سخنرانی 28 ـ میانه روی در عمل و اعتقاد و دوری از افراط و تفریط و مصادیق آن در زندگی
مطالب مهم این سخنرانی:
ترجمه و تفسیر آیه 90 سوره نحل ـ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ـ حتی روایت میکنند این آیه برابری میکند با تمامی دستورات قرآن کریم
الله تبارک و تعالی بر بنده هایش سه چیز را امر میکند: اولینش «عدل» است یعنی میانه روی (اقتصاد) که نه افراط است و نه تفریط ـ حدیث پیامبر علیه السلام «خیر الامور اوسطها» ـ دومینش «احسان» است ـ سومینش «کمک به نزدیکان و اقرباء»
خداوند بندگانش را از سه چیز نهی میکند: «کارهای زشت» ، «کارهای خلاف شرع» ، «ظلم»
صفات ازلی و قدیم خداوند که قائم به ذات خداوند هستند عبارتند از: « اراده »،« علم »،« تکوین »،« قدرت »،« حیّ »،« سمع »،« بصر »،« کلام »
اعتقاد «جبریه» و «قدریه» و نادرستی آن اعتقادات
بیان اعتقاد میانه نسبت به حضرت علی و مذمت افراط و تفریط نسبت به ایشان ـ حدیث پیامبر علیه السلام «یا علی انت فی الجنه و شیعتک فی الجنه و لکن هلک فیک اثنان محبّ مفرط و مبقض مفرّط»
عقاید افراطی و تفریطی در بحث زیارت قبور و بیان جنبه میانه (اقتصاد) در مسئله زیارت قبور
مالی که خداوند داده در کارهای درست باید خرج کرد و در آن افراط و تفریط نباید کرد ترجمه آیه ۶۷ سوره فرقان
اعمال ظاهریه را «فقه» گویند و اعمال باطنیه را «تصوف» نامند، که هر دو لازم است. کسانی که میگویند: «تصوف» لازم نیست فقط «فقه» کافی است، افراطی هستند و کسانی که میگویند: «فقه» لازم نیست و فقط «تصوف» کافی است، تفریطی هستند
مرجع تقلیدمان در «فقه»: «امام ابوحنیفه» است، در اعتقاد: «ابومنصور ماتریدی» میباشد و در «تصوف»: «حضرت بهاءالدین نقشبندی» است
حضرت امام مالک درباره لزوم علم شریعت و علم طریقت فرمایش فرموند: «من تفقه و لم یتصوف فقد تفسق و من تصوف و لم یتفقه فقد تزندق و من جمع بینهما فقد تحقق»
امام ابوحنیفه نیز درباره لزوم تصوف فرمایش فرموده: و لولا السنتان الأخیرتان لهلک النعمان
:Bu wagzyň möhüm mazmunlary
Kurany-Kerimiň “Nahl” süresiniň 90-njy aýatynyň terjimesi we tefsiri. Hat-da bu aýatyň Kurany-Kerimiň bar buýruklaryna deňdigi barada rowaýat edip aýdypdyrlar.
Alla tebärek we tagala bendelerine üç hili zat bilen buýruk beripdir: Birinjisi, “Adyl (ölçeg)”, ýagny ortamiýana (Ykdysatly, tygşytly) bolmak, hars urup öňe-de sürünmeli däl, biperwaý bolup yzda-da galmaly däl. Pygamber aleýhissalamyň hadysy: “Işleriň gowusy ortamiýana bolanydyr”. Ikinjisi, “Yhsan (ýagşylyk etmek)”. Üçünjisi, ýakynlaryňa we dogan-garyndaşlaryňa kömek bermek.
Hudaýtagala bendelerini üç işden saklanmagy buýurýar: “Erbet işlerden”, “Şerigatyň tersine bolan işlerden” we “zulum etmekden”.
Allatagalanyň “Ezeli” (hemme zatdan ozal bolan) we “Kadym” (gadymy) bolup, diňe Allatagalanyň özüne degişli bolan sypatlary şulardan ybaratdyr: “Erada” (“bol” diýende boldurmak), “Ylym” (hemme zady bilmek), “Tekwin” (emele getirmek), “Kudrat” (hemme zada güýji ýetmek), “Haýý” (hemişe diri bolmak), “Semg” (hemme zady eşitmek), “Basyr” (hemme zady görmek), “Kelam” (sözläp bilmek).
“Jebriýe” we “Kadariýýe” atly toparlaryň ynançlary we olaryň ynançlarynyň ýalňyşlygy hakynda.
Hezret Ala bilen baglanyşykly ortamiýana ýagdaýda bolmaklyk hakyndaky yktykadyň (ynanjyň) beýany. Oňa degişli garaýşyňy çenden aşa çişirip ulaltmak üçin edilen “ifratlar” we pese düşürmek üçin edilen “tafritler”. Pygamber aleýhissalamyň hadysy: “Eý, Aly! Sen we seniň yzyňa düşenler jennetidirler. Emma seniň üçin iki topar ynsanlar heläk boljakdyrlar: Seni çenden aşa gowy görýänler we seni çenden aşa ýigrenýänler”.
Gabyrlara zyýarat etmeklige çenden aşa köp üns berýänleriň we şeýle zyýaraty asla halamaýanlaryň ynançlary hem-de gabyrlara zyýarat etmek meselesinde ortamiýana bolmaklygyň beýany.
Allatagalanyň beren zadyny hökman dogry işlere sarp etmeli we bu işde çenden aşa gidip, isrip etmeli däl hem-de çenden aşa gysgançlyk edip, Hudaý ýoluna sarp etmekden gaça durmaly däl. Kurany-Kerimiň “Furkan” süresiniň 67-nji aýatynyň terjimesi.
Zahyry (daşky agzalaryň bilen edilýän) amallara “Fykh” (şerigat hukugy) diýilýär, Batyny (ýürek bilen edilýän) amallara “Tasawwuf” (sopuçylyk) diýilýär. Bulayň ikisi-de gereklidir. “Tasawwuf” gerek däl, diňe “Fykh” bolsa ýeterlikdir diýýänler “Ifratydyr”, “Fykh” gerek däl, diňe “Tasawwuf” bolsa bolýar diýýänler bolsa “Tefritidir”.
Biziň yzyna düşýän ýolgörkezijimiz fykhda – Ymam Agzam Ebu Hanafy, yktykatda – Ebu Mansur Mätrudy, tasawwufda – Hezreti pir Bahaweddin Nagyşbendidir.
Hezreti Ymam Mälik şerigat ylymlarynyň we tarykat ylymlarynyň gerekligi barada şeýle diýipdir: Her kim tasawwuf ylmyny öwrenmäni şerigat ylmyny öwrense, dogrusy ol pasyk adamdyr. Eger her kim şerigat ylmyny öwrenmäni, tasawwuf ylmyny öwrenmäge çalyşsa, ol adam kapyr bolar. Emma her kim bu ikisini bir ýere jemlese we öwrense, ol adam hakykata ýeter.
Ymam Agzam Ebu Hanife Rahmatullah tasawwuf ylmynyň gerekligi barada şeýle diýipdir: Eger şu soňky iki ýylym bolmadyk bolsady, Nugman (Ymam Agzamyň çyn ady) hökman heläk bolardy.
سال ضبط: 1366 هجری شمسی