوجی در، یعنی آدم لر مختلف الطبایع در هر غیثی اوذ ثویان ذادی ننگ ایذندن گدرلر.
«و الفَنُّ» مبتداء در «خیر» مبتداء اچن خبر در «کُلُّهُ»، «فَنْ» اچن تأکید معنوی در. «الفن» داکی الف لام عهد اچن در یعنی فقه بولغن فن همه ثی غوی در، یادا جنس اچن در یعنی فن لردن بولغن هر بر فن غوی در دیدگی بولیار، گویا مصنف رحمه الله تعالی اونگکی شرح نی غیثغلدمق لغی قصد ادندن ثونگرام وقتی بلن یٰذمق لغا شروع ادمک یالی بولیار شوننگ اچن بعضی مسلمان دوغن لری اصرار ادب اکلنجی مجموعه نی که اوندن مراد «هدایة شریف» بولب دی یٰذ دیب خواهش ادی لر، اوثوم مصنف رحمه الله تعالی بیک طنگری دن پناه اثلاب سنة هجری ننگ باش یذ یدمش اچ (573) لنجی یلنگ ذیقعده آیندا چهارشنبه گونی اویلادن ثونگرا یٰذمقلغا شروع ادی. اون اچ یلنگ بوینچا یٰذب شول هدایة شریف نی تمام ادی.
مصنف رحمه الله تعالی اون اچ یلّاب روزه توتب اصلا آغذنی آچماندر، اوذی ننگ روزه توتیاننی هیچکم گا بلدرماجک بولب بتر تَغَلّا ادرمش حتی خدمتکاری نهار گترندا، غوی دا گد بٰر دیارمش، خدمتکار گدندن ثونگرا شول نهاری طالب لرنگ بیرنا یادا اولرنگ غیرنا بررمش، خادم نچا وقت دن ثونگرا غاب چانٰغی اکدماگا گلندا غاب چانغی بوش گورب مصنف رحمه الله تعالی ننگ اوذی ایّاندر دیب خیال ادرمش، شو جرا خالص لغنگ و تقوا لغنگ اثّی بلن دُذلن ثنگ «هدایة شریف» عام و خاص ننگ آرٰثندا مقبول بولغن کتاب بولدی.
مصنف رحمه الله تعالی نی فقهاء لرنگ باشلنجی طبقه ثندا ثانیارلر یعنی «اصحاب الترجیح» دن حساب ادیار لر. مصنف رحمه الله تعالی ننگ یٰذن کتاب لرندن در مجموع النوازل و کتاب الفرائض و کتاب التجنیس و کتاب المزید و کتاب مناسک الحج و کتاب الهدایة و کتاب کفایة المنتهی و شو اکی ثننگ متنی بولغن کتاب بدایة المبتدی.
مصنف رحمه الله تعالی ننگ آدی «علی» در و کنیتی «ابوالحسن» در لقبی «مرغینانی» در، «شیخ الاسلام برهان الدین» دیب مشهور در. حضرت ابوبکر صدیق رضی الله عنه ننگ اولادندن در. مصنف رحمه الله تعالی ننگ آطاثننگ آدی ابوبکر در قاقاثننگ آدی عبدالجلیل در، عبدالجلیل ننگ آطاثی خلیل در قاقاثی ابوبکر الفرعانی در.
مصنف رحمه الله تعالی سنة هجری ننگ باش یذ اون بیر (511) لنجی یلندا رجب آینگ ثگذندا دوشنبه گنی اکندی نمازدن ثونگرا دنیا سراینا اینب در، سنة هجری ننگ باش یذ قرق دورد لنجی (544) یلندا بیت الله غا حج ادب و رسول اکرم صلی الله علیه و سلم ننگ زیارتنا مشرف بولب در و سنة هجری ننگ باش یذ طوغثٰن اچ لنجی (593) یلندا قربان آینگ اون دوردنا (14) سه شنبه گنی دنیادن گوذ یُمب آخرت اوینا غرشی اوغراب در. مرقد مبارکی منزل فیوضات الهی بولثن، مکان آخری جنت فردوس جاویدانی بولثن، ابدی اویندا برلن بٰیرغی رؤیة ربانی و بخشش رضوانی بولثن. آمین یارب العالمین.
و صلی الله علی سیدنا محمد و علی آله و صحبه أجمعین برحمتک یا أرحم الراحمین.
[1] ـ نسخه: «سبیل الحق»